Ο Γιόναθαν Σάντος συνελήφθη μέσα στο σπίτι του το 2022, κατά τη διάρκεια επιχείρησης των δυνάμεων ασφαλείας κατά των συμμοριών κοντά στο Σαν Σαλβαδόρ.
Δυο χρόνια αργότερα, ο πατέρας του εκλιπαρεί να του δώσουν κάποια - την παραμικρή - «απόδειξη ζωής», να τον δει «για ένα λεπτό», να μάθει αν είναι ακόμη «ζωντανός».
Στο σπίτι του στη Σογιαπάνγκο, κοινότητα σε απόσταση κάπου 12 χιλιομέτρων από την πρωτεύουσα, την οποία λυμαινόταν άλλοτε η επίφοβη συμμορία Μάρα Σαλβατρούτσα, ο Ρεϊνάλδο Σάντος επέδειξε στο Γαλλικό Πρακτορείο φωτογραφίες του 22χρονου γιου του και μια στοίβα έγγραφα της δημόσιας διοίκησης.
«Δεν μπορώ να σας πω με βεβαιότητα αν είναι ζωντανός», είπε με απόγνωση ο αρτοποιός, 57 ετών, επιδεικνύοντας επίσημα έγγραφα που είχαν συνταχθεί τον Μάρτιο και τον Οκτώβριο κι ανέφεραν πως το παιδί του είχε «γαστρίτιδα».
Ο νεαρός, με λευκό ποινικό μητρώο, συνελήφθη τον Δεκέμβριο του 2022, όταν ο στρατός και η αστυνομία περικύκλωσαν τη συνοικία Σογιαπάνγκο στο πλαίσιο του «πολέμου κατά των συμμοριών» που εξαπέλυσε την άνοιξη της χρονιάς εκείνης ο πρόεδρος Ναγίμπ Μπουκέλε.
Σύμφωνα με τη ΜΚΟ «Socorro Jurídico Humanitario», από τους 83.000 ανθρώπους που οδηγήθηκαν έκτοτε πίσω από τα σίδερα, μετά τις συλλήψεις τους χωρίς δικαστικά εντάλματα, δυνάμει της κατάστασης εκτάκτου ανάγκης που κηρύχθηκε τον Μάρτιο του 2022, τουλάχιστον 30.000 αθωώθηκαν.
Οι επισκέψεις στις φυλακές έχουν απαγορευτεί και πολλές οικογένειες δεν ξέρουν καν πού φυλακίστηκαν οι άνθρωποί τους αφού συνελήφθησαν.
«Πίστευα ότι (η κατάσταση έκτακτης ανάγκης) στρεφόταν κατά των συμμοριών, όχι κατά των αθώων», αναστενάζει ο Ρεϊνάλδο Σάντος, φωτογραφία του γιου του, στην τελετή αποφοίτησής του το 2019, κοσμεί το σαλόνι του.
Κάθε μήνα, παραδίδει τρόφιμα, ρούχα και άλλα είδη στη φυλακή Λα Εσπεράνσα της πρωτεύουσας Σαν Σαλβαδόρ - χωρίς να είναι σε θέση να ξέρει αν φθάνουν ποτέ στα χέρια του Γιόναθαν.
Η ανησυχία του, όπως κι όλων των άλλων συγγενών κρατουμένων, εντείνεται όσο γίνονται βουνό οι καταγγελίες μη κυβερνητικών οργανώσεων υπεράσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων (της Διεθνούς Αμνηστίας, της Socorro Jurídico Humanitario, του Κινήματος Θυμάτων του Καθεστώτος Εξαίρεσης) για τους πάνω από 300 νεκρούς υπό κράτηση από το 2022.
Στη Χικιλίσκο, 100 χιλιόμετρα από τη Σαν Σαλβαδόρ, κάτοικοι ανέφεραν πως η αστυνομία συνέλαβε 21 ανθρώπους σε έναν χρόνο. Κατόπιν το πτώμα του ενός, του Εμίλιο Βιγιάλτα, παραδόθηκε στην οικογένεια.
Ανάμεσα στους φυλακισμένους είναι ο Εδουάρδο Ριβέρα, τριαντάρης, πρώην στρατιωτικός. Ο πατέρας του, ο Πάμπλο Ριβέρα, 54χρονος αγρότης, δεν κρύβει την απόγνωσή του: «Αυτό που θα ήθελα να μάθω είναι αν ο γιος είναι ζωντανός ή νεκρός», είπε.
Τον Οκτώβριο, άρχισε εκστρατεία με κεντρικό αίτημα να δοθεί «απόδειξη ζωής», να δημοσιοποιηθούν πιστοποιητικά ιατρικών εξετάσεων εγκλείστων και να δοθούν άδειες για επισκέψεις στους κρατούμενους.
«Είναι απάνθρωπο, η κατάσταση στην οποία έχουν περιέλθει χιλιάδες άνθρωποι είναι εντελώς απελπιστική», σχολίασε στο Γαλλικό Πρακτορείο η Μίρνα Πέρλα, πρώην μέλος του Ανωτάτου Δικαστηρίου.
Στις επικρίσεις αυτές ο υπουργός Δικαιοσύνης και Ασφάλειας, ο Γουστάβο Βιγιατόρο, απαντά πως οι αρχές ενεργούν με «υπεύθυνο τρόπο» και «φροντίζουν να μη διαπράττονται καταχρήσεις», ερίζοντας ταυτόχρονα πως οι ΜΚΟ βοηθούν «εγκληματίες».
Η Χεσούς Αλβαράδο, 52 ετών, αφηγείται πως ο γιος της, ο Χοσέ, οδηγός τρακτέρ, 27 ετών, παραμένει στη φυλακή παρά τις δυο δικαστικές διαταγές για την «άμεση απελευθέρωσή» του το 2022 και το 2023.
Για τη μητέρα έξι παιδιών, το ότι έμαθε πως ο Χοσέ οδηγήθηκε στη CECOT, τη γιγαντιαία φυλακή υψίστης ασφαλείας όπου κρατούνται σύμφωνα με τις αρχές αυτοί που θεωρούνται οι πιο επικίνδυνοι εγκληματίες, ήταν «πολύ οδυνηρό».
«Δεν ξέρω γιατί δεν με αφήνουν να τον επισκεφθώ. Ζητώ από τον πρόεδρο να με αφήσει να δω τον γιο μου... Έστω να του μιλήσω στο τηλέφωνο. Πάνε τρία χρόνια που έχω να τον δω», είπε ανάμεσα σε λυγμούς.
Δικηγόρος της Socorro Jurídico Humanitario, η Ίνγκριντ Εσκομπάρ, τόνισε στο Γαλλικό Πρακτορείο ότι η υπηρεσία φυλακών αψηφά «εκατοντάδες» διαταγές αποφυλάκισης.
Επικαλέστηκε την υπόθεση του νεαρού επιχειρηματία Μέλβιν Ορτίς, ο οποίος, παρότι είχε υπέρ του 24 δικαστικές διαταγές αποφυλάκισης, τελικά αφέθηκε ελεύθερος μόλις τον περασμένο μήνα, έπειτα από προσφυγές του ως ακόμη και σε όργανα του ΟΗΕ.
Ο Ρεϊνάλδο Σάντος τολμά ακόμη να ονειρεύεται πως η υπόθεση του παιδιού του θα έχει αίσιο τέλος. Θέλει μόνο «ένα λεπτό» με τον γιο του, θέλει να του πει πως δεν είναι μόνος, πως συνεχίζει «ν’ αγωνίζεται γι’ αυτόν».
