Μια αναδρομή στα σχεδόν 45 χρόνια διεθνών κυρώσεων κατά τoυ Ιράν επιχειρεί το Γαλλικό πρακτορείο. Αρχής γενομένης από τον Απρίλιο του 1980, το Ιράν έχει υποστεί δεκαετίες κυρώσεις από τη Δύση και ειδικά από τις ΗΠΑ.
Την ίδια ώρα η ιρανική οικονομία καταγράφει έναν καλπάζοντα πληθωρισμό και το νόμισμά της χώρας, το ριάλ, κατακρημνίζεται. Ιδιαίτερα πλήττονται οι προμήθειες φαρμάκων και το ιατρικό υλικό.
Η ομηρία στο Ιράν που οδήγησε σε πάγωμα περιουσιακών στοιχείων
Τον Απρίλιο του 1980, οι ΗΠΑ επέβαλαν εμπάργκο στα καταναλωτικά αγαθά και πάγωσαν ιρανικά περιουσιακά στοιχεία ύψους 12 δισεκατομμυρίων δολαρίων μετά την ομηρεία στην πρεσβεία των ΗΠΑ στην Τεχεράνη. Η διπλωματική κρίση ανάμεσα στις δύο χώρες διήρκησε από την 4η Νοεμβρίου 1979 έως την 20ή Ιανουαρίου 1981. Οι 52 όμηροι απελευθερώθηκαν με την επιχείρηση «νύχι του αετού».
Οι ΗΠΑ απαγορεύουν ιρανικά προϊόντα
Στις αρχές του 1984, οι ΗΠΑ βάζουν το Ιράν στη μαύρη λίστα με τις χώρες που υποστηρίζουν την τρομοκρατία. Ο λόγος είναι ο ρόλος που φέρεται να είχε το Ιράν στις επιθέσεις στη Βηρυτό της 23 Οκτωβρίου του 1983, τότε σκοτώθηκαν 241 Αμερικανοί στρατιώτες.
Τον Οκτώβριο του 1987, ο Ρόναλντ Ρίγκαν απαγόρευσε τις εισαγωγές ιρανικών προϊόντων και ορισμένες εξαγωγές προς το Ιράν, ως απάντηση στις ιρανικές επιθέσεις κατά των αμερικανικών δυνάμεων στον Κόλπο.
Πλήρες εμπάργκο στο Ιράν
Τον Ιούνιο του 1995, ο Μπιλ Κλίντον διατάσσει πλήρη εμπορικό αποκλεισμό κατά του Ιράν και το κατηγορεί ότι υποστηρίζει τη διεθνή τρομοκρατία.
Το αμερικανικό Κογκρέσο εγκρίνει την επόμενη χρονιά τον νόμο «Ντ' Αμάτο». Ο νόμος προβλέπει αντίποινα κατά των ξένων επιχειρήσεων που επενδύουν στον ιρανικό πετρελαϊκό τομέα.
ΟΗΕ κατά του ιρανικού πυρηνικού προγράμματος
Το 2005, ο Ιρανός πρόεδρος Μαχμούντ Αχμαντινεζάντ επανεκκίνησε το πυρηνικό πρόγραμμα.
Ο ΟΗΕ με την υποψία ότι το Ιράν θέλει να αποκτήσει πυρηνικά όπλα, επιβάλλει κυρώσεις. Από το 2006 έως το 2010, τέσσερα ψηφίσματα προέβλεπαν οικονομικές και εμπορικές κυρώσεις σε βάρος των οντοτήτων που συνδέονται με το πυρηνικό και βαλλιστικό πρόγραμμα του Ιράν. Παράλληλα, δεσμεύονται τα περιουσιακά στοιχεία διαφόρων προσωπικοτήτων. Στις κυρώσεις προστίθενται το εμπάργκο στα ιρανικά όπλα και περιορισμοί για τα δάνεια προς το Ιράν.
Ουάσινγκτον και Βρυξέλλες επιβάλλουν νέες κυρώσεις στο Ιράν
Το 2008 οι ΗΠΑ απαγορεύουν στις αμερικανικές τράπεζες να λειτουργούν ως μεσάζοντες στη διαμετακόμιση κεφαλαίων με το Ιράν. Μεταξύ 2010 και 2012, ανακοινώνονται μέτρα αντιποίνων κατά των ξένων ομίλων που επενδύουν στο ιρανικό πετρέλαιο. Στο στόχαστρο μπαίνει και ο τομέας της αυτοκινητοβιομηχανίας.
Αντίστοιχες κινήσεις κάνει και η Ευρωπαϊκή Ένωση που δύο χρόνια αργότερα, το 2010 απαγορεύει την παροχή τεχνικής βοήθειας ή τη μεταφορά πετρελαϊκών τεχνολογιών στο Ιράν. Στα τέλη του 2011 παγώνει τα περιουσιακά στοιχεία 243 ιρανικών οντοτήτων. Αχρές του 2012 επιβάλλει εμπάργκο πετρελαίου, παγώνει τα περιουσιακά στοιχεία της κεντρικής τράπεζας του Ιράν και στη συνέχεια απαγορεύει τις συναλλαγές μεταξύ ευρωπαϊκών και ιρανικών τραπεζών.
Άρση των κυρώσεων κατά του Ιράν
Το 2015, μέσω μίας ιστορικής διεθνής συμφωνίας για το ιρανικό πυρηνικό πρόγραμμα που αποσκοπεί στη διασφάλιση ότι το Ιράν δεν θα αποκτήσει πυρηνικό όπλο, προβλέπεται η σταδιακή άρση των κυρώσεων που έχουν επιβληθεί από το 2006 σε σχέση με το πυρηνικό πρόγραμμα.
Ο Τραμπ επαναφέρει τις κυρώσεις κατά του Ιράν
Το 2018, ο Ντόναλντ Τραμπ βγάζει τις ΗΠΑ από τη συμφωνία και επιβάλλει εκ νέου αυστηρές οικονομικές κυρώσεις στο Ιράν, που απαντά με σταδιακή αποδέσμευση από τη συμφωνία. Η Ευρώπη προσπαθεί να παρακάμψει τις νέες αμερικανικές κυρώσεις με έναν μηχανισμό ανταλλαγής που ονομάστηκε Instex, ο οποίος ενεργοποιήθηκε για πρώτη φορά τον Μάρτιο του 2020 εν μέσω του πρώτου κύματος του κορονοϊού για την παράδοση ιατρικού εξοπλισμού στο Ιράν. Όμως ο Instex δεν κατάφερε να επιβληθεί και ρευστοποιήθηκε το 2023.
Διαπραγματεύσεις με το Ιράν αλλά και κυρώσεις επί Μπάιντεν
Από τις αρχές του 2021, ο Τζο Μπάιντεν διαπραγματεύεται έμμεσα με το Ιράν για να επανενταχθεί στη συμφωνία. Ωστόσο συνεχίζει την πολιτική των κυρώσεων αντιδρώντας στις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, τις παραδόσεις ιρανικών όπλων στη Ρωσία ή στις κυβερνοεπιθέσεις.
Την ίδια ώρα ΗΠΑ και ΕΕ έχουν επιβάλει σειρά κυρώσεων μετά την αιματηρή καταστολή των διαδηλώσεων, που προκλήθηκαν από τον θάνατο της Μαχσά Αμινί τον Σεπτέμβριο του 2022. Η Αμινί συνελήφθη στην Τεχεράνη από την αστυνομία ηθών.
Την άνοιξη του 2023, η Βρετανία, η Ευρωπαϊκή Ένωση και ΗΠΑ ενίσχυσαν τις κυρώσεις τους κατά των Φρουρών της Επανάστασης, του ιδεολογικού στρατού του Ιράν.
Νέος κύκλος κυρώσεων μετά την επίθεση κατά του Ισραήλ;
Οι ΗΠΑ ανακοίνωσαν την Τρίτη ότι θα ενισχύσουν τις κυρώσεις τους κατά του Ιράν μέσα στις επόμενες μέρες μετά την επίθεσή του Ιράν στο Ισραήλ το Σαββατοκύριακο. Αυτή ήταν η πρώτη επίθεση που διεξήχθη ποτέ από ιρανικό έδαφος. Διεύρυνση των κυρώσεων κατά του Ιράν ζήτησαν και η Βρετανία και η ΕΕ.
