Στην τελετή της ορκωμοσίας του, την 20ή Ιανουαρίου αυτού του χρόνου, ο 45ος και 47ος πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών περιέγραψε ως εξής τη φιλοσοφία της πολιτικής ασφάλειας στη δεύτερη θητεία του: «Οπως και το 2017, θα οικοδομήσουμε ξανά τον ισχυρότερο στρατό που έχει δει ποτέ ο κόσμος. Μέτρο της επιτυχίας μας θα είναι όχι μόνο οι μάχες που κερδίζουμε, αλλά και οι πόλεμοι που τελειώνουμε. Επίσης, και πιθανόν κυρίως, οι πόλεμοι στους οποίους ουδέποτε πήραμε μέρος. Η κληρονομιά για την οποία θα υπερηφανεύομαι περισσότερο από οτιδήποτε άλλο θα είναι εκείνη του ειρηνοποιού και του συμφιλιωτή».
Ο απολογισμός
Συνοψίζοντας την πρώτη χρονιά της προεδρίας του στο τηλεοπτικό διάγγελμα της περασμένης Τετάρτης, ο Ντόναλντ Τραμπ εμφανίστηκε απολύτως ικανοποιημένος με τις επιδόσεις του. «Αποκατέστησα την αμερικανική ισχύ, έκλεισα οκτώ πολέμους μέσα σε δέκα μήνες, διέγραψα την ιρανική πυρηνική απειλή και τελείωσα τον πόλεμο στη Γάζα, φέρνοντας την ειρήνη στη Μέση Ανατολή για πρώτη φορά μέσα σε 3.000 χρόνια». Μόνο ο Πούτιν και ο Ζελένσκι επιμένουν να του ξεφεύγουν, αλλά και αυτοί, πού θα πάνε, θα συμφωνήσουν κάποια στιγμή στο νιοστό ειρηνευτικό του σχέδιο, σφραγίζοντας το διαβατήριό του για το Οσλο και την απονομή του Νομπέλ Ειρήνης για το 2026.
Ωστόσο, ο ίδιος άνθρωπος που επαίρεται για τις ικανότητές του στον ρόλο του ειρηνοποιού είναι εκείνος που κατά τους 11 τελευταίους μήνες μετονόμασε το υπουργείο Αμυνας σε υπουργείο Πολέμου, διέταξε την επανάληψη των πυρηνικών δοκιμών και δρομολόγησε μια άνευ προηγουμένου αύξηση των στρατιωτικών δαπανών. Επιπλέον, συγκέντρωσε μια τεράστια ναυτική δύναμη στην Καραϊβική, όπου βομβαρδίζει πλοιάρια, καταλαμβάνει σαν κοινός πειρατής δεξαμενόπλοια και απειλεί να εισβάλει στη Βενεζουέλα. Ολα αυτά στο όνομα του πολέμου κατά των καρτέλ ναρκωτικών, με τα οποία επιμένει να συνδέει τον πρόεδρο της χώρας, Νικολάς Μαδούρο.
Ποιος να τον πιστέψει, όμως, όταν ο ίδιος απένειμε χάρη στον ιδεολογικό του συνοδοιπόρο και πρώην πρόεδρο της Ονδούρας, Χουάν Ορλάντο Ερνάντες, ο οποίος εξέτιε ποινή κάθειρξης 45 χρόνων στις ΗΠΑ για λαθρεμπόριο ναρκωτικών; Ολοι αντιλαμβάνονται ότι πραγματικός του στόχος δεν είναι άλλος από τον φυσικό πλούτο της πρώτης σε αποθέματα πετρελαίου χώρας του κόσμου.
Αλλωστε ο ίδιος ο Τραμπ δικαιολόγησε πρόσφατα το ολοκληρωτικό μπλοκάρισμα των τάνκερ από και προς τη Βενεζουέλα με το επιχείρημα ότι το Καράκας οφείλει «να επιστρέψει στις ΗΠΑ όλο το πετρέλαιο, τη γη και τα άλλα περιουσιακά στοιχεία που μας έκλεψε». Ενδεχομένως εννοούσε την εθνικοποίηση της βιομηχανίας πετρελαίου που έγινε το 1976, πολύ πριν έρθουν στην εξουσία οι Ούγκο Τσάβες και Νικολάς Μαδούρο.
Η περίπτωση της Βενεζουέλας είναι ενδεικτική της τραμπικής φιλοσοφίας για τα θέματα εξωτερικής πολιτικής και ασφάλειας. Για τον Αμερικανό πρόεδρο, ο παγκόσμιος χάρτης είναι ένα τεράστιο ταμπλό Monopoly, γεμάτος φιλέτα του real estate, πετρέλαια, πολύτιμα ορυκτά, στρατηγικής σημασίας διώρυγες και πάει λέγοντας. Οπως και το κλασικά αμερικανικό επιτραπέζιο παιχνίδι, η τραμπική γεωπολιτική είναι ένας αγώνας όπου όλα αγοράζονται και όλα πουλιούνται, ένα παιχνίδι μηδενικού αθροίσματος, όπου τελικός στόχος κάθε παίκτη είναι να οδηγήσει στη χρεοκοπία όλους τους αντιπάλους του.
Πρώτα η «Ριβιέρα»
Το πιο χτυπητό σύμπτωμα αυτής της φιλοσοφίας ήταν το «Σχέδιο Ριβιέρα» του Τραμπ για τη Γάζα, που ανακοινώθηκε στις 4 Φεβρουαρίου, αλλά διέπει σε μεγάλο βαθμό και το μεταγενέστερο ειρηνευτικό του σχέδιο, που δρομολόγησε την εύθραυστη εκεχειρία του Οκτωβρίου. Τη στιγμή που οι Παλαιστίνιοι βιώνουν μια υπαρξιακή κρίση, με τον εφιάλτη μιας δεύτερης Νάκμπα (Καταστροφή) ύστερα από εκείνη του 1948 επί θύραις, ο Τραμπ βλέπει τη Γάζα σαν ένα κελεπούρι του real estate και συγκροτεί το τραστ GREAT, που θα αναλάβει να μοιράσει στις πολυεθνικές (κυρίως τις αμερικανικές) τη μεγάλη λεία της «ανοικοδόμησης».
Ανάλογος ήταν ο χειρισμός του Ουκρανικού. Στις 28 Φεβρουαρίου έδιωξε κακήν κακώς τον Ζελένσκι από τον Λευκό Οίκο, αφού προηγουμένως τον τραμπούκισε μπροστά στους δημοσιογράφους, εν μέρει γιατί ο Ουκρανός ηγέτης δεν δεχόταν να υπογράψει συμφωνία για την εκχώρηση του ορυκτού πλούτου όπως αξίωνε ο Τραμπ, για να «ξεπληρώσει» το Κίεβο την αμερικανική στρατιωτική βοήθεια.
Δύο μήνες αργότερα, οι Ουκρανοί θα δέχονταν να υπογράψουν μια κατά τι αξιοπρεπέστερη συμφωνία. Τον Νοέμβριο, ο ειδικός απεσταλμένος του Τραμπ, Στιβ Γουίτκοφ, και ο γαμπρός του, Τζάρεντ Κούσνερ, αμφότεροι επιχειρηματίες του real estate, κατέστρωναν το ειρηνευτικό σχέδιο στο Μαϊάμι με έναν άλλο μεγαλοεπιχειρηματία, τον απεσταλμένο του Πούτιν, Κίριλ Ντμίτριεφ. Αντικείμενα της διαπραγμάτευσης, πέραν των ουκρανικών εδαφών, ήταν μεγάλα επιχειρηματικά σχέδια, όπως η κοινή εκμετάλλευση του φυσικού αερίου της Σαχαλίνης από την αμερικανική Exxonmobil και τη ρωσική Rosneft και η συνεκμετάλλευση σπάνιων γαιών στην Αρκτική.
Αλλά για τον Πούτιν και τον Ζελένσκι, οι όποιες οικονομικές συμφωνίες με τον Τραμπ είναι δευτερεύουσας σημασίας μπροστά σε έναν αγώνα που και οι δύο εκλαμβάνουν ως υπαρξιακό: ο μεν Πούτιν για να αναχαιτίσει την ασφυκτική περικύκλωση της χώρας του από το ΝΑΤΟ, ο δε Ζελένσκι για να υπερασπιστεί την ίδια την οντότητα της πατρίδας του ως βιώσιμου, κυρίαρχου κράτους.
Οι δύο ηγέτες δεν παίζουν Monopoly, αλλά σκάκι, ένα παιχνίδι που δεν έχει ζάρια ή αγοραπωλησίες, αλλά στρατηγική και τακτική, άμυνα και επίθεση, θυσίες και συνδυασμούς, σε έναν αγώνα μέχρι τελικής πτώσης. Αυτή η αίσθηση της ιστορικής σύγκρουσης, ενός αγώνα τού «ή όλα ή τίποτα» που κυριαρχεί και στους δύο γείτονες, αντικατοπτρίζεται στο ρωσικό φαντασιακό ενός νέου Μεγάλου Πατριωτικού Πολέμου «ενάντια στους Ουκρανούς ναζί», όπως και στο ουκρανικό του επαπειλούμενου «Νέου Holodomor», του μεγάλου λιμού του 1932-33, κατά την περίοδο της υποχρεωτικής κολεκτιβοποίησης.
Οι άλλοι πόλεμοι
Υπό αυτό το πρίσμα, το ενδεχόμενο να έχει αίσια κατάληξη στο άμεσο μέλλον η μεσολάβηση Τραμπ στο Ουκρανικό διαγράφεται αβέβαιο. Αλλά και στα άλλα μέτωπα, η Pax Trumpiana εμφανίζεται ως απατηλός αντικατοπτρισμός της ερήμου. Το Κονγκό και η Ρουάντα υπέγραψαν στις 27 Ιουνίου εκεχειρία στην Ουάσιγκτον, αλλά οι συγκρούσεις σύντομα ξανάρχισαν.
Το ίδιο συνέβη με τον πόλεμο Ταϊλάνδης - Καμπότζης, δύο χωρών με ανοιχτούς λογαριασμούς επτά αιώνων, που υπέγραψαν εκεχειρία παρόντος του Τραμπ στην Κουάλα Λουμπούρ της Μαλαισίας, στις 26 Οκτωβρίου, για να ξαναρχίσουν τις εχθροπραξίες στις αρχές Δεκεμβρίου. Οσο για τη Γάζα, οι φονικοί βομβαρδισμοί του Ισραήλ συνεχίζονται, απλώς σε μικρότερη κλίμακα, καθώς 391 Παλαιστίνιοι έχουν σκοτωθεί από την έναρξη εφαρμογής της εκεχειρίας.
Με αυτά τα δεδομένα, το Νομπέλ Ειρήνης μάλλον θα αποδειχθεί απρόσιτο για τον Τραμπ και το 2026. Ο Αμερικανός πρόεδρος μπορεί να παρηγορηθεί, πάντως, στην ιδέα ότι κέρδισε το FIFA Ειρήνης, ένα βραβείο που δημιουργήθηκε για χάρη του φέτος και δεν γνωρίζουμε αν θα απονεμηθεί ξανά στο μέλλον.
(Ο Πέτρος Παπακωνσταντίνου είναι δημοσιογράφος και συγγραφέας- Το άρθρο αποτελεί αναδημοσίευση από την εφημερίδα "Η Καθημερινή" της Κυριακής)
