Να διασφαλίσει τη προσβασιμότητα στα μνημεία διαφορετικών θρησκευτικών κοινοτήτων που μετατρέπονται σε τζαμιά καλεί το Στέιτ Ντιπάρτμεντ την κυβέρνηση της Τουρκίας, με αφορμή τη μετατροπή της ιστορικής Μονής της Χώρας σε μουσουλμανικό τέμενος.
Απαντώντας σε ερώτηση του ΑΠΕ-ΜΠΕ, εκπρόσωπος του αμερικανικού υπουργείου ανάφερε ότι αυτό πρέπει να γίνει με ένα τρόπο που θα σέβεται την ποικιλόμορφη ιστορία του μνημείου.
Όπως σημείωσε, «γνωρίζουμε ότι το Μουσείο της Χώρας, ένα μνημείο που βρίσκεται στον Κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς, άνοιξε ξανά ως τζαμί και σας παραπέμπουμε στην κυβέρνηση της Τουρκίας για περισσότερες λεπτομέρειες. Ενθαρρύνουμε την τουρκική κυβέρνηση να διατηρήσει και να διασφαλίσει την προσβασιμότητα στις τοποθεσίες και τα κτίρια που φιλοξενούσαν διαφορετικές θρησκευτικές κοινότητες, με τρόπο που σέβεται την ποικιλόμορφη ιστορία τους».
Υπενθυμίζεται ότι το Στέιτ Ντιπάρτμεντ είχε διατυπώσει την ίδια θέση τον Ιούλιο του 2020 όταν η Αγιά Σοφία είχε μετατραπεί σε τζαμί.
Εντονη δυσαρέσκεια Μητσοτάκη
Χθες ο πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης, κατά την καθιερωμένη μηνιαία συνάντησή του με την ΠτΔ, Κατερίνα Σακκελαροπούλου εξέφρασε την έντονη δυσαρέσκειά του για την μετατροπή της Μονής της Χώρας σε τζαμί.
Αναφερόμενος στην επικείμενη επίσκεψή του στην Αγκυρα την επόμενη Δευτέρα, σε ανταπόδοση της επίσκεψης του προέδρου Ερντογάν μίλησε για μία «παντελώς αχρείαστη μετατροπή ενός ιστορικού βυζαντινού ναού, της Μονής της Χώρας, σε τζαμί».
Οπως είπε, «Είναι μια ενέργεια η οποία προσβάλλει την πλούσια ιστορία της ίδιας της Κωνσταντινούπολης ως ένα σταυροδρόμι πολιτισμών και είναι ένα ζήτημα το οποίο βεβαίως και θα θέσω στον πρόεδρο Ερντογάν όταν τον συναντήσω».
Από την πλευρά της η ΠτΔ, τόνισε ότι αυτή η απόφαση της Τουρκίας δεν δίνει καλό μήνυμα, γιατί ακριβώς πρόκειται για ένα οικουμενικό μνημείο πολιτιστικής κληρονομιάς. Τόνισε τη σημασία του να σεβόμαστε τις κοινές αξίες όταν θέλουμε να έχουμε καλές σχέσεις με την Ευρώπη, σχέσεις καλής γειτονίας και «η προστασία του πολιτιστικού περιβάλλοντος και μάλιστα όταν έχει αυτόν τον οικουμενικό χαρακτήρα είναι εκ των ουκ άνευ, είναι κάτι που δείχνει τον σεβασμό μας στις αξίες αυτές».
Η ιστορία της Μονής της Χώρας
Η Μονή της Χώρας, γνωστή σήμερα ως Καριγιέ Τζαμί, υπήρξε Βυζαντινό χριστιανικό μοναστήρι στην Κωνσταντινούπολη που μετατράπηκε από τους Οθωμανούς σε τζαμί κατά το 16ο αιώνα.
Η μονή χτίστηκε στη θέση της σημερινής συνοικίας Εντιρνέ Καπού, νότια του Κεράτιου κόλπου και σε κοντινή απόσταση από τα Θεοδοσιανά τείχη.
Από το 1958 λειτούργησε ως μουσείο, ωστόσο μετά την απόφαση του τουρκικού Ανώτατου Δικαστηρίου το 2019 και την έκδοση ΦΕΚ στις 21 Αυγούστου 2020, μετατράπηκε σε τζαμί.
Ως χώρος λατρείας λειτουργεί από φέτος, 2024.
{https://www.youtube.com/watch?v=4lA55Ala-Ac}
Γιατί λέγεται «Μονή της Χώρας»
«Χωρίον» ή «Χώρα» έλεγαν οι Βυζαντινοί την έξω των χερσαίων τειχών πεδινή γη και η ονομασία της μονής οφείλεται μάλλον στην ύπαρξη παλαιότερου ναού έξω από τα τείχη του Κωνσταντίνου Α'.
Όταν ο Θεοδόσιος Β΄ έχτισε τα νέα τείχη της Κωνσταντινούπολης, η μονή διατήρησε τον παραδοσιακό προσδιορισμό «εν τη Χώρα», παρά το γεγονός πως ανήκε στον περίβολο των οχυρώσεων.
Πώς είναι η Μονή της Χώρας
Επάνω από την μεγάλη θύρα από την οποία εισερχόταν εκ του εσωνάρθηκα στο ναό, βρίσκεται η εικόνα του Θεοδώρου του Μετοχίτη, στο ψηφιδωτό που δείχνει τον Μετοχίτη να προσφέρει στον ένθρονο Σωτήρα Χριστό ομοίωμα του ναού.
Ο ναός είχε δύο νάρθηκες τους οποίους κοσμούσαν μωσαϊκά και τοιχογραφίες του Θεόδωρου Μετοχίτη. Τα ψηφιδωτά τού εξωνάρθηκα είναι έξι ημικύκλια που απεικονίζουν τον Χριστό να θεραπεύει ποικίλες ασθένειες. Επίσης πάμπολλες εικόνες διακοσμούν τους τρούλους και τους τοίχους.
{https://www.youtube.com/watch?v=wSMBDdVo850}
Οι εικόνες είναι από τις ωραιότερες Βυζαντινές. Τα χρώματα είναι έντονα, οι αναλογίες των μελών αρμονικές και η έκφραση των προσώπων φυσική. Ο μεσαίος τρούλος έχει μία ρωγμή που τον διασχίζει.
Στο εσωτερικό του ναού διασώζονται διάφορα μάρμαρα αρμονικής συναρμογής. Οι Οθωμανοί έχουν καλύψει μερικές επιφάνειες με ασβέστη.
Πότε χτίστηκε
Η πρώιμη ιστορία της μονής δεν είναι γνωστή με βεβαιότητα. Η παράδοση που τη συνοδεύει τοποθετεί την ίδρυσή της τον 6ο αιώνα από τον άγιο Θεόδωρο, ενώ έχει αποδοθεί και στον Κρίσπο, γαμπρό του αυτοκράτορα Φωκά (7ος αι.).
Σήμερα έχει αποδειχθεί πως ο ναός χτίστηκε το διάστημα 1077-81 από την πεθερά τού Αλεξίου Α΄ Κομνηνού Μαρία Δούκαινα, στη θέση παλαιότερων κτισμάτων που χρονολογούνται τον 6ο και 9ο αιώνα. Υπέστη σοβαρή φθορά, πιθανώς εξαιτίας σεισμού, και επισκευάστηκε το 1120 από τον Ισαάκιο Κομνηνό.
Ο Θεόδωρος Μετοχίτης συνέβαλε στην ανακαίνισή της (1316-21) και ήταν υπεύθυνος για την προσθήκη του εξωνάρθηκα, του νότιου παρεκκλησίου, καθώς και για το διάκοσμο του ναού που περιλάμβανε αξιόλογα ψηφιδωτά και τοιχογραφίες.
{https://www.youtube.com/watch?v=wjI96HZA0l8}
Επιπλέον, κληροδότησε στη μονή σημαντική περιουσία, χτίζοντας παράλληλα νοσοκομείο και δωρίζοντας σε αυτή την αξιόλογη συλλογή βιβλίων του, με αποτέλεσμα να προσελκύσει αργότερα σημαντικούς λογίους.
Η μονή μετατράπηκε σε οθωμανικό τέμενος με εντολή του μεγάλου βεζίρη του σουλτάνου Βαγιαζήτ Β΄ (1481-1512) και έγινε γνωστό ως Καριγιέ Τζαμί. Σημαντικό μέρος της διακόσμησης του ναού καταστράφηκε. Το 1948 τέθηκε σε εφαρμογή πρόγραμμα αναστήλωσης του μνημείου και από το 1958 λειτουργεί ως μουσειακός χώρος.
Ο Συμεών μας αναφέρει διηγούμενος το μαρτύριο τού Αγίου Βαβύλα, που αποκεφαλίστηκε στην Νικομήδεια το έτος 298 επί βασιλείας του Μαξιμιανού: «ελθόντες δια νυκτός έβαλαν τα λείψανα των Αγίων μέσα εις έν μικρόν πλοίον, και τα επήγαν εις τήν Κωνσταντινούπολην ... τα ενταφίασαν έξω του τείχους της πόλεως κατά το βόριον μέρος, όπου είναι μοναστήριον, Χώρα ονομαζόμενον».
Στην μονή αυτή επίσης διέμεινε τα τελευταία του χρόνια ο πατρίκιος Θεόδωρος Μετοχίτης όπου πέθανε και ετάφη τον Μάρτιο του 1332. Η μονή συλήθηκε από τους Οθωμανούς κατά την Άλωση της Κωνσταντινουπόλεως.
{https://www.youtube.com/watch?v=5MW6WVCTtl4}
Οι λιτανείες
Στην Κωνσταντινούπολη των Βυζαντινών βασιλέων εκτελούντο δύο επίσημες λιτανείες. Η μία λιτανεία γινόταν γύρω στις 28 Ιουλίου με την έξοδο του σταυρού από τα ανάκτορα και περιφερόταν σε όλες τις εκκλησίες, αγυιές και οικίες μέχρι την επιστροφή του στο παλάτι την 14η Αυγούστου. Η λιτανεία αυτή είχε σκοπό να φυλάξει ο Θεός τους πιστούς από τα ολέθρια νοσήματα.
Η δεύτερη λιτανεία γινόταν με την περιφορά τής εικόνας της Παναγίας της Οδηγήτριας, έργο του Ευαγγελιστή Λουκά, και την οποία στον καιρό της πολιορκίας την περιέφεραν στα τείχη για να εμψυχώνουν τους πολιορκημένους.
Η εικόνα έμενε στο παλάτι καθόλη την διάρκεια της μεγάλης νηστείας του Πάσχα. Την Δευτέρα της Διακαινησίμου «μετὰ τῶν ἐν τέλει» (επισήμων), προέπεμπε αυτήν ο βασιλεύς, «μέχρι καὶ τῶν Ὑψηλών ἐκτός».
Μετά την λιτανεία, η εικόνα κατετίθετο στην σεβάσμια μονή της Χώρας εις κοινή απάντων προσκύνηση. Οι Οθωμανοί, κατά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης, εισέβαλαν και στη Μονή της Χώρας, άρπαξαν την εικόνα της Οδηγήτριας και την κατατεμάχισαν.