Γιατί ο ΣΥΡΙΖΑ έχασε δραματικά όχι στις εκλογές του 2019 αλλά στο διάστημα μέχρι τις αντίστοιχες του 2023; Παρότι έκανε μεγάλες παραχωρήσεις σαν κυβέρνηση, με κύρια την μνημονιακή, λαϊκά στρώματα και μικρομεσαίοι θεώρησαν ότι πέρασε ‘’δια πυρός και σιδήρου’’, με ολομέτωπη αντίδραση από την Δεξιά και το Κέντρο και μετά το 2019 θα μπορούσε να ελπίζει σε μια πολιτική πιο φιλολαϊκή, χωρίς πολλές δεσμεύσεις.
Τότε όμως εμφανίστηκε η πολιτική προσέλκυσης μαζών από τα Δεξιά.
Το 32% θεωρήθηκε δεδομένο και αναζητήθηκε το επιπλέον.
Μια πολιτική καλέσματος εργαζόμενων από άλλους πολιτικούς χώρους, ακόμη και αντιδιαμετρικά αντίπαλους δεν είναι λάθος αν γίνεται στη βάση των κοινών ταξικών συμφερόντων.
Εδώ έγινε μόνο προσέλκυση στελεχών σε μια ασαφή πολιτική, με στόχο την επιστροφή στην κυβέρνηση.
Κυριάρχησε η πολιτική του «ευημερία για όλους» και «δικαιοσύνη παντού». Δηλαδή μια κυβέρνηση τάχαμου που θα ενδιαφέρεται εξίσου για όλους και θα μοιράζει την πίττα εξίσου σε όλους.
Το μήνυμα ελήφθη από τις μάζες που αποτελούσαν τη βάση υποστήριξης του ΣΥΡΙΖΑ.
Αντιλήφθηκαν ότι το κόμμα που υποστήριζαν δεν ήταν και τόσο δικό τους. Ήταν όλων των τάξεων.
Και η πονηρή και πανίσχυρη ολιγαρχία ροκάνισε πλέον με τα μέσα ενημέρωσης που διαθέτει τον ΣΥΡΙΖΑ γιατί πλέον δεν τον είχε ανάγκη σαν κυβέρνηση μια και τώρα κυβερνούσαν τα «δικά της παιδιά».
Η ήττα του 2023 θα έπρεπε να είναι αναμενόμενη. Αυτό που δεν ήταν αναμενόμενο ήταν η εμφάνιση του αμερικανόφερτου Κασσελάκη, ο οποίος όμως εξέφραζε τις αναζητήσεις ενός κόμματος που έψαχνε μια απολίτικη ηγεσία. Όσοι τον ψήφισαν είχαν διαμορφώσει ήδη τη συνείδηση της μάζας που ψάχνει ηγέτη για να τους φέρει πάλι στην εξουσία, με κάθε τρόπο και με κάθε πολιτική και συμβιβασμό.
Η περίπτωση Κασσελάκη, με εμφανή επικοινωνιακά προσόντα αλλά χωρίς πολιτική αντίληψη που εξυπηρετεί τα λαϊκά συμφέροντα, δεν ήταν κομήτης. Ήταν προϊόν μετατόπισης της πολιτικής προς την συντηρητική Δεξιά.
Αγκαλιάστηκε από τις ολιγαρχίες, με καθημερινές εμφανίσεις στα ΜΜΕ και ανάδειξη κάθε προσωπικής πτυχής της ζωής του. Τους χρειαζόταν η εναλλακτική πολιτική λύση για κάθε ενδεχόμενο.
Η φτωχοποίηση, οι ανισότητες, τα καθημερινά προβλήματα, μπήκαν σε δεύτερη προτεραιότητα εμφάνισης, πίσω από το σπίτι στις Σπέτσες ή τον γάμο στην Κρήτη.
Το ροκάνισμα της ηγεσίας του ΣΥΡΙΖΑ προκειμένου κάποιοι να γίνουν ‘’χαλίφηδες στη θέση του χαλίφη’’ καθώς και η έλλειψη δημοσκοπικής ανόδου, ανάγκασαν τις ολιγαρχίες να παίξουν σε άλλο χαρτί. Επανήλθαν στους παλιούς γνώριμους και στο ΠΑΣΟΚ.
Η καθοδική πορεία της Δεξιάς απαιτεί ανακάτεμα της τράπουλας. Αν ένα μέρος της Δεξιάς θέλει να συνεργαστεί με την Ακροδεξιά, τότε το υπόλοιπο ας συνεργαστεί με το Κέντρο. Και αυτό γιατί το κεφάλαιο συνεργάζεται μια χαρά με τους ακραίους αλλά δεν θέλει αβεβαιότητες και αναταράξεις στο κοινωνικό σύνολο.
Και οι μάζες; Τα είχε πει ο ‘’θείος’’ Κάρολος: ‘’Οι άνθρωποι δημιουργούν την ίδια τους την ιστορία αλλά δεν την γράφουν όπως τους αρέσει, όχι μέσα σε συνθήκες που οι ίδιοι διαλέγουν, μα μέσα σε συνθήκες που υπάρχουν άμεσα, που είναι δοσμένες και που κληροδοτήθηκαν από το παρελθόν ’’.
Οι άνθρωποι δεν διαλέγουν ελεύθερα από επιρροές και συμφέροντα. Στο μυαλό τους πήγε η αντίληψη ‘’γιατί ο δεξιός έχει προσβάσεις στην εξουσία και όχι κι εμείς’’;
Κακά τα ψέματα. Σε μια οικονομία χωρίς σημαντική παραγωγή (βιομηχανική ή αγροτική), που στηρίζεται στα μικρά μαγαζιά και τις μικρές επιχειρήσεις οι άνθρωποι αναζητούν τις μικροεξυπηρετήσεις για να ζήσουν. Και σε αυτό η Δεξιά έχει και προϊστορία και ισχυρό παρόν και τα μέσα.
Η αντίληψη προάσπισης του συλλογικού και των κοινών αγαθών δεν στέριωσε στην Ελλάδα ακριβώς γιατί η οικονομική βάση είναι ασθενής, όχι συγκεντρωμένη και μη παραγωγική.
Γιατί όμως η τύχη της σοσιαλδημοκρατίας έχει και στην υπόλοιπη Ευρώπη καθοδική πορεία;
Είναι αλήθεια ότι πέρασε η εποχή των ενδιάμεσων λύσεων. Τώρα η κεντρική κατεύθυνση είναι πλούτος για τους ισχυρούς και λιγότερο κοινωνικό κράτος και αμοιβές για τους αδύναμους. Οι ανισότητες θέριεψαν.
Η συντηρητική Financial Times έγραφε πριν λίγα χρόνια ‘’πως μπορεί κάποιος, χωρίς να διαβάσει το Κεφάλαιο του Μαρξ, να εξηγήσει το γεγονός ότι το 2% του παγκόσμιου πληθυσμού κατέχει σήμερα το 50% των παγκόσμιων περιουσιακών στοιχείων’’;
Οικονομίες-ατμομηχανές όπως η γερμανική άρχισαν να πλησιάζουν την ύφεση και να κατακλύζονται από κινεζικά προϊόντα. Η γαλλική οικονομία πνιγμένη στα χρέη ενώ χάνει τις γαλλόφωνες χώρες της Αφρικής.
Η Ισπανία προσεγγίζει την Κίνα για να σώσει ότι μπορεί από την οικονομία της.
Η Μ. Βρετανία ταυτίζει την πολιτική της με τις ΗΠΑ προκειμένου να προσεταιριστεί την Ανατολική Ευρώπη.
Στην Γερμανία, το πρώτο λαϊκιστικό πείραμα από Αριστερά, με την Σάρα Βάγκεκνεχτ να μιλάει για Ειρήνη και Αριστερά, χωρίς όμως μετανάστες. Το ακροδεξιό AfD ανεβαίνει συνεχώς και υπόσχεται ειρήνη στην Ουκρανία, όχι πυρηνικά στη Γερμανία και συνεργασία με την Κίνα. Μια τεράστια αποπροσανατολιστική σύγχυση ή υποσχέσεις ότι επειδή χάθηκαν αγορές στο εξωτερικό πρέπει να επιστρέψουν στην αναδιοργάνωση της εσωτερικής οικονομίας και του σκληρού μπισμαρκικού κράτους; Το σίγουρο είναι ότι κρύβουν τις πραγματικές τους προθέσεις όπως το 1932.
Η σοσιαλδημοκρατία μαζί με τους Πράσινους, στην Ευρώπη μετά το 1990, στήριξε τους πολέμους στα Βαλκάνια, στο Ιράκ, στο Αφγανιστάν, έκανε στραβά μάτια σε όλες τις ιμπεριαλιστικές επεμβάσεις, καθιέρωσε τα μέτρα λιτότητας στη Γερμανία και τώρα στηρίζει τον πόλεμο στην Ουκρανία. Γιατί λοιπόν να στηριχτεί από τις εργαζόμενες μάζες;
Δεν τους έδωσε ούτε Ειρήνη, ούτε παραγωγικότητα και εδραίωσε την λιτότητα (συμφωνία Σρέντερ).
Και που πάνε οι εργαζόμενοι και οι νέοι; Πολλοί πάνε Ακροδεξιά. Τα παλιά συνθήματα της δεκαετίας του ’30 για μη αναγνώριση του εθνικού χρέους, διώξιμο των μεταναστών ‘’που παίρνουν τις δουλειές και φταίνε για την εγκληματικότητα’’ και ας μην έχουν δει πολλοί από αυτούς μετανάστες και επιστροφή στις παραδόσεις, πιάνουν τόπο.
Και η ευρωπαϊκή Αριστερά πως αντιδρά; Μπολιασμένη από την εποχή του ψυχρού πολέμου με τις ιδέες περισσότερο του Γαλλικού Διαφωτισμού παρά τις ταξικές αντιλήψεις του 19ου αιώνα, αγωνίζεται για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις ατομικές ελευθερίες και ξεχνάει τις συλλογικές και τα εργασιακά.
Το ίδιο και μέρος του ΣΥΡΙΖΑ και η Νέα Αριστερά, τουλάχιστον όσοι έχουν καλές προθέσεις και δεν αγωνίζονται για τον εαυτό τους. Όμως αυτό δεν αρκεί. Είναι μια καλή ‘’χριστιανική’’ αντίληψη και όχι πολιτική ανατροπής. Είναι όμως και αποπροσανατολιστική.
Το ΚΚΕ εφοδιασμένο με την προίκα των αγώνων, την σοβαρή μαρξιστική ιδεολογική κατάρτιση και την λενινιστική οργάνωση δίνει τις μάχες του δίπλα στους εργαζόμενους αλλά δεν μπορεί για την ώρα να σπάσει το ‘’κέλυφος’’ του 8% και να συνδεθεί με την πλειοψηφία των εργαζόμενων. Χρειάζεται να φύγει μπροστά από τις φοβίες και τα στερεότυπα του παρελθόντος, χωρίς να προδώσει την ιστορία του. Οι προίκες όμως δεν διαρκούν για πάντα.
Και το ζητούμενο για την εποχή και τη χώρα μας;
Απομάκρυνση από τον στραγγαλισμό της Ε.Ε. στα παραγωγικά θέματα και στα θέματα υποστήριξης επεμβάσεων από το ΝΑΤΟ.
Η εξωτερική πολιτική της χώρας δεν πρέπει να είναι ‘’μονομερής’’ και ‘’δεδομένη’’. Αυτό δεσμεύει και την οικονομική ανάπτυξη, ιδιαίτερα σε χαλεπούς καιρούς.
Η συμφωνία με την Τουρκία για συγκράτηση του μεταναστευτικού έναντι υποχωρήσεων στην Ν.Α. Μεσόγειο ικανοποιεί τους Ευρωπαίους και τους συντηρητικούς εντός της χώρας αλλά παραχωρεί κυριαρχικά δικαιώματα, απομονώνει την Κύπρο και ανοίγει την όρεξη της γείτονος για το Αιγαίο.
Η παραγωγική ανάπτυξη και ειδικά η αγροτική δεν μπορεί να εξαρτάται από το Μάαστριχτ και τα συμφέροντα της Γερμανίας.
Η οικονομική ολιγαρχία (βασικά μη παραγωγική) δεν μπορεί να καθορίζει την πολιτική της χώρας μέσω των καναλιών και των εφημερίδων.
Η σοσιαλδημοκρατία, με όλες τις παραλλαγές του ΣΥΡΙΖΑ και του ΠΑΣΟΚ, δεν μπορεί να στρίψει τα πράγματα, λόγω πολιτικών εξαρτήσεων από τους σκληρότερους κύκλους της Ε.Ε. και της χώρας.
Η χώρα μας πρέπει, επιτέλους, να αποκτήσει αυτόνομη και παραγωγική και δεν εννοώ απομονωτική πολιτική.
Αλλιώς θα βουλιάξουμε παραπάνω μαζί με πολλούς άλλους στην Ευρώπη, στους δύσκολους καιρούς που πλησιάζουν.
(Ο Νίκος Τόσκας είναι πρώην υπουργός και υποστράτηγος ε.α.)
