Πέρασε η εποχή που οι Ευρωπαίοι ήταν οι μόνοι που κατασκεύαζαν σύγχρονα όπλα και είχαν οργανωμένους στρατούς, τους οποίους έστελναν στην άλλη άκρη του κόσμου και έλεγχαν την Ινδία για να παίρνουν το βαμβάκι, την Κίνα για τα λιμάνια της και για να πουλάνε το ινδικό όπιο, την Μ. Ανατολή για να ελέγχουν τους δρόμους, την Αφρική για να παίρνουν δούλους και ορυκτά.
Τώρα η Ευρώπη έχει ανάγκη από την Ινδία βιοχημικά και φαρμακευτικά, παρακαλεί τον Νίγηρα για ουράνιο και ζητάει από την Κίνα ισορροπία μεταξύ εισαγωγών-εξαγωγών. Η ίδια η Κίνα έγινε η πρώτη χώρα-παραγωγός προϊόντων υψηλής τεχνολογίας.
Και όλοι οι Ευρωπαίοι τρέχουν στην Αμερική να προμηθευτούν προηγμένα όπλα αφού πρώτα έδιωξαν τις δικές τους βιομηχανίες και τους δικούς της επιστήμονες στο όνομα του εύκολου κέρδους και της παγκοσμιοποίησης και βούλιαξαν τον Νότο για να ευημερήσει ο Βορράς.
Αδύναμοι πιά, έγιναν Αμερικανική αποικία, έρμαιο στη γεωπολιτική σκακιέρα, έκοψαν οι ίδιοι το φτηνό ενεργειακό κλαδί, προκάλεσαν την Ανατολή και τώρα απειλούνται από μια αυταρχική και αδίστακτη ρωσική ηγεσία.
Σε κατάσταση ύφεσης εξαγγέλλουν μεγαλόπνοα εξοπλιστικά προγράμματα όπως πριν τον Α’ και τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και θυμούνται τις κοινωνίες μόνο για να τις αποπροσανατολίσουν με υποσχέσεις για νόμο και τάξη, ασφάλεια, σταθερότητα και προστασία από κινδύνους (πραγματικούς ή φανταστικούς) εξωτερικούς ή εσωτερικούς.
Αφού δεν μπόρεσαν να δημιουργήσουν αυτονομία παραγωγική στην Ευρώπη προσπαθούν να μας πείσουν ότι ενδιαφέρονται για αυτονομία αμυντική.
Στην πραγματικότητα τώρα κατάλαβαν ότι τους εγκαταλείπουν τα αμερικανικά συμφέροντα και αγωνίζονται για ένα συμπληρωματικό και δευτερεύοντα περιφερειακό ρόλο.
Ο πραγματικός πόλεμος
Ο πόλεμος στην Ουκρανία έδειξε ότι η Δύση έχει ξεχάσει να διεξάγει πόλεμο κλασικής μορφής μια και ασχολείτο για πάνω από 30 χρόνια με την αντιμετώπιση ανταρτών όλων των κατηγοριών ή αδύναμων κρατών.
Οι Ευρωπαίοι και οι δυτικοί πούλησαν τα ‘’υπάρχοντά’’ τους (άρματα, πυροβόλα, ελικόπτερα, πλοία) και κατήργησαν την υποχρεωτική θητεία. Η Γερμανία από 5.000 άρματα κράτησε 600 και έμεινε με 180.000 στρατό (για να γίνει σύγκριση η Ελλάδα έχει 120.000 στρατό και 2.000 άρματα). Κάτι αντίστοιχο και η Γαλλία.
Ξέχασαν τους εθνικούς στρατούς γιατί τα συμφέροντα και οι επιχειρήσεις έγιναν πολυεθνικές και χρειάζονταν επαγγελματίες για μακρινές αποστολές.
Στο Αφγανιστάν κυνηγούσαν λίγους αντάρτες με επαγγελματίες στρατιώτες, ελικόπτερα, αεροσκάφη, πυροβολικό και νόμιζαν ότι νικούσαν ενώ όλος ο πληθυσμός ήταν απέναντί τους. Το ίδιο στο Ιράκ, στη Συρία, στην Αφρική.
Τώρα στην Ουκρανία έχουν να αντιμετωπίσουν όλων των ειδών τις στρατιωτικές τεχνολογίες και ο κεραυνοβόλος πόλεμος που ήξεραν από το παρελθόν μεταμορφώθηκε σε πόλεμο τρομερής τριβής και αργής εξέλιξης που κινείται από το ένα χωριό στο άλλο.
Ο ρωσικός κεντρικός σχεδιασμός της αμυντικής βιομηχανίας, κατάλοιπο της σοβιετικής εποχής, αποδείχτηκε πιο ευέλικτος και πιο γρήγορος από τον αργό και διασκορπισμένο δυτικό.
Σύμφωνα με το σουηδικό ινστιτούτο SIPRI:
Ο κόσμος το 2023 δαπάνησε για την Άμυνα 2,4 τρις δολ. μια αύξηση 6,8% περισσότερα από το 2022 και είναι οι μεγαλύτερες δαπάνες εδώ και 35 χρόνια.
Μόνο οι ΗΠΑ δαπάνησαν 916 δις, περισσότερα από το 1/3 των παγκόσμιων αμυντικών δαπανών.
Η Ουκρανία δαπάνησε το 2023 64,8 δις και η Ρωσία 109 δις ενώ εκτιμάται ότι το 2024 θα φτάσει τα 127 δις ή αλλιώς το 5,9% του ΑΕΠ της.
Η Ουκρανία παρέλαβε από τις ΗΠΑ και την Ευρώπη εξοπλισμό, μόνο το 2023, αξίας 35 δις ενώ 100 δις αναμένονται να παραληφθούν.
Από τα 60 δις που εγκρίθηκαν αυτές τις μέρες από την Βουλή των Αντιπροσώπων τα 37 δις θα πάνε σε αμερικανικές εταιρείες κατασκευής όπλων.
Από την αρχή του πολέμου η Ουκρανία έλαβε από τις ΗΠΑ 44 δις δολ. σε στρατιωτική βοήθεια.
Η Ευρώπη αύξησε τις αμυντικές δαπάνες το 2023 κατά 16% και έφτασε τα 588 δις. δολ.
Ειδικά στην Ανατολική Ευρώπη η αύξηση έφτασε το 31%.
Είκοσι (20) από τις 32 χώρες του ΝΑΤΟ θα αυξήσουν αυτό τον χρόνο τις δαπάνες για την άμυνα στο 2% του ΑΕΠ, που είναι το επιθυμητό προς τα κάτω όριο, που έχει τεθεί ενώ μια δεκαετία πίσω μόλις τρείς χώρες είχαν πλησιάσει αυτό το όριο.
Σύμφωνα με το αμερικανικό ινστιτούτο RAND:
Η Ρωσία ξόδεψε το 2022 για τον πόλεμο 40 δις δολ. Από αυτό το ποσό τα 29 δις δαπανήθηκαν για ανάγκες των στρατιωτικών επιχειρήσεων και αμοιβές προσωπικού.
Το κόστος των πολεμικών επιχειρήσεων μέχρι το 2024 εκτιμάται σε 132 δις δολ.
Οι οικονομικές απώλειες των ρωσικών επιχειρήσεων εκτιμώνται σε 322 δις αλλά από το δεύτερο τετράμηνο του 2023 η ανάπτυξη επανήλθε.
Οι αμερικανικές πηγές εκτιμούν ότι η Ρωσία μπορεί να αντέξει το κόστος του πολέμου για μερικά χρόνια. Όμως, μακροπρόθεσμα, η ρωσική οικονομία και το βιοτικό επίπεδο είναι πιθανόν να μειωθούν.
Σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα (World Bank) και τα Ηνωμένα Έθνη:
Το κόστος ανοικοδόμησης της Ουκρανίας έχει φτάσει τα 486 δις δολ.
14,6 εκατ. Ουκρανοί έχουν ανάγκη ανθρωπιστικής βοήθειας.
Η ανεργία έχει φτάσει το 17%.
Οι καταστροφές κτιρίων, υποδομών, βιομηχανιών και αγροτικής παραγωγής έφτασαν τα 152 δις δολ.
Ο ρωσικός πληθωρισμός έφτασε το 7,4% τον Ιανουάριο του 2024.
Οι Βρυξέλλες έχουν μπλοκάρει 320 δις της Ρωσικής Κεντρικής τράπεζας.
Περί το 70% των ρωσικών καταθέσεων στη Δύση και 20 δις καταθέσεων που ανήκουν σε 1500 άτομα βρίσκονται σε καθεστώς κυρώσεων.
Το 23% των ρωσικών δαπανών το 2023 αφορούσαν την άμυνα.
Ειδικά οι χώρες της Ανατολικής Ευρώπης και της Σκανδιναβίας έκαναν πρωτόγνωρους για τα δεδομένα τους εξοπλισμούς. Η Πολωνία έχει προγραμματίσει να δαπανήσει για την άμυνα το 4,1% του ΑΕΠ της (+11% μετά την έναρξη του πολέμου).
Η Φινλανδία +36%. Η Λιθουανία +27%. Η Σουηδία +12% (μετά την έναρξη του πολέμου).
Στην Κεντρική και Δυτική Ευρώπη οι αμυντικές δαπάνες είναι τώρα υψηλότερες από το τελευταίο έτος του Ψυχρού Πολέμου.
Σύμφωνα με το SIPRI οι συνολικές αμυντικές δαπάνες στην Ευρώπη έφτασαν το 2023 τα 588 δις ευρώ, περισσότερο από 16% σε σχέση με το 2022 και περισσότερο από 62% σε σχέση με το 2014, που ήταν 330 δις ευρώ.
Η Γερμανία αύξησε τις αμυντικές δαπάνες της κατά 48% από το 2014 μέχρι το 2023. Το 2022 καθιέρωσε ένα ειδικό ταμείο με 100 δις ευρώ μέχρι το 2025, που θα είναι συμπληρωματικό του προϋπολογισμού άμυνας, προκειμένου να φτάσει το όριο του ΝΑΤΟ του 2% του ΑΕΠ. Για το 2024 ο αμυντικός προϋπολογισμός είναι 51,8 δις, 1,7 δις παραπάνω από το 2023.
Ο συνολικός γερμανικός αμυντικός προϋπολογισμός είναι: 51,8+19,2 από το ειδικό ταμείο+7 από άλλα ταμεία=78 δις ευρώ για φέτος.
Η Γαλλία απαλλαγμένη, θέλοντας και μη, από τις εκστρατείες στο Σαχέλ της Αφρικής, προγραμμάτισε 413 δις ευρώ για τα έτη 2024-2030. Ο νέος προϋπολογισμός είναι κατά 1/3 υψηλότερος από τον αντίστοιχο της περιόδου 2019-2025.
Σύμφωνα με τα στοιχεία του ΝΑΤΟ οι χώρες με τις υψηλότερες αμυντικές δαπάνες σε σχέση με το ΑΕΠ τους είναι η Πολωνία, η Ελλάδα, η Εσθονία, η Λιθουανία και η Φινλανδία.
Παράλληλα με τις αυξήσεις των εθνικών προϋπολογισμών άμυνας, προωθούνται από την Κομισιόν, ειδικά την φον ντερ Λάιεν αλλά και από διάφορες χώρες, συνεργασίες στον αμυντικό τομέα.
Η πρόσφατη πρόταση Μητσοτάκη-Τούσκ, για προμήθεια συστήματος προστασίας της Ευρώπης από αεροπορικές και πυραυλικές απειλές και μάλιστα τη στιγμή που υπάρχει σε εξέλιξη αντίστοιχη γερμανο-ιταλική συνεργασία, δείχνει ότι η ψυχροπολεμική πολιτική αντίληψη δεν λαμβάνει υπόψη ούτε το τεράστιο κόστος των εξοπλισμών ούτε τους γεωπολιτικούς κινδύνους αύξησης της έντασης στην Ευρώπη.
Οι συνέπειες
Η εξοπλιστική υστερία θα φέρει αναπόφευκτα μείωση των κοινωνικών δαπανών, συγκράτηση μισθών και συντάξεων και παραμέληση της Υγείας και Παιδείας.
Για να συγκρατηθούν οι κοινωνικές αντιδράσεις θα αυξηθεί η καταστολή στα μαζικά κινήματα, ο ‘’μακαρθισμός’’ για όποιους έχουν διαφορετική γνώμη και η προπαγάνδα μέσω των ελεγχόμενων ΜΜΕ για στήριξη των συντηρητικών απόψεων και του πολέμου.
Η κατάσταση θυμίζει παραμονές Α’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Η Ευρώπη έχει ξεχάσει τις αρχές πάνω στις οποίες οικοδομήθηκε και προσπαθεί να μας σύρει μακριά από την διασφάλιση των δικών μας κυριαρχικών ζητημάτων και σε εντάσεις που ωφελούν τα αμερικανικά, βρετανικά ή κεντροευρωπαϊκά συμφέροντα.
Είναι λάθος να πιστεύουμε ότι όταν εξοπλιστεί η Ευρώπη θα αποκτήσει αυτονομία έναντι των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ. Αντίθετα θα αποκτήσει συμπληρωματικό ρόλο και θα ελέγχεται περισσότερο στο πλαίσιο ενός παγκόσμιου γεωπολιτικού καταμερισμού.
Είναι ευθύνη των δυνάμεων της εργασίας, της ειρήνης και της απλής λογικής να μην διολισθήσουμε παραπάνω στον κατήφορο του Ψυχρού ή ακόμη χειρότερα του πραγματικού πολέμου.
Ο Νίκος Τόσκας είναι πρώην υπουργός και υποστράτηγος ε.α.
