Εντός των προσεχών ημερών μία ιστορική πολιτική απόφαση αναμένεται να ληφθεί στην Ευρώπη. Ο λόγος, φυσικά, για την συζήτηση της Σουηδίας και της Φινλανδίας να καταθέσουν αιτήσεις για την ένταξή τους στο ΝΑΤΟ. Μία απόφαση που οι δύο χώρες είχαν με σθένος αρνηθεί τα 75 χρόνια που υφίσταται η Βορειοατλαντική Συμμαχία.
Σε ανάλυσή του το αμερικανικό δίκτυο απαντά σε πέντε βασικά ερωτήματα για το τι πρέπει να γνωρίζουμε για τις δύο χώρες που βρίσκονται ένα βήμα πριν από την ένταξη στο ΝΑΤΟ.
Γιατί η Φινλανδία και η Σουηδία δεν έχουν ήδη ενταχθεί στο ΝΑΤΟ;
Ενώ άλλες σκανδιναβικές χώρες όπως η Νορβηγία, η Δανία και η Ισλανδία ήταν αρχικά μέλη της συμμαχίας, η Σουηδία και η Φινλανδία δεν προσχώρησαν στο σύμφωνο για ιστορικούς και γεωπολιτικούς λόγους.
Τόσο η Φινλανδία, η οποία διακήρυξε την ανεξαρτησία της από τη Ρωσία το 1917 μετά την επανάσταση των Μπολσεβίκων, όσο και η Σουηδία, υιοθέτησαν ουδέτερες θέσεις εξωτερικής πολιτικής κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, αρνούμενες να ευθυγραμμιστούν με τη Σοβιετική Ένωση ή τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Για τη Φινλανδία, αυτό αποδείχθηκε πιο δύσκολο, καθώς μοιραζόταν τεράστια σύνορα με μια αυταρχική υπερδύναμη. Για να διατηρήσουν την ειρήνη, οι Φινλανδοί υιοθέτησαν μια διαδικασία που κάποιοι αποκαλούν «Φινλανδοποίηση», στην οποία οι ηγέτες αποδέχονταν κατά καιρούς τις σοβιετικές απαιτήσεις.
«Έχουν περάσει χρόνια από την πτώση της ΕΣΣΔ, όμως οι δύο χώρες είχαν κι άλλους λόγους να αποφεύγουν την είσοδο στη συμμαχία. Για τη Φινλανδία, ήταν περισσότερο γεωπολιτικό ζήτημα. Η απειλή της Ρωσίας είναι αμεσότερη αφού οι δύο χώρες μοιράζονται συνοριογραμμή μήκους 840 μιλίων», γράφει το CNN.
«Η Φινλανδία ήταν η εκτεθειμένη χώρα και εμείς ήμασταν η προστατευόμενη χώρα», είπε ο πρώην πρωθυπουργός της Σουηδίας Καρλ Μπιλντ στην Κρίστιαν Αμανπούρ του CNN σε μια κοινή συνέντευξη μαζί με τον πρώην πρωθυπουργό της Φινλανδίας Αλεξάντερ Στουμπ.
«Μοιραζόμαστε την ιδέα ότι η στενή συνεργασία θα ωφελήσει και τους δυο μας», είπε η σημερινή πρωθυπουργός της Σουηδίας Μαγκνταλένα Άνερσον σε συνέντευξη Τύπου τον περασμένο μήνα μαζί με τη Φινλανδή ομόλογό της, Σάνα Μαρίν.
Τι συνεπάγεται η ένταξη στο ΝΑΤΟ;
Ο λόγος που οι περισσότερες χώρες εντάσσονται στο ΝΑΤΟ είναι, λόγω του Άρθρου 5 της Συνθήκης του Βορείου Ατλαντικού, το οποίο ορίζει ότι όλα τα υπογράφοντα μέρη θεωρούν την επίθεση σε έναν ως επίθεση εναντίον όλων.
Το Άρθρο 5 ήταν ο ακρογωνιαίος λίθος της συμμαχίας από τότε που ιδρύθηκε το ΝΑΤΟ το 1949 ως αντίβαρο στη Σοβιετική Ένωση. Ο στόχος της συνθήκης, και συγκεκριμένα του άρθρου 5, ήταν να αποτρέψει τους Σοβιετικούς να επιτεθούν σε φιλελεύθερες δημοκρατίες που δεν διέθεταν στρατιωτική δύναμη. Το άρθρο εγγυάται ότι οι πόροι ολόκληρης της συμμαχίας - συμπεριλαμβανομένου του τεράστιου στρατού των ΗΠΑ - μπορούν να χρησιμοποιηθούν για την προστασία οποιουδήποτε κράτους μέλους, όπως οι μικρότερες χώρες που θα ήταν ανυπεράσπιστες χωρίς τους συμμάχους τους.
Η Ισλανδία, για παράδειγμα, δεν έχει μόνιμο στρατό. Οι σουηδικές και οι φινλανδικές δυνάμεις θα μπορούσαν επίσης να συμμετάσχουν σε άλλες επιχειρήσεις του ΝΑΤΟ σε όλο τον κόσμο, όπως αυτές στις χώρες της Βαλτικής, όπου πολλές βάσεις διαθέτουν πολυεθνικά στρατεύματα. «Θα υπάρξουν προετοιμασίες για απρόοπτα ως μέρος της αποτροπής οποιασδήποτε περιπέτειας που μπορεί να σκέφτονται οι Ρώσοι», δήλωσε ο Μπιλντ.
Γιατί η Ρωσία μισεί το ΝΑΤΟ;
Ο Ρώσος Πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν μισεί τη συμμαχία καθώς τη βλέπει ως ένα άρμα με στόχο τη Ρωσία, παρά το γεγονός ότι το ΝΑΤΟ πέρασε μεγάλο μέρος των μετασοβιετικών χρόνων εστιάζοντας σε θέματα όπως η τρομοκρατία και η διατήρηση της ειρήνης.
Πριν εισβάλει ο Πούτιν στην Ουκρανία, κατέστησε ξεκάθαρη την πεποίθησή του ότι το ΝΑΤΟ είχε πλησιάσει υπερβολικά τη Ρωσία και θα έπρεπε να επιστρέψει πίσω στα σύνορά που είχε τη δεκαετία του 1990, προτού ενταχθούν στη στρατιωτική συμμαχία ορισμένες χώρες που είτε γειτονεύουν με τη Ρωσία είτε αποτελούν πρώην σοβιετικά κράτη.
Η επιθυμία της Ουκρανίας να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ και η ιδιότητά της ως εταίρου στο ΝΑΤΟ - που θεωρήθηκε ως ένα βήμα προς την πλήρη ένταξη της - ήταν ένα από τα πολυάριθμα παράπονα που ανέφερε ο Πούτιν σε μια προσπάθεια να δικαιολογήσει την εισβολή της χώρας του στη γείτονά της. Η ειρωνεία είναι ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία, ουσιαστικά, έδωσε στο ΝΑΤΟ έναν νέο σκοπό. «Το άρθρο 5 επέστρεψε στο παιχνίδι και οι άνθρωποι κατανοούν ότι χρειαζόμαστε το ΝΑΤΟ λόγω μιας πιθανής ρωσικής απειλής», είπε ο Στουμπ σε συνέντευξή του στο CNN πριν από την εισβολή.
Πώς ο πόλεμος στην Ουκρανία άλλαξε τα πάντα;
Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία ήταν η σταγόνα που ώθησε τη Σουηδία και τη Φινλανδία να τραβήξουν το έναυσμα για την ένταξη στο ΝΑΤΟ.
Εάν το Κρεμλίνο ήταν πρόθυμο να εισβάλει στην Ουκρανία, μια χώρα με 44 εκατομμύρια κατοίκους, ΑΕΠ περίπου 516 εκατομμύρια δολάρια και ένοπλες δυνάμεις 200.000 ενεργών στρατευμάτων, τι θα εμπόδιζε τον Πούτιν να εισβάλει σε μικρότερες χώρες όπως η Φινλανδία στη Σουηδία; «Όλα άλλαξαν όταν η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία», είπε η Μάριν τον Απρίλιο.
«Η νοοτροπία των ανθρώπων στη Φινλανδία, αλλά και στη Σουηδία άλλαξε και άλλαξε πολύ δραματικά». Από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο, η δημόσια υποστήριξη για ένταξη στο ΝΑΤΟ στη Φινλανδία έχει εκτιναχθεί από περίπου 30% σε σχεδόν 80% σε ορισμένες δημοσκοπήσεις.
Η πλειοψηφία των Σουηδών εγκρίνει επίσης την ένταξη της χώρας τους στη συμμαχία, σύμφωνα με δημοσκοπήσεις εκεί. «Η ένταξη μας στο ΝΑΤΟ αποφασίστηκε στις 24 Φεβρουαρίου, στις 5 το πρωί, όταν ο Πούτιν και η Ρωσία επιτέθηκαν στην Ουκρανία», είπε ο Στουμπ.
«Η Φινλανδία και η Σουηδία δεν θα είχαν ενταχθεί χωρίς αυτή την επίθεση». Αξιωματούχοι τόσο στη Σουηδία όσο και στη Φινλανδία εξέφρασαν επίσης την απογοήτευσή τους που, ενόψει του πολέμου στην Ουκρανία, η Ρωσία προσπάθησε να απαιτήσει εγγυήσεις ασφαλείας από το ΝΑΤΟ ότι η συμμαχία σταματήσει να επεκτείνεται προς τα ανατολικά. Μια τέτοια παραχώρηση, ωστόσο, θα είχε ουσιαστικά δώσει στη Ρωσία την εξουσία να υπαγορεύει τις εξωτερικές πολιτικές των γειτόνων της αφαιρώντας την ικανότητά τους να επιλέγουν τους δικούς τους συμμάχους και εταίρους. Η Ρωσία, δήλωσε στο CNN ο Σουηδός υπουργός Άμυνας Πίτερ Χούλτκβιστ, θέλει «πραγματική επιρροή στις επιλογές ασφαλείας στην Ευρώπη». «Θέλουν επιρροή στις χώρες της γειτονιάς. Και αυτό είναι εντελώς απαράδεκτο για τη Σουηδία».
Τι θα ακολουθήσει;
Οι Φινλανδοί ηγέτες ανακοίνωσαν τις προθέσεις τους να ενταχθούν στο ΝΑΤΟ την Πέμπτη.
Η Σουηδία αναμένεται να ακολουθήσει το παράδειγμά της, πιθανώς ήδη από τη Δευτέρα, σύμφωνα με τον Μπιλντ. Η Φινλανδία είπε ότι ελπίζει να υποβάλει αίτηση για ένταξη «χωρίς καθυστέρηση» και να ολοκληρώσει τα βήματα που χρειάζεται σε εθνικό επίπεδο «τις επόμενες δύο ημέρες».
Αυτό θα περιλαμβάνει ψηφοφορία στο φινλανδικό κοινοβούλιο, το οποίο τελικά ψηφίζει την απόφαση αν θα γίνει μέλος. Διπλωμάτες του ΝΑΤΟ είπαν στο Reuters ότι η επικύρωση των νέων μελών μπορεί να διαρκέσει ένα χρόνο, καθώς τα νομοθετικά σώματα και των 30 σημερινών μελών πρέπει να εγκρίνουν τους νέους αιτούντες. Και οι δύο χώρες πληρούν ήδη πολλά από τα κριτήρια για ένταξη, τα οποία περιλαμβάνουν ένα λειτουργικό δημοκρατικό πολιτικό σύστημα βασισμένο στην οικονομία της αγοράς. δίκαιη μεταχείριση των μειονοτήτων· δέσμευση για την ειρηνική επίλυση των συγκρούσεων· την ικανότητα και την προθυμία να συνεισφέρουν στρατιωτικά στις επιχειρήσεις του ΝΑΤΟ και δέσμευση για δημοκρατικές πολιτικοστρατιωτικές σχέσεις και θεσμούς.
Ως δύο ακμάζουσες φιλελεύθερες δημοκρατίες, η Σουηδία και η Φινλανδία πληρούν τις προϋποθέσεις για ένταξη στο ΝΑΤΟ - αν και η Τουρκία, για πρώτη φορά, θα μπορούσε να κάνει τη διαδικασία πιο δύσκολη για τα επίδοξα μέλη. Ο πρόεδρος της χώρας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δήλωσε την Παρασκευή ότι δεν βλέπει την ένταξη και των δύο χωρών στο ΝΑΤΟ «θετικά», κατηγορώντας τις ότι στεγάζουν κουρδικές «τρομοκρατικές οργανώσεις». Η Σουηδία και η Φινλανδία έχουν λάβει διαβεβαιώσεις υποστήριξης από τις Ηνωμένες Πολιτείες και τη Γερμανία σε περίπτωση που δεχτούν επίθεση, ενώ ο Βρετανός πρωθυπουργός Μπόρις Ο Τζόνσον υπέγραψε αμοιβαίες συμφωνίες ασφαλείας με τους Φινλανδούς και Σουηδούς ομολόγους του αυτή την εβδομάδα.
Το χρονικό της ένταξης των χωρών από την ίδρυση της συμμαχίας το 1949 έως το 2020:
1949, Βέλγιο, Καναδάς, Δανία, Γαλλία, Ισλανδία, Ιταλία, Λουξεμβούργο, Ολλανδία, Νορβηγία, Πορτογαλία, Ηνωμένο Βασίλειο και Ηνωμένες Πολιτείες
1952, Ελλάδα, Τουρκία
1955, Δυτική Γερμανία
1982, Ισπανία
1999, Δημοκρατία της Τσεχίας, Ουγγαρία, Πολωνία
2004, Βουλγαρία, Εσθονία, Λετονία, Λιθουανία, Ρουμανία, Σλοβακία, Σλοβενία
2009, Αλβανία, Κροατία
2017, Μαυροβούνιο
2020, Βόρεια Μακεδονία
Θέμα ωρών η απόφαση
Η υποβολή αιτήματος της Φινλανδίας στο ΝΑΤΟ είναι ζήτημα πλέον ωρών. Ο υπουργός Εξωτερικών της Φινλανδίας Πέκα Χααβίστο δήλωσε ότι η χώρα του προτίθεται να υποβάλει αίτημα ένταξης στο ΝΑΤΟ την επόμενη εβδομάδα. Τη Δευτέρα θα συνεδριάσει το φινλανδικό Κοινοβούλιο για να λάβει την οριστική απόφαση.
Σε μία ιστορική κίνηση, ο Φινλανδός πρόεδρος Σάουλι Νιινίστο μίλησε τηλεφωνικά με τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν για να τον ενημερώσει σχετικά με την πρόθεση του Ελσίνκι. Είχε προηγηθεί η διακοπή ηλεκτρικού ρεύματος από τη Ρωσία στην Φινλανδία, όπως είχε ανακοινώσει εξαρχής ο ρωσικός πάροχος.
Πεπεισμένος ότι οι σύμμαχοι του ΝΑΤΟ θα εξετάσουν με «εποικοδομητικό τρόπο» ένα ενδεχόμενο αίτημα ένταξης της Σουηδίας και της Φινλανδίας, δήλωσε ο αναπληρωτής Γενικός Γραμματέας της Συμμαχίας Μίρτσεα Τζεοάνα, προσερχόμενος στη σημερινή συνεδρίαση της άτυπης συνάντησης των υπουργών Εξωτερικών, στο Βερολίνο.
Σε ό,τι αφορά τις τουρκικές ανησυχίες, ο κ. Τζεοάνα δήλωσε ακόμη πεπεισμένος ότι εφόσον οι δύο χώρες υποβάλουν αίτημα ένταξης, «θα είμαστε σε θέση να τις καλωσορίσουμε».
Ο ίδιος αναφέρθηκε, μάλιστα, και στη χθεσινή νίκη της Ουκρανίας στη Eurovision, σημειώνοντας ότι δείχνει «την τεράστια υποστήριξη από τον κόσμο».
«Είδαμε χθες (Σάββατο) την τεράστια υποστήριξη από τον κόσμο σε όλη την Ευρώπη (…) Βεβαίως, το τραγούδι ήταν υπέροχο, είναι υπέροχο», υπογράμμισε προσθέτοντας ότι οι Ρώσοι «εξαπέλυσαν τον πιο βάναυσο και κυνικό πόλεμο μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο».
Θολό τοπίο για την Τουρκία
Τα βλέμματα όλων παραμένουν στραμμένα στη στάση της Άγκυρας. Χθες Σάββατο, ο υπουργός Εξωτερικών της Φινλανδίας Πέκα Χααβίστο δήλωσε ότι η χώρα του προτίθεται να υποβάλει αίτημα ένταξης στο ΝΑΤΟ την επόμενη εβδομάδα, εφόσον το Κοινοβούλιο αποφασίσει σχετικά τη Δευτέρα. Ο ίδιος μίλησε με τον Τούρκο ομόλογό του Μεβλούτ Τσαβούσογλου, προκειμένου «να χαμηλώσει η ένταση», η οποία προκλήθηκε από τις επιφυλάξεις που εξέφρασε η τουρκική πλευρά για το ενδεχόμενο ένταξης της Φινλανδίας και της Σουηδίας στη Συμμαχία.
Ρωσικές απειλές
Η Μόσχα έχει επανειλημμένα προειδοποιήσει για «σοβαρές συνέπειες» εάν η Φινλανδία και η Σουηδία ενταχθούν στο ΝΑΤΟ, λέγοντας ότι θα ενισχύσει τις χερσαίες, ναυτικές και αεροπορικές δυνάμεις της στη Βαλτική Θάλασσα και εγείρει την πιθανότητα ανάπτυξης πυρηνικών όπλων στην περιοχή.
Το Σάββατο ο ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν δήλωσε πως το τέλος της στρατιωτικής ουδετερότητας της Φινλανδίας θα ήταν ένα «λάθος», κατά τη διάρκεια τηλεφωνικής συνομιλίας του με τον φινλανδό ομόλογό του Σάουλι Νιινίστο, σύμφωνα με ανακοίνωση που εκδόθηκε από το Κρεμλίνο.
