Αυτό που έρχεται στο μυαλό κάποιου/ας γενικά όταν σκέφτεται την Νορβηγία είναι η κρουαζιέρα στα Φιόρδ, το Κον-Τικι και οι Βίκινγκς. Για όλα αυτά υπήρχαν μουσεία στη νορβηγική πρωτεύουσα για πολλά χρόνια. Όμως κάτι έλειπε. Ένα μουσείο για το Νόμπελ Ειρήνης.
Αυτό σκεφτόταν και ο Geir Lundestad, πολιτικός επιστήμονας και διευθυντής του Νορβηγικού Ινστιτούτου Νόμπελ, κάποια στιγμή στις αρχές της δεκαετίας του 1990. Του φαινόταν αυτονόητο να έχει το Όσλο ένα μουσείο αφιερωμένο στο Νόμπελ Ειρήνης και ήταν σίγουρος πως η πρότασή του θα γινόταν αποδεκτή. Μάλιστα είχε βρει και την τοποθεσία: το εγκαταλελειμμένο αλλά προστατευμένο κτίριο του παλιού σιδηροδρομικού σταθμού Vestbane στην άκρη του τεράστιου ανοιχτού χώρου έξω από το Δημαρχείο του Όσλο.
Με τον Gunnar Berge στη Νορβηγική Επιτροπή Νόμπελ και τον Gro Harlem Brundtland ως πρωθυπουργό, ο Geir Lundestad σκέφτηκε ότι θα ήταν απλό να εγκριθεί η πρότασή του, αλλά το Εργατικό Κόμμα της Νορβηγίας ήταν επιφυλακτικό ως προς το κόστος και έτσι η ιδέα «πάγωσε» για μερικά χρόνια. Ο Lundestad στράφηκε τότε προς στο Χριστιανοδημοκρατικό Κόμμα, που ήταν πιο ένθερμος υποστηρικτής της ειρήνης και όχι τόσο αρνητικό ως προς τις δαπάνες.
Τον Νοέμβριο του 2000, η κοινοβουλευτική Επιτροπή Πολιτιστικών Υποθέσεων επρόκειτο να συζητήσει μια ευρεία πρόταση σχετικά με την στέγαση της Εθνικής Βιβλιοθήκης και των μουσείων στο Όσλο. Ήταν ένα τεράστιο παζλ, με πολλά κομμάτια, όπου μπορούσε να προστεθεί ακόμη ένα. Έτσι, η πρόταση να ιδρυθεί το μουσείο ψηφίστηκε τις επόμενες μέρες-με προϋπολογισμό 87 εκατομμυρίων ΝΟΚ- και άνοιξε ο δρόμος να χτιστεί το Κέντρο Νόμπελ Ειρήνης (Nobel Peace Center) στον παλιό σιδηροδρομικό σταθμό με στόχο να εγκαινιαστεί στις 7 Ιουνίου του 2005. Το Κέντρο εγκαινιάστηκε τελικά τέσσερις μέρες αργότερα στις 11 Ιουνίου.
Όταν ο Lundestand ρωτήθηκε γιατί το νέο μουσείο ονομάστηκε «Κέντρο» εκείνος απάντησε ότι η λέξη «μουσείο» ακουγόταν μάλλον παλιομοδίτικη και δεν αποτύπωνε την δυναμική του χώρου.
Το Κέντρο Νόμπελ Ειρήνης από τη στιγμή της ίδρυσής του μεταφέρει τις ιδέες και το έργο των αποδεκτών του Βραβείου για την ειρήνη για να εμπνεύσει μικρές και μεγάλες αλλαγές για έναν πιο ειρηνικό κόσμο. Βασισμένο στην ιστορία του βραβείου ειρήνης και των νικητών το Κέντρο-το οποίο δέχεται περισσότερους από 200.000 επισκέπτες-προσφέρει εκθέσεις, εκδηλώσεις, δραστηριότητες και ψηφιακή επικοινωνία και έχει εξελιχθεί σε μια σημαντική αρένα για κοινωνικό διάλογο υπέρ της ειρήνης και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Πώς οικοδομείται η ειρήνη;
Στις 27 Νοεμβρίου 1895 ο μοναχικός άνδρας Alfred Nobel υπέγραψε την 3η και τελευταία χειρόγραφη διαθήκη του στη Σουηδο-νορβηγική λέσχη του Παρισιού, πριν αποβιώσει έναν χρόνο αργότερα στις 10 Δεκεμβρίου 1896. Μετά τον θάνατό του το κιτρινισμένο έγγραφο ανοίχτηκε και διαβάστηκε προκαλώντας σοκ τόσο στην οικογένειά του, όσο και σε ολόκληρο τον κόσμο, καθώς εμπεριείχε την επιθυμία του αποβιώσαντα να διαθέσει το μεγαλύτερο μέρος του πλούτου του στη θέσπιση ενός βραβείου για την πρόοδο της Επιστήμης, τη λογοτεχνία και την ειρήνη.
O Σουηδός χημικός, μηχανικός και βιομήχανος Alfred Nobel μέσα στη διαθήκη του έδινε σαφείς εντολές για την υλοποίηση αυτής της μετά θάνατο επιθυμίας του, η οποία όριζε να διατεθεί το 94% της περιουσίας του, ποσό που έφτανε τα 31 εκατομμύρια σουηδικές κορώνες, σημερινά πάνω από 200 εκατομμύρια ευρώ, για τη θέσπιση των Βραβείων Νόμπελ, όπως τα γνωρίζουμε μέχρι σήμερα. Σύμφωνα με τις ρητές εντολές του, τα βραβεία θα απονέμονταν «σε αυτούς που το προηγούμενο έτος αφιέρωσαν τη ζωή τους για το καλύτερο δυνατό όφελος της ανθρωπότητας» σε πέντε τομείς: τη Φυσική, τη Χημεία, την Ιατρική, τη Λογοτεχνία και την Ειρήνη, που αποτελούσαν και τα ενδιαφέροντα της ζωής του.
Ο ίδιος μέσα στη διαθήκη όριζε και το ποιος θα απένειμε τα εν λόγω βραβεία: η Σουηδική Βασιλική Ακαδημία Επιστημών θα απένειμε τα Νόμπελ Φυσικής και Χημείας, η Συνέλευση Νόμπελ στο Ινστιτούτο Καρολίνσκα τα βραβεία Φυσιολογίας ή Ιατρικής, η Σουηδική Ακαδημία τα βραβεία της Λογοτεχνίας και μια πενταμελής Νορβηγική επιτροπή θα βράβευε τους πρωταθλητές στον αγώνα για την παγίωση της παγκόσμιας ειρήνης. Ρητός όρος της διαθήκης ήταν να μη λαμβάνεται υπόψη η εθνικότητα των υποψηφίων για την απονομή των βραβείων. Τα βραβεία θα έπρεπε να απονέμονται στους πιο άξιους, είτε είναι Σκανδιναβοί είτε όχι.
Από το 1901, το ετήσιο Νόμπελ Ειρήνης αναδεικνύει άτομα και οργανισμούς που έχουν βοηθήσει στη δημιουργία ενός καλύτερου και πιο ειρηνικού κόσμου. Μια έκθεση στο Nobel Peace Center επιτρέπει στο κοινό να γνωρίσει λίγο καλύτερα το βραβείο, καθώς και τον άνθρωπο που το καθιέρωσε και τη δύναμη για αλλαγή που αντιπροσωπεύει.
Σε έναν ξεχωριστό χώρο που ουσιαστικά είναι «η καρδιά του Κέντρου Νόμπελ Ειρήνης», παρουσιάζονται ο καθένας/ καθεμιά από τους αποδέκτες στη δική του/της οθόνη περιτριγυρισμένοι από χιλιάδες μικρά φώτα Led. Ξεχωριστό είναι και το αυθεντικό Βραβείο Νόμπελ που εκτίθεται, ένα Μετάλλιο του Βραβείου Ειρήνης που σχεδιάστηκε από τον Gustav Vigeland το 1901 σε χρυσό 18 καρατίων. Το μετάλλιο ανήκε στον Christian Lous Lange, τον πρώτο Νορβηγό βραβευμένο με το Βραβείο Ειρήνης το 1921. Το 2021 που συμπληρώθηκαν 100 χρόνια από τότε που του απονεμήθηκε το βραβείο, το Nobel Peace Center άνοιξε μια ολοκαίνουργια έκθεση με αυτό το μετάλλιο.
Η θέληση να αλλάξεις τον κόσμο
Πώς μπορούν οι σκέψεις και οι πράξεις ενός ατόμου να αλλάξουν τον κόσμο; Τι χρειάζεται για να οικοδομηθεί η ειρήνη; Η ιστορία του Βραβείου Νόμπελ Ειρήνης παρέχει πολλές διαφορετικές απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα, όπως και η έκθεση με τίτλο: «The will to change the world» που άνοιξε για το κοινό στις 17 Μαρτίου 2024 στο ισόγειο του Nobel Peace Center.
Με παιχνιδιάρικο και εμπνευσμένο τρόπο αφηγείται την ιστορία του Άλφρεντ Νόμπελ και δείχνει πώς εξελίχθηκε το Βραβείο Ειρήνης με την πάροδο του χρόνου. Από τις ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις και τις εργασίες αρωγής έως τον πυρηνικό αφοπλισμό, τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής και την διεθνή συνεργασία, η ιστορία του βραβείου αποκαλύπτει πολλές διαφορετικές λύσεις στις πιο κρίσιμες και δύσκολες προκλήσεις του κόσμου. Οι επισκέπτες της έκθεσης μπορούν επίσης να δοκιμάσουν τον εαυτό τους για να μάθουν τι είδους ειρηνοποιοί είναι και με ποιους βραβευθέντες μοιάζουν περισσότερο.
Μια άλλη γωνιά του μουσείου είναι αφιερωμένη στη Γιόκο Όνο, στην κορυφαία καλλιτέχνιδα και ακτιβίστρια της ειρήνης, η οποία έκλεισε τα 90 νωρίτερα φέτος. Η έκθεση με τίτλο: «PEACE is POWER» περιλαμβάνει μερικά από τα πιο γνωστά έργα τέχνης της, προσκαλώντας τους επισκέπτες να ασχοληθούν με τη δημιουργία τους ακολουθώντας τις οδηγίες της ίδιας της Όνο.
Η Γιόκο Όνο μεγάλωσε στο Τόκιο και ήταν 12 ετών όταν έπεσαν οι πυρηνικές βόμβες πάνω από τη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι το 1945. Η βαθιά δέσμευσή της για την ειρήνη έχει διαποτίσει την 60ετή καριέρα της ως καλλιτέχνιδα και ακτιβίστρια. Πολλά από τα θέματα που έχει θίξει στο έργο της είναι τα ίδια με αυτά που έχουν υποστηρίξει ορισμένοι από τους αποδέκτες του Βραβείου Νόμπελ Ειρήνης.
Ένα από τα έργα τέχνης της έκθεσης, το Arising, είναι μια συλλογή ιστοριών από γυναίκες που έχουν βιώσει βία επειδή ακριβώς είναι γυναίκες. Η Yoko Ono έχει προσκαλέσει γυναίκες να μοιραστούν τις ιστορίες τους από το 2013 και οι ανώνυμες ιστορίες έχουν εκτεθεί σε πολλές χώρες.
Σε μια από τις εγκαταστάσεις της έκθεσης, ο επισκέπτης καλείται να καθίσει και να συγκολλήσει κομμάτια κεραμικής για να επισκευάσει ήσυχα ό,τι έχει σπάσει. Ένα «Δέντρο των Ευχών» όπου μπορεί επίσης να κρεμάσει σημειώσεις με τα όνειρά του για έναν καλύτερο, πιο ειρηνικό κόσμο, είναι επίσης μέρος της έκθεσης.
Πολλοί βραβευμένοι/νες με Νόμπελ Ειρήνης έχουν πετύχει το σχεδόν αδύνατο: σε φαινομενικά άλυτες συγκρούσεις, βρήκαν ειρηνικές λύσεις. Ο διάλογος και η ικανότητα να ακούς τις απόψεις των άλλων ήταν ζωτικής σημασίας για να επιτευχθεί αυτό. Στην γωνιά «Μια έκθεση για την ειρήνη και τον διάλογο», οι επισκέπτες μπορούν να εξερευνήσουν μέσω βίντεο, αποσπασμάτων και αφηγήσεων το πώς οι βραβευθέντες με το Νόμπελ Ειρήνης χρησιμοποιούν τον διάλογο για να επιλύσουν συγκρούσεις. Η έκθεση βασίζεται στο μικρό βιβλίο διαλόγων με τίτλο: Those Who Listen, Change the World (Όσοι ακούνε, αλλάζουν τον κόσμο), που εκδόθηκε από το Κέντρο Ειρήνης Νόμπελ το 2021.
Τέλος, κάθε Παρασκευή τους καλοκαιρινούς μήνες, λίγα λεπτά πριν τις 12:00 το μεσημέρι ένα περιστέρι πετάει από τα παράθυρα του Κέντρου με ένα μήνυμα ελπίδας και καθώς πετά πάνω από την πλατεία του Δημαρχείου, οι καμπάνες του παίζουν το τραγούδι του Τζόν Λένον «Give Peace a Chance».
* Φέτος συμπληρώνονται 30 χρόνια από την απονομή του Βραβείου Νόμπελ Ειρήνης στους Γιάσερ Αραφάτ, Γιτζάκ Ραμπίν και Σιμόν Πέρες για τις προσπάθειές τους να φέρουν ειρήνη στη Μέση Ανατολή και για τη συμβολή τους στον διάλογο για μια ειρηνική επίλυση της σύγκρουσης μεταξύ Παλαιστίνης και Ισραήλ. Τον προηγούμενο χρόνο, οι τρεις είχαν διαπραγματευτεί τη Συμφωνία του Όσλο. Τόσο η συμφωνία όσο και το βραβείο ειρήνης εξακολουθούν να είναι επίκαιρα και αμφιλεγόμενα 30 χρόνια μετά. Τι σημασία έχει η Συμφωνία του Όσλο για την ανάπτυξη της σύγκρουσης Παλαιστίνης - Ισραήλ και του πολέμου στη Γάζα σήμερα; Και τι μπορεί να μάθει η παγκόσμια κοινότητα από αυτή τη συμφωνία; Αύριο στο Κέντρο Νόμπελ Ειρήνης θα πραγματοποιηθεί μια σημαντική εκδήλωση για ένα από τα πιο πολυσυζητημένα βραβεία στην ιστορία του Βραβείου Ειρήνης. Όσοι/όσες βρεθείτε στο Όσλο μην τη χάσετε. Περισσότερα εδώ