Το Τουρκμενιστάν, που ετοιμάζεται αύριο, Παρασκευή, για μια σπάνια προσέλευση αρχηγών κρατών μεταξύ των οποίων οι πρόεδροι της Ρωσίας Βλαντίμιρ Πούτιν, της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και του Ιράν Μασούντ Πεζεσκιάν, είναι μια πρώην σοβιετική δημοκρατία της κεντρικής Ασίας, αραιοκατοικημένη και πλούσια με φυσικό αέριο. Αυτοί οι αρχηγοί κρατών, ορισμένοι από τους οποίους έχουν συγκρουσιακές σχέσεις με τη Δύση, προσκλήθηκαν για να γιορτάσουν την 30ή επέτειο της «μόνιμης ουδετερότητας» του καθεστώτος, ένα δόγμα που συνέβαλε για να γίνει το Τουρκμενιστάν μια από τις πιο μυστηριώδεις χώρες του κόσμου.
Το Τουρκμενιστάν, όπως μεταδίδει το ΑΠΕ, το οποίο περιβάλλεται από το Ιράν, το Αφγανιστάν και βρέχεται από την Κασπία Θάλασσα, έχει γνωρίσει τρεις προέδρους μετά την ανεξαρτησία του από τη Σοβιετική Ένωση το 1991.
Μετά τη βασιλεία του Σαπαρμουράτ Νιγιαζόφ, που αυτοανακηρύχτηκε «ισόβιος πρόεδρος» και «Πατέρας των Τουρκμένων» (Τουρκμένμπασι), και πέθανε το 2006, η οικογένεια Μπερντιμουχαμέντοφ έχει τώρα τα ηνία της χώρας.
Ο πατέρας, Γκουρμπανγκουλί, παρέδωσε τα ηνία στον γιο του Σερντάρ το 2022, αλλά και οι δύο κυβερνούν de facto διαδοχικά και η προσωπικότητά τους αποτελεί αντικείμενο λατρείας.
Ο Γκουρμπανγκουλί, επισήμως «Αρχηγός του έθνους» και «Ήρωας-Προστάτης» (Arkadag), έχτισε μια πόλη προς τιμήν του, με ένα άγαλμα ύψους 43 μέτρων να τον παρουσιάζει έφιππο κατακτητή, ενώ ο Σερντάρ δοξάζεται καθημερινά στα κρατικά μέσα ενημέρωσης.
Ουδετερότητα και μυστηριώδης χώρα
Το Τουρκμενιστάν είναι μια από τις πιο μυστηριώδεις χώρες, συγκρίνεται συχνά με τη Βόρεια Κορέα για τη δυσκολία πρόσβασης.
Η «μόνιμη ουδετερότητα» του Τουρκμενιστάν, που χορηγήθηκε από τα Ηνωμένα Έθνη το 1955, είναι ένας πυλώνας της ιδεολογίας του καθεστώτος: μια «αψίδα της ουδετερότητας», ύψους περίπου 100 μέτρων, με ένα χρυσό άγαλμα του πρώτου προέδρου, δεσπόζει στην πρωτεύουσα.
Ο πρόεδρος Σερντάρ Μπερντιμουχαμέντοφ εξέδωσε πριν από τη σύνοδο κορυφής, ένα ακόμη βιβλίο που παρουσιάζεται ως [πολύτιμο δώρο στον λαό» του Τουρκμενιστάν και το οποίο εξυμνεί τις αρετές αυτής της μόνιμης ουδετερότητας.
Το καθεστώς αυτό, που εμπλέκει την άρνηση η χώρα να ενταχθεί πλήρως σε οποιαδήποτε ένωση ή στρατιωτική συμμαχία, χρησιμοποιείται από το καθεστώς για να εφαρμόζει μια από τις πιο απομονωτικές πολιτικές στον κόσμο.
Το Τουρκμενιστάν διατηρεί κυρίως σχέσεις με την Κίνα, τη Ρωσία, το Ιράν και την Τουρκία λόγω των συμφωνιών για το φυσικό αέριο και η συνεργασία με τη Δύση παραμένει περιορισμένη.
Σύμφωνα με τη Διεθνή Αμνηστία, η χώρα αυτή είναι «de facto κλειστή στις διεθνείς ΜΚΟ υπεράσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, στους ειδικούς μηχανισμούς των Ηνωμένων Εθνών και στα ανεξάρτητα μέσα ενημέρωσης».
Η πληροφόρηση αποσπασματική, περιορισμένη και γενικά μη επαληθεύσιμη, «στοχεύει αποκλειστικά στο να πλέκει το εγκώμιο του καθεστώτος», σύμφωνα με τους Δημοσιογράφους Χωρίς Σύνορα (ΔΧΣ), ενώ πολλά μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι αποκλεισμένα.
Πλούσιο σε ρύζι, φτωχό σε νερό
Το Τουρκμενιστάν διαθέτει τα τέταρτα ή πέμπτα αποθέματα φυσικού αερίου παγκοσμίως αλλά έχει έλλειψη νερού, μια κατάσταση που θα επιδεινωθεί λόγω της κλιματικής αλλαγής, σύμφωνα με τους επιστήμονες.
Καλύπτεται κατά τα τρία τέταρτα από την έρημο Καρακούμ, την οποία διασχίζει ένα κανάλι άρδευσης μήκους περίπου 1.400 χλμ., ένα από τα μεγαλύτερα του πλανήτη.
Αυτό το πεπαλαιωμένο κανάλι εκτρέπει τα ύδατα από τον Αμού Ντάρια, έναν από τους δύο μεγάλους ποταμούς της Κεντρικής Ασίας, για την άρδευση των καλλιεργειών σε αυτές τις περιοχές της ερήμου.
Η καλλιέργεια του βαμβακιού, σημαντική για την οικονομία της χώρας, είναι εξαιρετικά απαιτητική σε νερό και συμμετέχει στην αποξήρανση της θάλασσας Αράλης, η οποία έχει σχεδόν εξαφανιστεί.
«Πύλες της Κόλασης» και ρύπανση
Το ψευδώνυμο που δόθηκε στον κρατήρα Νταρβάζα, κοίτασμα φυσικού αερίου, που είναι σε συνεχή καύση από το 1971, οι «Πύλες της Κόλασης» καίγονται στην περιοχή Καρακούμ έπειτα από μια πυρκαγιά που προκλήθηκε κατά λάθος από επιστήμονες.
Σημαντικό εθνικό τουριστικό αξιοθέατο, αυτός ο κρατήρας απελευθερώνει μεθάνιο, ένα αέριο που προκαλεί το φαινόμενο του θερμοκηπίου συμβάλλοντας στην κλιματική αλλαγή.
Το μερίδιο του κρατήρα Νταρβάζα στις τεράστιες εκπομπές μεθανίου του Τουρκμενιστάν παραμένει οριακό, αλλά αυτός ο κρατήρας είναι το σύμβολο μιας περιβαλλοντικής καταστροφής: η χώρα κατείχε το 2024 το παγκόσμιο ρεκόρ για τον αριθμό των μαζικών διαρροών μεθανίου, σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας.
Οι αρχές του Τουρκμενιστάν έχουν υποσχεθεί να σβήσουν αυτή την εστία αλλά τα γεωλογικά χαρακτηριστικά του Καρακούμ περιπλέκουν τις επιχειρήσεις.
Ζώα που αποτελούν αντικείμενο λατρείας
Η τοπική ράτσα αλόγων, το Akhal-Teke, και η ράτσα σκύλου - το Alabai ή ποιμενικός κεντρικής Ασίας, έχουν γιορτές προς τιμήν τους και θεωρούνται πυλώνες του τουρκμενικού πολιτισμού όπως τον αντιλαμβάνεται το καθεστώς.
Αγάλματα που αναπαριστούν σκύλους Alabai και άλογα Akhal-Teke ανεγέρθηκαν κατ' εντολή του Μπερντιμουχαμέντοφ του πρεσβύτερου, ο οποίος συνέθεσε ένα τραγούδι για το αγαπημένο του άλογο. Ο γιος του κατέχει τον τίτλο του «Αξιότιμου Εκτροφέα» των Alabai και ηγείται του εθνικού συλλόγου Akhal-Teke. Στο πλαίσιο της λατρείας της προσωπικότητάς τους, οι Μπερντιμουχαμέντοφ εμφανίζονται συχνά να χαϊδεύουν αυτά τα ζώα.
