Οι πολιτικές Υγείας βρίσκονται στο επίκεντρο του διεθνούς ενδιαφέροντος για λόγους που σχετίζονται με την πανδημία, την τεχνολογική και φαρμακευτική επανάσταση, την κλιματική κρίση. Οι επιδημίες λοιμωδών νοσημάτων , όπως και η κλιματική κρίση, θέτουν υπό αμφισβήτηση την αντίληψή μας για τη σχέση μεταξύ του ατόμου και της κοινωνίας, καθώς και μεταξύ της κοινωνίας και του περιβάλλοντος. Τόσο η εμφάνιση του κορονοϊού όσο και η κλιματική κρίση θέτουν υπό αμφισβήτηση τον εγωιστικό ατομικισμό. Όλοι και όλες αλληλοεπιδρούμε και καμία χώρα δεν θα μπορέσει να αντιμετωπίσει από μόνη της την υγειονομική όπως και την κλιματική κρίση.
Η επιτάχυνση της κρίσης του νεοφιλελεύθερου μοντέλου οργάνωσης των υπηρεσιών υγείας (που βασίζεται στην ατομική ευθύνη και στις ιδιωτικοποιήσεις) που πυροδοτήθηκε από την πανδημία και έχει μεγιστοποιηθεί από την ενεργειακή/οικονομική κρίση, τον πόλεμο και τις μεταναστευτικές ροές, όπως και η υπερθέρμανση του πλανήτη στέλνουν ένα πολλαπλό μήνυμα στην ανθρωπότητα στο σύνολό της: Εάν θέλουμε να ξεπεράσουμε την κρίση πρέπει να δαμάσουμε τον φόβο, να εμπιστευτούμε την επιστήμη, να διεκδικήσουμε την εφαρμογή των κατακτήσεών της στο σύνολο του πληθυσμού και να οργανώσουμε τις κοινωνίες μας στην βάση της συνεργασίας και της αλληλεγγύης.
Υπό το πρίσμα αυτού του μηνύματος πρέπει να δούμε την έξοδο από την εξελισσόμενη υγειονομική κρίση στην Ελλάδα.
Ως βάση της ανάλυσής μας πρέπει να επανέλθουμε στο βασικό δόγμα που οδήγησε στην ανάπτυξη των κοινωνιών μας μετά τον 2ο παγκόσμιο πόλεμο :
Το Δημόσιο Καθολικό Εθνικό Σύστημα Υγείας μαζί με την Δημόσια Δωρεάν και Καθολική Παιδεία είναι βασικοί πυλώνες συγκρότησης και διατήρησης της κοινωνικής συνοχής. Επιπλέον, το επίπεδο υγείας του λαού μιας χώρας όπως και το επίπεδο μόρφωσης του λαού είναι καθοριστικοί παράγοντες που επηρεάζουν τον ρυθμό ανάπτυξης του ΑΕΠ και την κοινωνική ευμάρεια.
Με την κυριαρχία των μονεταριστικών νεοφιλελεύθερων πολιτικών στην Ευρωπαϊκή Ενωση αυτές οι αρχές καταστρατηγήθηκαν. Τις συνέπειες τις βλέπουμε στην καθημερινή μας ζωή και τις επιβεβαιώνουν τα στατιστικά και μακροοικονομικά δεδομένα : οι πλούσιοι γίνονται πλουσιότεροι, η μεσαία τάξη συνθλίβεται και οι φτωχοί δεν έχουν πια καμία προοπτική βελτίωσης της κοινωνικής τους θέσης ενώ σύμφωνα με την πρόσφατη έκθεση του ΟΟΣΑ οι δείκτες δημόσιας υγείας επιδεινώνονται (https://www.oecd.org/greece/health-at-a-glance-Greece-EN.pdf).
Το γεγονός ότι στην Ελλάδα, η ιδιωτική δαπάνη υγείας είναι της τάξης του 35% του συνόλου δαπανών (ο ευρωπαϊκός μέσος όρος είναι 15%) και η δημόσια κατά κεφαλή δαπάνη υγείας είναι δύο φορές χαμηλότερη από τον μέσο όρο των χωρών της Ευρωπαϊκής Ενωσης, δείχνει το εύρος της ιδιωτικής αγοράς και της κερδοφορίας των μεγάλων τραστ του ιδιωτικού τομέα παροχής υπηρεσιών υγείας και εξηγεί γιατί η κατάρρευση του δημόσιου ΕΣΥ είναι προτεραιότητα της νεοφιλελεύθερης κυβέρνησης της ΝΔ.
Επιπλέον, η Ελλάδα βρίσκεται στην χειρότερη θέση μεταξύ των χωρών της ΕΕ ως προς τις οικονομικές και γεωγραφικές ανισότητες πρόσβασης στις υπηρεσίες υγείας ενώ ένα ποσοστό της τάξης του 10% του πληθυσμού δεν μπορεί να εξυπηρετήσει την πληρωμή των ιατρικών υπηρεσιών. Εάν βάλουμε στην εξίσωση το κόστος ιατρικής παρακολούθησης των εγκύων, το κόστος τοκετού καθώς και το κόστος της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής θα αντιληφθούμε ότι η επιταχυνόμενη ιδιωτικοποίηση των υπηρεσιών υγείας έχει άμεση αρνητική επίδραση στο δημογραφικό πρόβλημα της χώρας, καθώς αυτά τα κόστη καλύπτονται κατά περίπου 80% από την ιδιωτική δαπάνη.
Η παροχή δωρεάν υπηρεσιών υγείας στους πολίτες και τα παιδιά δεν είναι καμιά επαναστατική τομή ή πράξη ρήξης και ανατροπής. Είναι στοιχειώδης ανθρωπιστική δράση και εφαρμογή του Συντάγματος (άρθρο 21: Το Kράτος μεριμνά για την υγεία των πολιτών και παίρνει ειδικά μέτρα για την προστασία της νεότητας, του γήρατος, της αναπηρίας και για την περίθαλψη των απόρων).
Κατά συνέπεια η σημερινή κατάσταση του Εθνικού Συστήματος Υγείας οδηγεί στην διαμόρφωση μιας μεγάλη ομάδας πολιτών Β’ κατηγορίας που δεν έχουν πρόσβαση στη υπηρεσίες υγείας είτε για οικονομικούς λόγους είτε εξαιτίας γεωγραφικών λόγων είτε εξαιτίας συνδυασμού των δύο.
Ποια είναι η εναλλακτική στρατηγική;
Μιλούμε για στρατηγική και δεν προβάλουμε απλώς τα δίκαια αιτήματα της αύξησης των δαπανών για την υγεία και των προσλήψεων ιατρονοσηλευτικού προσωπικού, επειδή το ερώτημα δεν εντοπίζεται μόνο στο πώς θα σωθεί το ΕΣΥ αλλά και στο πώς θα οργανωθεί ένα βιώσιμο Εθνικό Σύστημα Υγείας που θα παρέχει δωρεάν περίθαλψη υψηλού επιπέδου στους πολίτες και θα προσαρμόζεται στις τεχνολογικές και ιατρικές εξελίξεις ώστε να μεταφέρει γρήγορα στην κοινωνία το όφελος που προέρχεται από τις καινοτομίες στην ιατρική.
Η απάντηση στο ερώτημα αυτό στοχεύει
· στην άμεση ενίσχυση του ΕΣΥ με την γρήγορη πρόσληψη του απαιτούμενου μόνιμου προσωπικού
· στην αναδιοργάνωση του ΕΣΥ ώστε να είναι Ποιοτικό, Ψηφιοποιημένο, Αποτελεσματικό και Αποκεντρωμένο με βάση την Πρωτοβάθμια Περίθαλψη μέσα από την σχεδιασμένη συνεργασία των δομών της, των ιδιωτών γιατρών και των νοσοκομείων, ενσωματώνοντας τις πλέον μοντέρνες μεθοδολογίες και πρακτικές της επιστήμης και εφαρμόζοντας τα συνιστόμενα ,από τους ειδικούς επιστήμονες, διαγνωστικά και θεραπευτικά πρωτόκολλα και αλγορίθμους.
Προκειμένου να γίνει άμεσα η ανάταξη του ΕΣΥ χρειάζεται
Επείγουσα παρέμβαση για να σταματήσει η κατάρρευση του ΕΣΥ - λαμβάνοντας υπ’όψιν ότι σήμερα το σύστημα είναι «νοσοκομειοκεντρικό».
Οι επείγουσες παρεμβάσεις είναι
· ταχεία πρόσληψη μόνιμου ιατρονοσηλευτικού προσωπικού που θα στελεχώσει τις δομές « πρώτης γραμμής » (π.χ. Επείγοντα) των νοσοκομείων
· ταχεία ψηφιοποίηση (ηλεκτρονικός φάκελος ασθενούς, τηλεϊατρική, ψηφιακή σύνδεση εργαστηρίων)
· ταχεία τακτοποίηση της αγοράς φαρμάκου
Μεσοπρόθεσμη Αναδιοργάνωση και εφαρμογή του Σχεδίου «Πορεία του Ασθενούς » (από το Σπίτι και την Κοινότητα στο Νοσοκομείο και πάλι στο Σπίτι) όπως περιγράφεται από τις βασικές αρχές της Ευρωπαϊκής Ενωσης για το σχέδιο σύγχρονης οργάνωσης των υπηρεσιών υγείας ώστε να εξασφαλίζεται
· η συνεχής παρακολούθηση των ασθενών σύμφωνα με τις διεθνείς κατευθυντήριες οδηγίες
· η ποιότητα των υπηρεσιών και η αξιολόγηση των δομών (όχι των προσώπων) όπου η γνώμη των ασθενών και των συλλόγων τους όπως και της τοπικής αυτοδιοίκησης πρέπει να έχει βαρύνουσα σημασία
· ο κεντρικός έλεγχος του κόστους και της κατανάλωσης υλικών, αντιδραστηρίων κλπ
· η διαφάνεια και ο έλεγχος στην οικονομική διαχείριση
· η οργάνωση των υπηρεσιών προληπτικής ιατρικής σε περιοχικό επίπεδο και σε συνεργασία με την τοπική αυτοδιοίκηση
· η οργάνωση δικτύου ιατρικής αποκατάστασης (Rehabilitation Centers)
· η οργάνωση δικτύου αξιόπιστων, ευπρεπών και ευχάριστων κέντρων διαμονής και υποστήριξης υπερηλίκων
· η οργάνωση του ΕΣΥ ώστε να συνεισφέρει άμεσα στην ανάπτυξη του ΑΕΠ (data management, κλινικές μελέτες, παραγωγή βιοτεχνολογίας και ψηφιακών ιατρικών εφαρμογών κλπ)
· η συνεργασία με τις Σχολές Επιστημών Υγείας και τις Σχολές Βιολογικών Επιστημών ώστε να υπάρχει συνέχεια της επαγγελματικής εξέλιξης των φοιτητών και φοιτητριών μέσα στο Εθνικό Σύστημα Υγείας.
Στρατηγική αναδιοργάνωση του ΕΣΥ
Εκπόνηση ολοκληρωμένου σχεδίου για δημόσια δωρεάν περίθαλψη με ορίζοντα 10ετίας και προσαρμοζόμενο στις προβλεπόμενες τεχνολογικές εξελίξεις (πχ artificial intelligence) και στις εξελίξεις της Ιατρικής επιστήμης.
Η διαμόρφωση του 10ετούς σχεδίου πρέπει να γίνει μέσω δημοκρατικής διαδικασίας διαβούλευσης των κοινωνικών φορέων (ιατρονοσηλευτικό προσωπικό, τοπική αυτοδιοίκηση, πανεπιστήμια και ερευνητικά ιδρύματα, οικονομικοί παράγοντες, σύλλογοι ασθενών κλπ).
Η διαβούλευση πρέπει να καταλήξει στην δέσμευση των κομμάτων, των σχετικών κοινωνικών φορέων, των αρχών της τοπικής αυτοδιοίκησης και των ενώσεων ασθενών για την εφαρμογή του σχεδίου χωρίς ανατροπές μικροκομματικού χαρακτήρα ανεξάρτητα της εναλλαγής κυβερνήσεων στα πλαίσια της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας. Είναι ευνόητο ότι η λειτουργία του ΕΣΥ πρέπει να γίνεται σε συνεργασία με τις Δημόσιες Ιατρικές Σχολές και τις Σχολές Επιστημών Υγειάς και να λειτουργεί ως μοχλός ανάπτυξης που συνδράμει στην αύξηση του ΑΕΠ.
Δυστυχώς τα δείγματα γραφής της δεξιάς νεοφιλελεύθερης κυβέρνησης στην Ελλάδα είναι απογοητευτικά, όχι απλά εξαιτίας των προσωπικών και πολιτικών χαρακτηριστικών του Α ή του Β Υπουργού Υγείας ή επειδή συνολικά η κυβέρνηση στην προηγούμενη περίοδο απέτυχε στην διαχείριση της πανδημίας ή προχώρησε σε κλείσιμο νοσοκομείων κλπ.
Η κατάσταση κρίνεται ως απογοητευτική από το γεγονός και μόνο ότι κατά την διάρκεια της διακυβέρνησης της χώρας από την ΝΔ άλλαξαν 4 Υπουργοί Υγείας (!). Το γεγονός αυτό φανερώνει την δογματική εμμονή στην νεοφιλελεύθερη απορρύθμιση, την εμμονή στην μεθοδολογία της ευκαιριακής διανομής κονδυλίων, και την πλήρη απουσία συνολικής στρατηγικής αντιμετώπισης της πολυδιάστατης κρίσης δημόσιας υγείας.
Κατά συνέπεια η επεξεργασία και διεκδίκηση εφαρμογής ενός ολοκληρωμένου σχεδίου για δημόσια δωρεάν Υγεία με ορίζοντα 10ετίας, προσαρμοζόμενο στις τεχνολογικές εξελίξεις (πχ artificial intelligence) και στις εξελίξεις της Ιατρικής επιστήμης είναι το πολιτικό ζητούμενο της Αριστερής Ριζοσπαστικής Τεχνοκρατίας.
Η επεξεργασία μιας συνολικής πλατφόρμας διεκδίκησης Δημόσιου Σύγχρονου Ποιοτικού και Καθολικού Εθνικού Συστήματος Υγείας μαζί με την διεκδίκηση Δημόσιας Σύγχρονης Ποιοτικής και Καθολικής Παιδείας πρέπει να γίνει η προτεραιότητα για την Αριστερά σε ευρωπαϊκό επίπεδο και να τεθεί ως πρωτεύον πολιτικός στόχος στις προσεχείς Ευρωεκλογές.
Ζούμε μια περίοδο τεκτονικών αλλαγών στον πλανήτη αλλά και στις συνειδήσεις των πολιτών - στον καθένα και καθεμία από μας. Απέναντι στον επικίνδυνο ιό SARS-CoV-2 ο παγκόσμιος συλλογικός νους έφερε πολύ γρήγορα γνώση, μεθόδους και τεχνολογικά εργαλεία για την αντιμετώπιση της πανδημίας και του COVID-19. Ο συλλογικός νούς και οι επιστημονική πρόοδος έχουν μετατρέψει τον καρκίνο σε χρόνιο νόσημα, και επιτρέπουν του πολίτες με καρδιαγγειακά νοσήματα να ζουν μια φυσιολογική ζωή. Οι ολιγαρχίες και οι νεοφιλελεύθερες πολιτικές δυνάμεις εμποδίζουν την μεταφορά αυτής της γνώσης στο σύνολο της κοινωνίας. Η ενεργειακή κρίση, ο πόλεμος και η επιδεινούμενη οικονομική κρίση επιταχύνουν το τέλος της ιδεολογικής ηγεμονίας του νεοφιλελευθερισμού. Eχοντας εμπιστοσύνη στην συλλογική ανθρώπινη προσπάθεια και διάνοια δεν φοβόμαστε. Εχοντας εμπιστοσύνη στην συλλογική οργάνωση και στις προοδευτικές δυνάμεις που στοχεύουν στην ανασυγκρότηση του κοινωνικού κράτους μπορούμε να είμαστε αισιόδοξοι για το μέλλον.