Μνήμες Ψυχρού Πολέμου ξύπνησε η μεγαλύτερη ανταλλαγή κρατουμένων μεταξύ Ρωσίας και Δύσης που έγινε την Πέμπτη στην Κωνσταντινούπολη.
Από τη Ρωσία αφέθηκαν ελεύθεροι 16 άνθρωποι: τέσσερις για τις ΗΠΑ και 12 από τη Γερμανία, από τους οποίους ένας ήταν Λευκορώσος.
Αντίστοιχη ανταλλαγή έγινε τελευταία φορά το 2010, ωστόσο αυτή ήταν αναμφισβήτητα μία από τις πλέον σύνθετες ανταλλαγές σε μια περίοδο κατά την οποία οι σχέσεις Δύσης και Ρωσίας είναι ίσως στο χειρότερο σημείο τους.
Ο Τζο Μπάιντεν αποχαιρετά την προεδρία του με μια ιστορική συμφωνία, την οποία χαρακτήρισε «άθλο της διπλωματίας».
«Συνολικά, διαπραγματευτήκαμε την απελευθέρωση 16 ανθρώπων από τη Ρωσία - συμπεριλαμβανομένων πέντε Γερμανών και επτά Ρώσων πολιτών που ήταν πολιτικοί κρατούμενοι στη χώρα τους. Ορισμένες από αυτές τις γυναίκες και τους άνδρες κρατούνταν άδικα για χρόνια. Όλοι έχουν υπομείνει αφάνταστη ταλαιπωρία και αβεβαιότητα. Σήμερα, η αγωνία τους έχει τελειώσει», τόνισε.
Αξίζει να σημειωθεί πως στη συγκεκριμένη συμφωνία υπήρχε αρχικά πρόβλεψη να περιλαμβάνεται και ο Αλεξέι Ναβάλνι - που βρέθηκε νεκρός τον περασμένο Φεβρουάριο. «Προσπαθήσαμε αλλά δεν προλάβαμε» φέρονται να δήλωσαν στην χήρα του νωρίτερα οι Τζο Μπάιντεν και Καμάλα Χάρις.
Ποιοι είναι οι 26 που απελευθερώθηκαν
Είκοσι τέσσερις κρατούμενοι και δύο ανήλικοι ανταλλάγησαν σήμερα μεταξύ της Ρωσίας και πολλών δυτικών χωρών - 18 απο τη Ρωσία και 6 από ΗΠΑ και Γερμανία.
Ο 32χρονος Αμερικανός Έβαν Γκέρσκοβιτς, δημοσιογράφος της εφημερίδας Wall Street Journal, ήταν ο πρώτος Δυτικός δημοσιογράφος που κατηγορήθηκε στη Ρωσία για κατασκοπεία, μετά τη σοβιετική εποχή. Καταδικάστηκε στις 19 Ιουλίου σε κάθειρξη 16 ετών, έπειτα από μια δίκη κεκλεισμένων των θυρών και με ταχείες διαδικασίες, αφού κρίθηκε ένοχος ότι συνέλεγε πληροφορίες για ένα εργοστάσιο ρωσικών αρμάτων μάχης, για λογαριασμό της CIA, κάτι που ο ίδιος και οι ΗΠΑ διέψευδαν κατηγορηματικά. Ο Γκέρσκοβιτς, που μεγάλωσε στο Νιου Τζέρσεϊ, κατάγεται από μια οικογένεια Εβραίων που έφυγαν από την ΕΣΣΔ στα τέλη της δεκαετίας του 1970. Σε αντίθεση με πολλούς άλλους Αμερικανούς συναδέλφους του που έφυγαν από τη Ρωσία μετά την εισβολή στην Ουκρανία, επέλεξε να συνεχίσει να εργάζεται στη χώρα.
Ο πρώην πεζοναύτης Πολ Γουίλαν, 54 ετών, (έχει τέσσερις υπηκοότητες, ΗΠΑ, Βρετανίας, Ιρλανδίας και Καναδά), ήταν κρατούμενος στη Ρωσία από τον Δεκέμβριο του 2018, κατηγορούμενος για κατασκοπεία. Τον Ιούνιο του 2020 καταδικάστηκε σε κάθειρξη 16 ετών. Συνελήφθη από τη ρωσική υπηρεσία ασφαλείας (FSB) σε ένα ξενοδοχείο στο κέντρο της Μόσχας, την εποχή που ήταν διευθυντής ασφαλείας του αμερικανικού ομίλου BorgWarner, που δραστηριοποιείται στην κατασκευή ανταλλακτικών αυτοκινήτων.
Ο Ολέγκ Ορλόφ, 71 ετών, ακτιβιστής για τα ανθρώπινα δικαιώματα, καταδικάστηκε στα τέλη Φεβρουαρίου σε φυλάκιση 2,5 ετών επειδή κατήγγειλε κατ’ επανάληψη τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία. Ο Ορλόφ σπούδασε βιολόγος και στα τέλη της δεκαετίας του 1980 εντάχθηκε στη μη κυβερνητική οργάνωση Memorial, στόχος της οποίας ήταν να αποκαλυφθεί η αλήθεια για τα εγκλήματα της ΕΣΣΔ και να προασπιστεί τα ανθρώπινα δικαιώματα στη μετασοβιετική Ρωσία.
Η Λίλια Τσανίτσεβα, 42 ετών, πρώην συντονίστρια της ομάδας του αντιφρονούντα Αλεξέι Ναβάλνι στα Ουράλια, είχε καταδικαστεί σε κάθειρξη 9,5 ετών για «εξτρεμισμό». Ήταν ορκωτή λογίστρια στην πόλη Ούφα, στα Ουράλια, μέχρι το 2017, όταν παραιτήθηκε από τη δουλειά της για να ενταχθεί στο Ταμείο Καταπολέμησης της Διαφθοράς (FBK) του Ναβάλνι και συμμετείχε ενεργά στο κίνημα κατά της διαφθοράς στην περιοχή αυτή. Συνελήφθη τον Νοέμβριο του 2021 αφού τέθηκαν εκτός νόμου οι οργανώσεις του Ναβάλνι και ο ίδιος φυλακίστηκε.
Μια άλλη σύμμαχος του Αλεξέι Ναβάλνι, η Ξένια Φαντέγεβα, 32 ετών, εξελέγη το 2020 στο δημοτικό συμβούλιο του Τομσκ, στη Σιβηρία, μαζί με άλλους ανεξάρτητους ακτιβιστές – γεγονός σπάνιο για τη ρωσική αντιπολίτευση. Αφού απαγορεύτηκε το κίνημα του Ναβάλνι, το 2021, η Φαντέγεβα αρνήθηκε να αυτοεξοριστεί, παρά τους κινδύνους που αντιμετώπιζε. Τον Δεκέμβριο του 2023 καταδικάστηκε και αυτή σε κάθειρξη 9 ετών για «εξτρεμισμό».
Ο Ρωσοβρετανός Βλαντίμιρ Καρά-Μουρζά, 42 ετών, σφοδρός επικριτής του Κρεμλίνου, καταδικάστηκε τον Απρίλιο του 2023 σε κάθειρξη 25 ετών για «προδοσία» και διάδοση «ψευδών πληροφοριών» για τον πόλεμο στην Ουκρανία, ποινή ιδιαίτερα σκληρή ακόμη και στο πλαίσιο της εντεινόμενης καταστολής στη Ρωσία. Σύμφωνα με πολλά μέσα ερευνητικής δημοσιογραφίας, όπως τα Bellingcat, The Insider και Der Spiegel, οι ρωσικές μυστικές υπηρεσίες εμπλέκονται σε δύο δηλητηριάσεις που υπέστη το 2015 και το 2017. Δεν ανέρρωσε ποτέ πλήρως και αντιμετωπίζει νευρομυικά προβλήματα. Τον Μάιο τιμήθηκε με το βραβείο Πούλιτζερ για τα άρθρα που έγραψε με κίνδυνο της ζωής του από το κελί του στη φυλακή».
Ακτιβιστής της φιλελεύθερης αντιπολίτευσης στη Ρωσία από το 2000, ο Ιλιά Γιασίν, 41 ετών, καταδικάστηκε στα τέλη του 2022 σε κάθειρξη 8,5 ετών επειδή κατήγγειλε «τους φόνους πολιτών» στην ουκρανική κωμόπολη Μπούτσα. Ήταν μέλος του δημοτικού συμβουλίου της Μόσχας όταν συνελήφθη και αγωνίστηκε στο πλευρό του Αλεξέι Ναβάλνι, που πέθανε στη φυλακή φέτος τον Φεβρουάριο και του Μπόρις Νεμτσόφ, που δολοφονήθηκε το 2015.
Η Αλεξάντρα Σκοτσιλένκο, μια 33χρονη καλλιτέχνιδα, συνελήφθη στη Ρωσία τον Απρίλιο του 2022 επειδή αντικατέστησε τα ταμπελάκια με τις τιμές των προϊόντων σε ένα σουπερμάρκετ με μηνύματα κατά του πολέμου στην Ουκρανία. Τον Νοέμβριο του 2023 καταδικάστηκε σε κάθειρξη 7 ετών.
Η Ρωσοαμερικανίδα δημοσιογράφος του Radio Free Europe/Radio Liberty (RFE/RL) Αλσού Κουρμάσεβα καταδικάστηκε στις 19 Ιουλίου σε κάθειρξη 6,5 ετών για τα άρθρα της γύρω από τον πόλεμο στην Ουκρανία. Η 47χρονη, που κατοικούσε μόνιμα στην Πράγα, συνελήφθη τον Οκτώβριο του 2023, όταν επισκέφθηκε τη Ρωσία για προσωπικούς της λόγους.
Ο Ρώσος αντιφρονών Αντρέι Πιβοβάροφ, 42 ετών, συνελήφθη στη Ρωσία το 2021 και καταδικάστηκε έναν χρόνο αργότερα σε φυλάκιση 4 ετών επειδή δρούσε για λογαριασμό μιας απαγορευμένης οργάνωσης, της Otkritaïa Rossia («Ανοιχτή Ρωσία»), που συνδέεται με τον πρώην ολιγάρχη, τον εξόριστο Μιχαήλ Χοντορκόφσκι. Από το κελί του, κατέβηκε στις βουλευτικές εκλογές τον Σεπτέμβριο του 2021, με σύνθημα «Πιο δυνατοί από τον φόβο». Οι συνεργάτες του τον παρουσίαζαν ως τον «υποψήφιο με χειροπέδες».
Ο σύμμαχος του Αλεξέι Ναβάλνι Βαντίμ Οστάνιν, 47 ετών, καταδικάστηκε σε κάθειρξη 9 ετών για «εξτρεμισμό» επειδή ήταν ο διευθυντής του γραφείου του αντιφρονούντα πολιτικού στο Μπίισκ.
Ο Ρωσογερμανός πολιτικός επιστήμονας Ντίτερ Βορονίν καταδικάστηκε τον Μάρτιο του 2023 σε κάθειρξη 13 ετών για «εσχάτη προδοσία», ως εμπλεκόμενος στην υπόθεση του Ρώσου δημοσιογράφου Ιβάν Σαφρόνοφ, που ειδικεύεται σε στρατιωτικά θέματα. Ο Σαφρόνοφ καταδικάστηκε σε κάθειρξη 22 ετών για την ίδια κατηγορία και παραμένει ακόμη στη φυλακή.
Ο Κέβιν Λικ, ένας νεαρός Ρωσογερμανός 19 ετών, συνελήφθη στη Ρωσία τον Φεβρουάριο του 2023 και τον Δεκέμβριο της ίδιας χρονιάς καταδικάστηκε σε φυλάκιση 4 ετών για «υψίστη προδοσία».
Ο Ρωσογερμανός Χέρμαν Μόιγες συνελήφθη στα τέλη Μαΐου 2024 στην Αγία Πετρούπολη, κατηγορήθηκε για εσχάτη προδοσία και ήταν σε αναμονή της δίκης του.
Ο Γερμανός Πάτρικ Σέμπελ συνελήφθη στα τέλη Ιανουαρίου 2024 στο αεροδρόμιο της Αγίας Πετρούπολης και κατηγορήθηκε για λαθρεμπόριο ναρκωτικών επειδή είχε μαζί του τσίχλες κάνναβης.
Ο Γερμανός Ρίκο Κρίγκερ, στρατιωτικός γιατρός ηλικίας 30 ετών, καταδικάστηκε σε θάνατο στη Λευκορωσία στις 24 Ιουνίου ως «τρομοκράτης» και «μισθοφόρος». Πρόσφατα του έδωσε χάρη ο πρόεδρος Αλεξάντερ Λουκασένκο. Φέρεται ότι φωτογράφιζε στρατιωτικές εγκαταστάσεις τον Οκτώβριο του 2023 για λογαριασμό των ουκρανικών μυστικών υπηρεσιών (SBU) και ότι τοποθέτησε κατ΄εντολή τους έναν εκρηκτικό μηχανισμό σε σιδηροδρομική γραμμή κοντά στο Μινσκ. Σύμφωνα με το προφίλ του στο LinkedIn, ο Κρίγκερ εργαζόταν ως νοσηλευτής για τον γερμανικό Ερυθρό Σταυρό και παλαιότερα είχε εργαστεί ως φύλακας ασφαλείας στην πρεσβεία των ΗΠΑ στο Βερολίνο.
Ποιοι επιστρέφουν στη Ρωσία
Ο Βαντίμ Κράσικοφ, που φέρεται ότι στρατολογήθηκε από τη ρωσική FSB, καταδικάστηκε στις 15 Δεκεμβρίου 2021 στο Βερολίνο σε ισόβια κάθειρξη για τον φόνο ενός Γεωργιανού τσετσενικής καταγωγής που είχε πολεμήσει εναντίον των ρωσικών δυνάμεων μεταξύ 2000-2004.
Οι Ρώσοι Λούντβιγκ Γκις και Μαρία Ρόζα Μάγιερ Μούνιος, περίπου 40 ετών και οι δύο, συνελήφθησαν στα τέλη του 2022 στη Σλοβενία και χθες καταδικάστηκαν σε φυλάκιση 1,5 έτους για «κατασκοπεία και πλαστογραφία», ποινή ίση με το χρονικό διάστημα που παρέμειναν προφυλακισμένοι. Σύμφωνα με δημοσιογραφικές πληροφορίες, το ζευγάρι εγκαταστάθηκε στη Σλοβενία το 2017 και είχε στην κατοχή του διαβατήρια Αργεντινής. Ζούσαν στη Λιουμπλιάνα μέχρι τη σύλληψή τους, μαζί με τα δύο ανήλικα παιδιά τους.
Ο Πάβελ Ρουμπτσόφ συνελήφθη από τις υπηρεσίες πληροφοριών της Πολωνίας κοντά στα σύνορα με την Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022 και κατηγορήθηκε ότι είναι κατάσκοπος της Μόσχας. Έχει επίσης ισπανική υπηκοότητα –με το όνομα Πάμπλο Γκονθάλεθ– και εργαζόταν ως δημοσιογράφος για το διαδικτυακό μέσο Público και το κανάλι La Sexta.
Ο Μιχαήλ Μικούσιν, γεννημένος το 1978, συνελήφθη από τη νορβηγική αστυνομία το 2022. Δήλωνε Βραζιλιάνος και χρησιμοποιούσε το όνομα Ζοσέ Ασίς Τζιαμαρία, μολονότι δεν μιλάει πορτογαλικά. Πέρυσι έγινε δεκτός ως ερευνητής στο Πανεπιστήμιο του Τρόμσο, όπου εργαζόταν με αντικείμενο την πολιτική της Νορβηγίας στον Μεγάλο Βορρά και τις υβριδικές απειλές. Σύμφωνα με έναν ερευνητή του Bellingcat, στην πραγματικότητα ήταν αξιωματικός της ρωσικής υπηρεσίας στρατιωτικών πληροφοριών (GRU).
Ο χάκερ Ρομάν Σελεζνιόφ συνελήφθη το 2014 στις Μαλδίβες και εκδόθηκε στις ΗΠΑ. Καταδικάστηκε το 2017 σε κάθειρξη 27 ετών για τραπεζικές απάτες που εκτιμάται ότι έφτασαν σε ύψος τα 169 εκατομμύρια δολάρια.
Ο επιχειρηματίας Βλαντισλάβ Κλιούσιν συνελήφθη στην Ελβετία το 2021 και εκδόθηκε στις ΗΠΑ. Καταδικάστηκε το 2023 από δικαστήριο της Βοστόνης σε κάθειρξη 9 ετών για τη συμμετοχή του σε μαζικές κλοπές απόρρητων δεδομένων από αμερικανικές εταιρείες.
Ο Ρώσος Βαντίμ Κονετσένοκ συνελήφθη στην Εσθονία και εκδόθηκε τον Ιούλιο του 2023 στις ΗΠΑ. Οι αμερικανικές αρχές πιστεύουν ότι έχει διασυνδέσεις με την FSB και ότι παρέδωσε στη ρωσική αμυντική βιομηχανία τεχνολογίες και πυρομαχικά προερχόμενα από αμερικανικές επιχειρήσεις.
