Σύμφωνα με στοιχεία του υπουργείου Εθνικής Οικονομίας και Οικονομικών, το ύψος των φοροαπαλλαγών αυξήθηκε κατά 3,26 δισ. ευρώ το τελευταίο έτος. Από το 2021, όταν οι φοροαπαλλαγές ήταν 12,8 δισ. ευρώ, σημειώθηκε άνοδος στα 15,5 δισ. το 2022 και στη συνέχεια στα 18,8 δισ. το 2023. Η αύξηση αυτή συνδέεται κυρίως με την αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων και την αύξηση του αφορολόγητου ορίου για δωρεές και γονικές παροχές στις 800.000 ευρώ. Αυτά τα μέτρα, αν και ευνοϊκά για πολίτες και επιχειρήσεις, έχουν αυξήσει σημαντικά το συνολικό κόστος των φοροαπαλλαγών.
Για παράδειγμα, η αύξηση του αφορολόγητου στις γονικές παροχές και δωρεές επέτρεψε σε πολλές οικογένειες να μεταβιβάσουν ακίνητα, χρήματα ή μετοχές χωρίς να πληρώσουν φόρο, κάτι που ευνόησε κυρίως τις μεσαίες και ανώτερες εισοδηματικές τάξεις. Παράλληλα, η αναπροσαρμογή των αντικειμενικών αξιών των ακινήτων είχε ως αποτέλεσμα την αύξηση των φοροαπαλλαγών για περιουσίες που εξαιρούνται από τον Ειδικό Φόρο Ακινήτων (ΕΦΑ). Το κόστος αυτών των απαλλαγών, που το 2021 ήταν 3,7 δισ. ευρώ, εκτινάχθηκε στα 6,1 δισ. ευρώ φέτος.
Το 2023 καταγράφηκαν 1.106 διαφορετικές φοροαπαλλαγές, περισσότερες από τις 1.064 του 2022 και τις 1.047 του 2021. Οι φοροαπαλλαγές καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα περιπτώσεων, από μειώσεις στον φόρο εισοδήματος φυσικών και νομικών προσώπων έως εκπτώσεις στον ΦΠΑ, τον ΕΝΦΙΑ και τα τέλη ταξινόμησης οχημάτων.
Στη φορολογία κεφαλαίου, το κόστος των απαλλαγών αυξήθηκε σημαντικά στα 9,5 δισ. ευρώ, από 5,5 δισ. ευρώ πέρυσι. Εξαιρέσεις στον ΕΝΦΙΑ και φοροαπαλλαγές για μεταβιβάσεις, γονικές παροχές και κληρονομιές αποτελούν το μεγαλύτερο μέρος αυτής της κατηγορίας. Για παράδειγμα, ιδιοκτήτης πρώτης κατοικίας αξίας 150.000 ευρώ απαλλάσσεται από τον ΕΝΦΙΑ, ενώ γονική παροχή ακινήτου έως 800.000 ευρώ απαλλάσσεται πλήρως από φόρο.
Στον τομέα του φόρου εισοδήματος φυσικών προσώπων, το συνολικό ύψος των φοροαπαλλαγών μειώθηκε από 5,396 δισ. ευρώ το 2022 σε 5,098 δισ. ευρώ φέτος. Το μεγαλύτερο μέρος αυτών προέρχεται από το αφορολόγητο εισόδημα για μισθωτούς, συνταξιούχους και αγρότες, το οποίο κόστισε 3,960 δισ. ευρώ. Παράλληλα, εισοδήματα που εξαιρούνται από τη φορολογία, όπως οι ενισχύσεις λόγω COVID-19, παρουσίασαν πτώση, φτάνοντας τα 809 εκατ. ευρώ. Ενδεικτικά, εργαζόμενος με ετήσιο εισόδημα 12.000 ευρώ δεν πληρώνει φόρο λόγω του αφορολόγητου ορίου, ενώ ενισχύσεις 600 ευρώ για πληγέντες από φυσικές καταστροφές εξαιρούνται από τη φορολόγηση.
Στον φόρο εισοδήματος νομικών προσώπων, οι απαλλαγές διαμορφώθηκαν σε 1,26 δισ. ευρώ, μειωμένες κατά 600 εκατ. ευρώ σε σχέση με πέρυσι. Επιχειρήσεις που επενδύουν σε «πράσινες» τεχνολογίες ή εμφανίζουν ζημιές επωφελούνται από αντίστοιχες εκπτώσεις και απαλλαγές.
Στον τομέα του ΦΠΑ, οι απαλλαγές άγγιξαν τα 968 εκατ. ευρώ. Ιδιωτικά σχολεία, φροντιστήρια και πωλήσεις φαρμάκων με μειωμένο συντελεστή αποτελούν τα κύρια παραδείγματα, ενώ εξαιρέσεις από τέλη χαρτοσήμου κόστισαν στο κράτος 73,36 εκατ. ευρώ.
Στον ειδικό φόρο κατανάλωσης, οι απαλλαγές ανήλθαν σε 1,047 δισ. ευρώ, με τους αγρότες και τις εξαγωγές να επωφελούνται ιδιαίτερα. Σημαντική είναι και η μείωση εσόδων από τα τέλη ταξινόμησης οχημάτων, που ανήλθαν σε 247,48 εκατ. ευρώ, ενώ τα τέλη κυκλοφορίας έφεραν απαλλαγές 11,844 εκατ. ευρώ, κυρίως για ηλεκτρικά και αναπηρικά οχήματα.
Ειδικές ρυθμίσεις εφαρμόζονται και για μη κερδοσκοπικούς οργανισμούς, επιχειρήσεις σε απομακρυσμένες περιοχές και εισαγωγές εξοπλισμού για ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, ενισχύοντας κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς στόχους.
Την ίδια στιγμή, ορισμένες απαλλαγές δεν είναι δυνατόν να καταγραφούν επακριβώς, όπως συμβαίνει στις περιπτώσεις των κληρονομιών ή των εξαιρέσεων από τον ΦΠΑ για επαγγελματίες, γεγονός που δημιουργεί αδιαφάνεια και δυσκολίες στον υπολογισμό του πραγματικού κόστους.
