Μια πραγματικά χρόνια παθογένεια της χώρας μας είναι ο βραχυπροθεσμισμός, που (όπως όλες σχεδόν οι χρόνιες παθογένειες που την ταλαιπωρούν…) όχι μόνο επιβιώνει αλλ’ αποκτά μεγάλες έως πρωτοφανείς διαστάσεις τα τελευταία χρόνια. Ειδικά, μάλιστα, στο πεδίο της δημοσιονομικής πολιτικής έχει συνέπειες που υπερβαίνουν την τρέχουσα κυβερνητική θητεία και θα τις κληρονομήσουν οι επόμενες κυβερνήσεις. Οι οποίες θα κληθούν να αντιμετωπίσουν, μεταξύ άλλων, μία τριπλέτα παράλληλων και αλληλοσυνδεόμενων προβλημάτων: Τις διστακτικές να δανείσουν τα κράτη (και δη τα αδύναμα) διεθνείς αγορές, το κενό χρηματοδότησης μετά το τέλος του ευρωπαϊκού λεφτόδεντρου (ΤΑΑ) και –η κορωνίδα- τις συνέπειες ενός δημοσιονομικού τυχοδιωκτισμού.
Θα σταθώ στον τελευταίο. Ποια είναι η ουσία του;
Είναι ένα παλαιοκομματικό αλισβερίσι με βραχυπρόθεσμη στόχευση, τη συντήρηση μιας πλασματικής ευφορίας με χειραγώγηση της κοινής γνώμης αφενός και την -με αξιοζήλευτο επαγγελματισμό οργανωμένη- ψηφοθηρία για νίκη στις εκλογές, αφετέρου. Πώς υπηρετούνται αυτοί οι στόχοι; Με την υπερφορολόγηση και τα πλεονάσματα που φιλοτεχνούν την εικόνα μιας καλής διαχείρισης απ΄ τη μια, και την επιμελώς σχεδιασμένη επιστροφή μέρους των εσόδων σε εκλογικά κοινά με τη μορφή ατομικών παροχών, απ’ την άλλη. «Μοιράζουμε ό,τι περισσεύει» είναι το παραπλανητικό σύνθημα. Για να υπάρξει «περίσσευμα», προηγείται η υπερφορολόγηση και αγνοούνται οι πιεστικές ανάγκες για σύγχρονες, ισχυρές υποδομές –γιατί, λεφτά σε αυτές, δεν αποδίδουν ψήφους.
Τί λένε τα στοιχεία;
Λένε ότι το 2023 κυβερνητικός στόχος ήταν η επίτευξη πρωτογενούς πλεονάσματος 1,6 δισ. ευρώ, αλλά τελικά αυτό έφτασε στα 4,6 δισ. ευρώ, 3 δισ. πάνω απ’ το στόχο. Πέρσι πάλι, στόχος ήταν πρωτογενές πλεόνασμα 5 δισ. ευρώ ή 2,1% του ΑΕΠ, αλλά τελικά έφτασε στα 11,4 δισ. ευρώ ή 4,8% του ΑΕΠ, 6,4 δισ. πάνω απ΄ το στόχο. Από πού προήλθε αυτή η υπέρβαση; Κυρίως, από την υπέρβαση των φορολογικών εσόδων.
Τα συνολικά φορολογικά έσοδα ξεπέρασαν τον κυβερνητικό στόχο κατά 4,8 δισ. το 2023 και 5,8 δισ. πέρυσι, σωρευτικά δηλαδή ξεπέρασαν τα 10,6 δισ. σε μια διετία. Ειδικά τα έσοδα απ’ το ΦΠΑ ξεπέρασαν το στόχο κατά 3,2 δισ. ευρώ ενώ εκείνα απ’ τη φορολογία εισοδήματος φυσικών προσώπων (λόγω μη τιμαριθμοποίησης της κλίμακας…) κατά 2,1 δισ. ευρώ. Ανάλογη είναι η φετινή εξέλιξη. Και πού οφείλεται η υπέρβαση των φορολογικών εσόδων;
Δεν οφείλεται στην αύξηση του ΑΕΠ. Γιατί, απλά, το 2024 η μεγέθυνση του ΑΕΠ ήταν 2.3%, μικρότερη κατά 0.6 ποσοστιαίες μονάδες από το 2,9% που πρόβλεπε ο Προϋπολογισμός. Ένα μέρος από τα αυξημένα έσοδα οφείλεται στη διασύνδεση των ταμειακών μηχανών με τα POS και τον περιορισμό της φοροδιαφυγής –παρότι παραμένει πολύ υψηλή για τα ευρωπαϊκά δεδομένα. Κι άλλο ένα, πολύ μεγάλο, οφείλεται στην υπερφορολόγηση των γνωστών υποζυγίων, δια μέσω του πληθωρισμού.
Αλλά, πώς αξιοποιούνται αυτά τα αυξημένα έσοδα;
Όχι για δημόσιες υποδομές. Το πουγκί δεν ανοίγει γι’ αυτές –ούτε για την Παιδεία ούτε για την Υγεία (άλλωστε, αυτές εκχωρούνται συστηματικά στην ιδιωτική κερδοσκοπία…) ούτε καν για την οχύρωση της Αττικής, στην οποία ζει ο μισός ελληνικός πληθυσμός, και, με τις σημερινές άθλιες υποδομές, αν την επισκεφτεί κάποιος Daniel, θα θρηνήσουμε πολλά, πάρα πολλά θύματα. Δεν αξιοποιούνται τα αυξημένα έσοδα ούτε για την αναβάθμιση της θέσης της χώρας στον ευρωπαϊκό/διεθνή καταμερισμό της εργασίας -αντιθέτως η διαφορά με τις άλλες ευρωπαϊκές χώρες στις επενδύσεις, τον πληθωρισμό, την παραγωγικότητα και, το χειρότερο όλων, στους θεσμούς και στη διαφθορά, διευρύνεται σε βάρος της Ελλάδας. Αξιοποιούνται ως ατομικές παροχές, με βασικό κριτήριο την εκλογική απόδοσή τους.
Ο βραχυπροθεσμισμός, λοιπόν, σφραγίζει τη δημοσιονομική πολιτική. Και με πανηγυρισμούς για τα υπερπλεονάσματα και με τις πελατειακές διανομές του «περισσεύματος», η χώρα σύρεται στη μετά το 2026 εποχή. Εκεί όπου -όπως προβλέπουν όλοι, η ΕΕ, το ΔΝΤ, ακόμα και το ίδιο το κυβερνητικό Μεσοπρόθεσμο Πρόγραμμα- αν δεν γίνει κάποιο θαύμα, τα ποσοστά οικονομικής μεγέθυνσης θα σέρνονται στην περιοχή του 1%.
Και τότε, με τόσο χαμηλούς ρυθμούς αύξησης του ΑΕΠ, οι επόμενες κυβερνήσεις θα πρέπει να κάνουν κάποια μαγικά για να συνεχίσουν να πληρώνονται οι τακτικές δαπάνες του κράτους, να εξοφλείται το δημόσιο χρέος, να πληρώνονται και οι δόσεις για τις αγορές όπλων που γίνονται σήμερα. Ο λογαριασμός ταχυδρομείται σε αυτές.
(Ο Κώστας Καλλίτσης είναι δημοσιογράφος - Το άρθρο αποτελεί αναδημοσίευση από την εφημερίδα «Η Καθημερινή» της Κυριακής)
