«Ένας από τους προέδρους μιας μεγάλης χώρας σηκώθηκε και είπε: «Λοιπόν, κύριε, αν δεν πληρώσουμε και δεχτούμε επίθεση από τη Ρωσία, θα μας προστατέψετε;» είπε ο Τραμπ, προσθέτοντας «Εγώ είπα: Δεν πλήρωσες, είσαι παραβατικός; Όχι, δεν θα σε προστάτευα. Μάλιστα, θα τους παρότρυνα να κάνουν ό,τι διάολο θέλουν. Πρέπει να πληρώσεις. Πρέπει να πληρώσεις τους λογαριασμούς σου».
Στην πραγματικότητα η συνομιλία έγινε το 2020 με την πρόεδρο της Ε.Ε. Ούρσουλα φον ντερ Λαϊεν.
Σκληρές οι αντιδράσεις από τον Λευκό Οίκο, τον Γ.Γ. του ΝΑΤΟ Στόλτενμπεργκ, την Ε.Ε. και υπουργούς Άμυνας χωρών της Ευρώπης που προσπάθησαν να διασκεδάσουν τις δηλώσεις Τράμπ.
Μήπως όμως είπε αυτό που εκφράζει τα τελευταία χρόνια η αμερικανική στρατηγική;
Υπάρχει ρήγμα στην Ευρωατλαντική συμμαχία;
Γιατί η Γερμανία αποδέχτηκε την διακοπή παροχής ρωσικού φυσικού αερίου που κινούσε την βιομηχανία της;
Δεν γνώριζε για την ανατίναξη των αγωγών παροχής ρωσικού φυσικού αερίου στην Βαλτική; Μήπως προσπάθησε εναγώνια να διατηρήσει τον ευρωατλαντικό δεσμό που την κρατάει ασφαλή θυσιάζοντας την οικονομία της;
Γιατί αποφάσισε να ξοδέψει 100 δις για την άμυνά της; Μήπως είχε μήνυμα ακόμη και από τον Μπάιντεν ότι η Ευρώπη θα αφεθεί στην τύχη της για να στραφεί το αμερικανικό στρατιωτικό δυναμικό απέναντι στην Κίνα;
Μπορεί από μόνη της η Ευρώπη να διεξάγει πολεμικές επιχειρήσεις ακόμη και τύπου Αφγανιστάν ή Ιράκ ή έστω Λιβύης; Τότε γιατί απέτυχε το αρχικό γαλλικό σχέδιο βομβαρδισμών στη Λιβύη το 2011 και ζητήθηκε η αμερικανική συνδρομή; Γιατί παρά τις εξαγγελίες από το 2.000 η Ε.Ε. δεν μπόρεσε να φτιάξει στρατιωτικό πυλώνα; Γιατί η ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία δεν μπόρεσε να αναπληρώσει τις ουκρανικές απώλειες ούτε να ενισχύσει σημαντικά τον ουκρανικό στρατό;
Οι στρατιωτικοί κύκλοι στο ΝΑΤΟ γνωρίζουν ότι χωρίς τις αμερικανικές ένοπλες δυνάμεις και την αμερικανική αμυντική βιομηχανία δεν μπορεί η Ευρώπη να διεξάγει μεγάλες στρατιωτικές επιχειρήσεις. Μάλιστα μετά την απόσυρση των αμερικανικών δυνάμεων από το Αφγανιστάν και Ιράκ και την αποστρατεία μεγάλου αριθμού ενστόλων υπάρχουν αμφιβολίες για πολλά θέματα, σε περίπτωση νέας εμπλοκής.
Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία του ΝΑΤΟ το 2023 οι αμυντικές δαπάνες των ΗΠΑ ανέβηκαν στο υψηλότερο επίπεδο των τελευταίων δέκα ετών και έφτασαν στα 860 δις δολ. ενώ των ευρωπαϊκών χωρών του ΝΑΤΟ και του Καναδά ήταν 404 δις δολ.
Από τα 31 μέλη του ΝΑΤΟ (συμπεριλαμβάνεται η Φινλανδία, όχι ακόμη η Σουηδία) μόλις τα 10 έχουν αμυντικό προϋπολογισμό που υπερβαίνει το όριο του 2% του ΑΕΠ.
Πρώτη η Πολωνία με 3,95%, δεύτερες οι ΗΠΑ με 3,49% και τρίτη η Ελλάδα με 3,01%. Προφανώς οι τελευταίες ελληνικές παραγγελίες με τα F-35 και τα πλοία δεν έχουν συμπεριληφθεί. Η Τουρκία βρίσκεται στο 1,31%.
Σε ότι αφορά τις δαπάνες για μεγάλους εξοπλισμούς η Ελλάδα δαπανά το 36% των συνολικών δαπανών ενώ οι ΗΠΑ το 29,3%. Τα υπόλοιπα είναι μισθοί και υποδομές. Υπόψιν ότι η Ελλάδα δαπανά το μικρότερο ποσοστό επί των αμυντικών δαπανών για υποδομές (0,22%), μόλις πίσω από την Πορτογαλία, με ότι αυτό σημαίνει για την διαμονή του προσωπικού και την φύλαξη του υλικού.
Οι ευρωπαϊκές χώρες του ΝΑΤΟ και ο Καναδάς ξόδεψαν το 24,9% των αμυντικών δαπανών για κύριο αμυντικό υλικό ενώ οι ΗΠΑ το 27,8%.
Ο μέσος όρος των αμυντικών δαπανών για ευρωπαϊκές χώρες ΝΑΤΟ και Καναδά είναι 1,74% του ΑΕΠ ενώ των ΗΠΑ είναι 3,49%.
Το στρατιωτικό προσωπικό των νατοϊκών ευρωπαϊκών χωρών μαζί με τον Καναδά ανέρχεται σε 2 εκατομ. ενώ των ΗΠΑ σε 1,3 εκατομμύρια.
Η Γερμανία η οποία θεωρείται η οικονομική ατμομηχανή της Ευρώπης και κάποτε ήταν και ο κύριος στρατιωτικός ευρωπαϊκός πυλώνας ανακοίνωσε μετά την ρωσική εισβολή στην Ουκρανία ότι θα υπάρξει σημείο στροφής (Zeitenwende) στις αμυντικές δαπάνες φτάνοντας το νατοϊκό όριο του 2% και ξοδεύοντας 100 δις για εκσυγχρονισμό του στρατού της. Αυτό δεν φαίνεται να επιτυγχάνεται μια και οι αμυντικές της δαπάνες φτάνουν το 2023 στο 1,57% του ΑΕΠ της. Της δε Γαλλίας στο 1,90% του ΑΕΠ της.
Η αποχώρηση των γαλλικών δυνάμεων από την υποσαχάρια Αφρική και η οικονομική ύφεση της Γερμανίας δεν δείχνουν ότι μπορεί να υπάρξει τάση αύξησης των ευρωπαϊκών αμυντικών δαπανών.
Σύμφωνα με το σουηδικό SIPRI, σε ότι αφορά τις δυνατότητες των 100 μεγαλύτερων βιομηχανιών αμυντικού εξοπλισμού, παγκόσμια, οι αμερικανικές και οι ευρωπαϊκές δεν μπόρεσαν να ανταπεξέλθουν στις αυξημένες παραγγελίες το 2022 και είχαν απώλειες κερδών, σε αντίθεση με τις ασιατικές και τις τουρκικές. Στην κορυφή βέβαια είναι η αμερικανική Lockheed Martin (F-16, F-35), ακολουθούν οι Raytheon, Northrop, Boeing, General Dynamics, BAE, μετά η κινεζική NORINCO, με 10η την ρωσική Rostec και 16η την ευρωπαϊκή Airbus.
Η αμερικανική πολιτική της οικονομικής απομόνωσης της Κίνας και οι κυρώσεις στη Ρωσία, με την πολιτική του friend-shoring, δηλαδή της επιστροφής των βιομηχανιών από τρίτες χώρες στις δυτικές και στην Αμερική, δεν πέτυχε. Μεγάλες βιομηχανίες αρνήθηκαν να φύγουν από την Κίνα. Η Ευρώπη χωρίς το φτηνό ρωσικό φυσικό αέριο, χωρίς τις εξαγωγές στη Ρωσία και χωρίς τους τουρίστες οδηγείται σε ύφεση.
Η συνέχιση του πολέμου στην Ουκρανία πέραν των οικονομικών δυσκολιών για την Δύση, προκαλεί ανασφάλεια μέσα στην ίδια την Ευρώπη, η οποία όμως δεν μπορεί να αυξήσει σημαντικά τις αμυντικές της δαπάνες.
Πρόσφατα η Ε.Ε. αποφάσισε τη χορήγηση 50 δις στην Ουκρανία ενώ η κυβέρνηση Μπάιντεν προσπαθεί να ξεπεράσει τις αντιδράσεις των Ρεπουμπλικάνων και να χορηγήσει 60 δις. Η οικονομική βοήθεια όμως και η στρατιωτική δεν φαίνεται ότι μπορεί να αντιστρέψουν την κατάσταση και να αναγκάσουν την Ρωσία να υποχωρήσει.
Το μέτωπο στην Γάζα, με ένα Ισραήλ που δεν είναι διατεθειμένο να μειώσει την επιθετικότητά του απέναντι στους Παλαιστινίους, δεν δίνει περιθώρια συνεννόησης του Δυτικού κόσμου με τον Αραβικό. Είδαμε ότι φτωχοί λαοί όπως οι Χούθις που βρίσκονται σε στρατηγική θέση μπορούν να εκβιάζουν τις βιομηχανικές χώρες.
Η Κίνα, παρά τις δυσκολίες φαίνεται ότι θα κινηθεί με ανάπτυξη 4% το 2024.
Η πίεση του Τράμπ, ο οποίος είναι πολύ πιθανόν να είναι ο επόμενος πρόεδρος, παρά τις αντιδράσεις στην Ευρώπη, δείχνει ότι μπορεί να υπάρξει ρήγμα στη ‘’γέφυρα’’ του Ατλαντικού με τις ΗΠΑ, οι οποίες είναι αποφασισμένες να αυξήσουν την ένταση με την Κίνα, αφήνοντας την Ευρώπη να διαφυλάξει μόνη την δική της άμυνα. Σε τέτοια περίπτωση η Ευρώπη θα βρεθεί για πρώτη φορά μόνη της.
Κανείς δεν πιστεύει ότι ο Πούτιν θα επιτεθεί στη δυτική Ευρώπη. Όμως θα αναγκαστεί η Ευρώπη να αυξήσει τους αμυντικούς της προϋπολογισμούς ενώ βρίσκεται σε υφεσιακή πορεία και ήδη έχει κόψει τις οικονομικές και ενεργειακές γέφυρες με την Ρωσία.
Για να φανεί ότι η επιστροφή του ψυχρού πολέμου δεν φέρνει μόνο ένταση και κινδύνους, φέρνει και απομόνωση και έξοδα που θα κοπούν από τις κοινωνικές δαπάνες.
Κάτι που η ελληνική εξωτερική πολιτική, με την ‘’δεδομένη’’ στάση της, δεν φαίνεται να έχει καταλάβει.
Ο Νίκος Τόσκας είναι πρώην υπουργός και υποστράτηγος ε.α.
