Η κατασκευή της μεταλλουργίας που θα παράγει καθαρά πολύτιμα μέταλλα είναι ο στόχος της σύμβασης γιατί από εκεί και μόνο προσδοκά φορολογικά έσοδα το Δημόσιο. Η απόφαση Σταθάκη, λοιπόν, έχει μεγάλη πολιτική σημασία γιατί σηματοδοτεί την έμμεση αποδοχή από την πολιτική ηγεσία του υπουργείου ότι η Ελληνικός Χρυσός παραβιάζει τον βασικότερο όρο της περιβαλλοντικής αδειοδότησης - και μαζί και την ίδια τη σύμβασή της με το Δημόσιο και τον κυρωτικό νόμο 3220/2004.
Λίγες μέρες νωρίτερα, ο προηγούμενος υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Πάνος Σκουρλέτης, είχε υπογράψει μια απόφαση της αρμόδιας τεχνικής υπηρεσίας του υπουργείου, βάσει της οποίας απορρίπτεται οριστικά και αμετάκλητα ως μη εφαρμόσιμη η μεταλλουργική μέθοδος της ακαριαίας τήξης (flash smelting) που υποτίθεται ότι θα χρησιμοποιούσε η εταιρεία στη νέα μεταλλουργική μονάδα. Η απόρριψη της μεθόδου είναι βόμβα στα θεμέλια της «χρυσής επένδυσης», αλλά δεν είναι κεραυνός εν αιθρία. Όλο το οικοδόμημα της Ελληνικός Χρυσός έχει στηριχτεί σε μια απάτη.
Η ακαριαία τήξη είναι μια γνωστή μεταλλουργική μέθοδος αλλά δεν έχει εφαρμοστεί ποτέ και πουθενά σε συμπυκνώματα με υψηλή περιεκτικότητα σε αρσενικό, όπως αυτά των μεταλλείων της Χαλκιδικής, γεγονός που είχε επισημανθεί από την αρμόδια υπηρεσία ήδη από το 2010. Η εταιρεία πέτυχε να λάβει την περιβαλλοντική έγκριση το 2011 χωρίς ποτέ να παράσχει επαρκή τεκμηρίωση ότι η μέθοδος μπορεί να εφαρμοστεί με περιβαλλοντικά ασφαλή τρόπο. Τώρα που έφτασε η στιγμή να αποδείξει τους ισχυρισμούς της, αδυνατεί να το κάνει και αποδεικνύεται με τον πλέον τρανταχτό τρόπο πως ό,τι έχει γίνει μέχρι σήμερα για την υλοποίηση του Επενδυτικού Σχεδίου ήταν από την αρχή παράνομο.
Με την απόρριψη της ακαριαίας τήξης, η εταιρεία βρίσκεται σε απόλυτο αδιέξοδο. Χωρίς την έγκριση της τεχνικής μελέτης της μεταλλουργίας, παραβιάζεται η σύμβαση και δεν μπορεί να εγκριθεί κατά το νόμο το Επενδυτικό Σχέδιο. Αλλαγή μεθόδου, σύμφωνα με την απόφαση 1492/2013 του ΣτΕ, δεν επιτρέπεται χωρίς νέα διαδικασία περιβαλλοντικής αδειοδότησης. Η μόνη νόμιμη ενέργεια του υπουργείου μετά την απόφαση Σκουρλέτη είναι η ανάκληση της Έγκρισης Περιβαλλοντικών Όρων και όλων των τεχνικών εγκρίσεων που έχουν δοθεί για Σκουριές, Ολυμπιάδα και Μαύρες Πέτρες και παραβιάζονται. Κι αν ζούσαμε σε ευνομούμενη χώρα, αυτό θα έπρεπε να έχει γίνει από την αμέσως επόμενη μέρα.
Αλλά την επόμενη μέρα έγινε ανασχηματισμός και ο νέος υπουργός αντί να ανακαλέσει εγκρίσεις, έδωσε μια νέα στην Ελληνικός Χρυσός. Σίγουρα δεν πρόκειται για το «πράσινο φως» που κατά κόρον γράφτηκε αφού δεν αφορά νέο ή σταματημένο έργο, αλλά μια ανευ σημασίας τροποποίηση του μηχανολογικού εξοπλισμού του -σχεδόν ολοκληρωμένου- εργοστασίου εμπλουτισμού των Σκουριών. Είναι όμως ένα «κλείσιμο του ματιού» στην παράνομη εταιρεία: μια δήλωση ότι το υπουργείο θα κάνει τα στραβά μάτια στην παραβίαση της σύμβασης και θα επιτρέψει να εξελίσσονται παρανόμως όλα τα υπόλοιπα έργα, εκτός από το ένα που είναι βασικό για το δημόσιο συμφέρον: τη μεταλλουργία.
Η απόφαση Σκουρλέτη «σε καμία περίπτωση δεν αναιρείται», αυτό δήλωσαν τόσο ο κ. Σταθάκης, όσο και ο αναπληρωτής υπουργός κ. Φάμελλος, αλλά η νέα απόφαση δείχνει ότι δεν υπάρχει βούληση να εφαρμοστεί. Έτσι η εταιρεία φαίνεται να παίρνει αυτό που θέλει: να εξάγει στην Κίνα τα πολύτιμα μέταλλα με τη μορφή συμπυκνωμάτων, δηλαδή ενός ευτελούς αξίας υλικού, και να εισπράττει τα κέρδη της εκεί, χωρίς να πληρώνει φόρους στο Ελληνικό Δημόσιο.
Ωστόσο, τα πράγματα δεν είναι τόσο απλά. Η Ελληνικός Χρυσός γνωρίζει ότι παραβιάζει κατάφορα τη σύμβαση και είναι εκτεθειμένη και ευάλωτη στις απαιτήσεις τόσο του Δημοσίου όσο και των μετόχων της, των οποίων τα χρήματα διακινδυνεύει. Πρέπει οπωσδήποτε να διασφαλίσει νομικά τα έργα της και αυτή τη φορά το πάντα «φιλικό» προς την εταιρεία ΣτΕ μπορεί να μην είναι σε θέση να βοηθήσει. Η επίμαχη απόφαση Σκουρλέτη είναι ένα καθαρά τεχνικό και επιστημονικό κείμενο και ως τέτοιο θεωρούμε ότι εκφεύγει των ακυρωτικών αρμοδιοτήτων του δικαστηρίου. Ο τελικός κριτής του αν ένα ρυπογόνο βιομηχανικό εργοστάσιο μπορεί να κατασκευαστεί και να λειτουργήσει, δεν μπορεί παρά να είναι το αρμόδιο υπουργείο με τις υπηρεσίες του και κανένα δικαστήριο δεν μπορεί να το αρνηθεί αυτό.
Το επιθυμητό για την εταιρεία θα ήταν η διαπραγμάτευση μιας νέας εντελώς νέας συμφωνίας με την κυβέρνηση. Θεωρούμε ότι γι' αυτό μπήκε στη θέση του υπουργού ο κ. Σταθάκης που στο παρελθόν έχει εκφραστεί θετικά για την παράνομη εταιρεία – ήταν δε πρώην μέτοχος της Blackrock, μεγαλομετόχου της Eldorado. Μια τέτοια συμφωνία δεν μπορεί παρά να αφαιρεί εντελώς τη μεταλλουργία χρυσού από το σχέδιο εκμετάλλευσης, αφού η μόνη βιομηχανικά εφαρμόσιμη μεταλλουργική μέθοδος, η υδατική οξείδωση με τη χρήση κυανίου, έχει ήδη αποκλειστεί από το ΣτΕ.
Αλλά τα έσοδα του Δημοσίου από τη μεταλλουργία χρυσού ήταν ο βασικός λόγος για τον οποίο εγκρίθηκε ένα κολοσσιαίο για τα δεδομένα της Χαλκιδικής έργο, με αδιαμφισβήτητα σοβαρές περιβαλλοντικές επιπτώσεις. Αν γίνει αυτό, ο κ. Σταθάκης θα έχει απεμπολήσει κάθε προσδοκία δημοσίου οφέλους από τον ορυκτό πλούτο και από την καταστροφή της Χαλκιδικής.
* Η Μαρία Καδόγλου είναι Φυσικός, μέλος του Παρατηρητηρίου Μεταλλευτικών Δραστηριοτήτων