Οι σχέσεις στη Μέση Ανατολή είναι περίπλοκες και μετά και την πτώση του Μπασάρ αλ Άσαντ στη Συρία η περιοχή μοιάζει με «καζάνι που βράζει».
Οι NYT επιχειρούν να αποκωδικοποιήσουν τις σχέσεις κρατών, ομάδων και ηγετών και παραθέτει έναν χάρτη για τις ιδιόμορφες συμμαχίες και αντιπαλότητες στην ευρύτερη περιοχή.
Οι πολυετείς συμμαχίες έχουν καταρρεύσει και οι παγκόσμιες δυνάμεις τσεκάρουν πως θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν τους νέους ηγέτες της Συρίας, μια ελάχιστα γνωστή ομάδα ανταρτών που πολλές χώρες είχαν απορρίψει ως εξτρεμιστές.Μόλις πριν από λίγο καιρό, ο Άσαντ εξακολουθούσε να κυβερνά το μεγαλύτερο μέρος της Συρίας. Είχε σαφείς υποστηρικτές το Ιράν, τη Ρωσία και τη Χεζμπολάχ του Λιβάνου.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
Το 2011, οι δυνάμεις του Άσαντ κατέστειλαν βάναυσα τους ειρηνικούς αντικυβερνητικούς διαδηλωτές, πυροδοτώντας μια ένοπλη εξέγερση και για σχεδόν 14 χρόνια, ο εμφύλιος πόλεμος εξελίχθηκε σε μια πολύπλευρη σύγκρουση, όπου συμμετείχαν αντάρτες, εξτρεμιστές και άλλες ομάδες. Εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι σκοτώθηκαν κατά τη διάρκεια του πολέμου.
Άλλες ένοπλες φατρίες που δεν ήταν παρόντες για να αντιταχθούν κυρίως στην κυβέρνηση επίσης αυξήθηκαν εν μέσω ενός σημαντικού κενού στην εξουσία. Έτσι, το Ισλαμικό Κράτος εξαπλώθηκε από το Ιράκ μέχρι τη Συρία και η κουρδική εθνοτική μειονότητα της Συρίας δημιούργησε μια αυτόνομη περιοχή.
Ορισμένες από τις ένοπλες ομάδες, που εντωμεταξύ κέρδισαν έδαφος βρέθηκαν να πολεμούν η μία απέναντι στην άλλη.
Τουρκία και Κούρδοι
Στη βόρεια Συρία, πολιτοφυλακές που υποστηρίζονται από την Τουρκία, πέρασαν χρόνια πολεμώντας τις κουρδικές δυνάμεις. Η Τουρκία έχει προσπαθήσει να εξοντώσει τους Κούρδους αυτονομιστές στο εσωτερικό για δεκαετίες και η τουρκική κυβέρνηση βλέπει τους Κούρδους μαχητές, που βρίσκονται τόσο κοντά στα σύνορά τους ως απειλή.
Αλλά από την άλλη οι Κούρδοι ήταν επίσης βασικός εταίρος των ΗΠΑ. Η Ουάσινγκτον για να πολεμήσει τον ISIS στη Συρία, όπλισε, εκπαίδευσε και χρηματοδότησε δυνάμεις που καθοδηγούνταν και κυριαρχούνταν από Κούρδους μαχητές. Αυτό ακριβώς δημιούργησε μία παρατεταμένη ένταση ανάμεσα σε ΗΠΑ και Τουρκία χώρες μέλη και οι δύο του ΝΑΤΟ.
Στο απόγειό του, το Ισλαμικό Κράτος έλεγχε περίπου το ένα τρίτο της Συρίας. Ωστόσο αρκετές άλλες ομάδες κατάφεραν και το αποδυνάμωσαν. Αυτές ήταν κυρίως οι δυνάμεις υπό την ηγεσία των Κούρδων, οι οποίες υποστηρίχθηκαν από τις ΗΠΑ, αλλά και οι συριακές κυβερνητικές δυνάμεις, που είχαν τη στήριξη κυβερνητικών συμμάχων και ανταρτών από την Τουρκία.
Όμως, οι μακροχρόνιες σχέσεις της Συρίας ανατράπηκαν με την πτώση Άσαντ, όταν ένας συνασπισμός ανταρτών από το βορρά κατευθύνθηκε στη Δαμασκό. Εκεί ομάδες ανταρτών ενώθηκαν στο νότο και σε λιγότερο από δύο εβδομάδες, ανέτρεψαν τον Άσαντ, η οικογένεια του οποίου κυβερνούσε για μισό αιώνα.
Ο ρόλος της Ρωσίας
Ο πρώην ισχυρός άνδρας της Συρίας κατέφυγε στη Ρωσία αφού οι σύμμαχοί του, επιβαρυμένοι από τους δικούς τους πολέμους, τον εγκατέλειψαν σε μεγάλο βαθμό. Η Μόσχα όπως είναι γνωστό έχει να αντιμετωπίσει τον δικό της πόλεμο στην Ουκρανία. Το Ιράν έχει «αποδυναμωθεί» μετά από έναν χρόνο και πλέον σύγκρουσης με το Ισραήλ και η Χεζμπολάχ έχει δεχθεί βαριά πλήγματα στον Λίβανο από το Ισραήλ.
Οι αντάρτες που ανέλαβαν τη Δαμασκό ηγούνταν από τη Hayat Tahrir al-Sham, η οποία για χρόνια διοικεί τμήμα της βορειοδυτικής Συρίας, δίπλα στα τουρκικά σύνορα. Η Τουρκία, της οποίας η σιωπηρή υποστήριξη προς την ομάδα την βοήθησε να ανθίσει, έγινε μία από τις πρώτες παγκόσμιες δυνάμεις που συναντήθηκαν με τη νέα ηγεσία της Συρίας.
Μαζί με την Τουρκία, το Κατάρ ήταν ήδη σε επαφή με τους αντάρτες πολύ πριν από την επίθεση και επίσης και οι δύο χώρες άνοιξαν ξανά τις πρεσβείες τους στη Δαμασκό.
Αν και στήριξαν τον Άσαντ κατά των ανταρτών για πάνω από μία δεκαετία, το Ιράν και η Ρωσία δεν ανταγωνίζονται ανοιχτά τη νέα ηγεσία της Συρίας. Η Ρωσία συνομιλεί με τους αρμόδιους για τη διατήρηση των στρατιωτικών της βάσεων στη Συρία, από τη μία και από την άλλη, το Ιράν μπορεί να συνεχίσει να υπονομεύει τη σταθερότητα στη Συρία, την οποία θεωρεί στρατηγικά ζωτικής σημασίας. Προς το παρόν όμως, ζήτησε και έλαβε διαβεβαιώσεις ότι οι σιίτες μουσουλμάνοι της Συρίας θα προστατεύονται, σύμφωνα με τον υπουργό Εξωτερικών της.
Η Hayat Tahrir al-Sha και η αποκήρυξη της Αλ Κάιντα
H Hayat Tahrir al-Sham από την άλλη ήταν ομάδα συνδεδεμένη με την Αλ Κάιντα. Οι ΗΠΑ, η ΕΕ και ο ΟΗΕ την έχει χαρακτηρίσει ως τρομοκρατική οντότητα εδώ και χρόνια. Όμως η ομάδα έσπασε δημόσια τη σχέση της με την Αλ Κάιντα πριν από χρόνια και πλέον παρουσιάζει ένα πιο μετριοπαθές προφίλ.
Πολλές χώρες επανεξετάζουν τώρα τον χαρακτηρισμό της ομάδας ως τρομοκρατική, ώστε να μπορέσουν να δημιουργήσουν επίσημες σχέσεις με εκείνους που ηγούνται της νέας Συρίας. Στην περίπτωση που συμβεί αυτό, το επόμενο βήμα θα μπορούσε να είναι η άρση των κυρώσεων που είχαν επιβάλει οι χώρες της Δύσης στον Άσαντ, έτσι ώστε η Συρία να μπορέσει να ανοικοδομηθεί και να επαναφέρει την οικονομία της στους ρυθμούς της.
Οι ΗΠΑ έχουν ήδη στείλει ανώτερους διπλωμάτες για να συναντηθούν με τους αντάρτες ενώ διπλωμάτες από τη Βρετανία, την Ευρωπαϊκή Ένωση, τη Γαλλία, τη Γερμανία, την Ιταλία, την Ελβετία και τα Ηνωμένα Έθνη έχουν ήδη συναντηθεί μαζί τους. Η Βρετανία από την πλευρά της έχει δηλώσει ότι εξετάζει το ενδεχόμενο να εγκαταλείψει τον χαρακτηρισμό της τρομοκρατίας.
Το ισχυρό Ισραήλ
Από τότε που ο Άσαντ κατέφυγε στη Ρωσία, το Ισραήλ, το οποίο κατέλαβε τμήματα της νότιας Συρίας το 1967, κατέλαβε περισσότερα εδάφη και έπληξε εκατοντάδες συριακούς στρατιωτικούς χώρους, καταστρέφοντας το ναυτικό της Συρίας και δεκάδες υποδομές όπλων ενώ παράλληλα χτύπησε και αεροπορικές βάσεις της χώρας. Ο επικεφαλής του συνασπισμού των ανταρτών που κυβερνά τώρα τη Συρία χαρακτήρισε την κίνηση αυτή ως «αδικαιολόγητη» κλιμάκωση του Ισραήλ. Τόνισε όμως πως η Συρία δεν μπορεί να χειριστεί άλλη σύγκρουση.
Η αναταραχή αυτή στην περιοχή φέρνει αραβικά κράτη όπως η Αίγυπτος, η Ιορδανία, η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα σε δύσκολη θέση. Ήδη δεν είχαν ιδιαίτερη αγάπη για τον Άσαντ και είχαν εγκαταλείψει σε μεγάλο βαθμό τη συνεργασία μαζί του. Ωστόσο και σε άλλα μέρη της ευρύτερης περιοχής έχουν εναντιωθεί σθεναρά σε ισλαμιστικές ομάδες όπως αυτή που κυβερνά τώρα τη Συρία. Αρκετοί Άραβες εκπρόσωποι συναντήθηκαν πρόσφατα με τους αντάρτες της Συρίας όμως παραμένουν επιφυλακτικοί λόγω του παρελθόντος τους.
Η νέα συριακή ηγεσία όμως με τις συναντήσεις της με Δυτικούς φαίνεται πως σημειώνει ταχεία πρόοδο προς τη διεθνή αναγνώριση. Όμως υπάρχουν πολλά που πρέπει να κάνει η νέα ηγεσία στο εσωτερικό και στο εξωτερικό. Κάποιες χώρες κρατούν τα κλειδιά για να βοηθήσουν τη Συρία να ανακάμψει από τον πόλεμο στέλνοντας βοήθεια και άροντας τις κυρώσεις. Εάν, όμως αυτές οι χώρες αρνηθούν να βοηθήσουν ή εάν πάρα πολλές εξωτερικές δυνάμεις ξεκινήσουν να παρεμβαίνουν ή να ανταγωνίζονται η μία την άλλη εντός της Συρίας, τότε όπως λένε οι αναλυτές, η χώρα θα μπορούσε να αντιμετωπίσει επιπλέον συγκρούσεις, κατακερματισμό και τραγωδία.
