Τα κάλαντα στην Ελλάδα αποτελούν ένα από τα πιο ζωντανά και αγαπημένα έθιμα των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς, με ρίζες που φτάνουν έως την αρχαιότητα, όταν τα παιδιά τραγουδούσαν ευχετικά άσματα κρατώντας κλαδιά ή μικρά καραβάκια.
Στη χριστιανική παράδοση τα κάλαντα συνδέθηκαν με τη Γέννηση του Χριστού και τον ερχομό του νέου έτους, μεταφέροντας από σπίτι σε σπίτι μηνύματα χαράς, υγείας και ευημερίας, ενώ η προσφορά κερασμάτων ή χρημάτων λειτουργεί ως συμβολική ανταπόδοση των ευχών.
Η λέξη κάλαντα, προέρχεται από το ρωμαϊκό «calendae», δηλαδή τις πρώτες ημέρες του μήνα, όταν εύχονταν για τις επόμενες ημέρες που ακολουθούν. Στα Ελληνικά εδάφη ωστόσο, το έθιμο προσαρμόστηκε στην χριστιανική πίστη και συνδέθηκε με τη γέννηση του Χριστού και τον Άγιο Βασίλη. Έτσι, το έθιμο, δεν είναι απλώς συμβολικό, αντίθετα, είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με την παράδοση και τη συλλογική μνήμη.
Τα χριστουγεννιάτικα κάλαντα στην Ελλάδα
Αν και τα κάλαντα των Χριστουγέννων, της Πρωτοχρονιάς και των φώτων, είναι τα πιο γνωστά στη χώρα, κάθε τόπος, έχει διαμορφώσει τα άσματα έτσι ώστε να συνάδει με την ντοπιολαλιά, τις παραδόσεις και τα έθιμα.
Πέρα από τα πανελλήνια γνωστά κάλαντα, υπάρχουν και πιο σπάνιες τοπικές παραλλαγές με ιδιαίτερο ύφος και μουσική, όπως τα καππαδοκικά κάλαντα με βυζαντινά στοιχεία, τα ποντιακά με έντονο ρυθμό και λύρα, τα κάλαντα της Θράκης με αφηγηματικό χαρακτήρα, καθώς και τα κάλαντα της Κάσου και της Ικαρίας που τραγουδιούνται σε αργό, ιδιότυπο σκοπό. Αυτές οι λιγότερο γνωστές μορφές δείχνουν τον πλούτο της ελληνικής λαϊκής παράδοσης και πώς το ίδιο έθιμο προσαρμόστηκε στην ιστορία και την κουλτούρα κάθε τόπου.
Τα καππαδοκικά, έχουν έντονη επιρροή από τη βυζαντινή μουσική ενώ ψάλλονται αργά και ρυθμικά, σχεδόν σε εκκλησιαστικό ύφος.
Τα ποντιακά κάλαντα, ξεχωρίζουν για τον έντονο, ζωηρό ρυθμό τους και συνοδεύονται συνήθως από ποντιακή λύρα, εκφράζοντας χαρά και δυναμισμό.
{https://www.youtube.com/watch?v=6MLWVPXPYiQ&list=RD6MLWVPXPYiQ&start_radio=1}
Αντίστοιχα, της Θράκης, έχουν έναν πιο αφηγηματικό χαρακτήρα, με στίχους που περιγράφουν τη Γέννηση του Χριστού και ευχές για το σπιτικό όπου τραγουδιούνται. Μάλιστα, η ιδιαιτερότητα και η ντοπιολαλιά, προσδίδει έναν ιδιαίτερο χαρακτήρα στο άκουσμα αυτών.
Στην Κάσο, τα παραδοσιακά κάλαντα, τραγούδιουνται αργά, έχοντας έναν ιδιαίτερο σκοπό, μέσω του οποίου δίνεται έμφαση στις ευχές.
Παράλληλα, τα κάλαντα στα νησιά της Ελλάδας, συνήθως λέγονται χωρίς την παρουσία οργάνων ή σε ορισμένες περιοχές με λύρα και έχουν αφηγηματικό χαρακτήρα που θυμίζει παραμύθι. Στην Ικαρία ιδιαίτερα, τραγουδιούνται ήρεμα και συνδέονται με το κοινοτικό πνεύμα και τη φιλοξενία του νησιού.
Στη Θράκη και τη Μακεδονία τα κάλαντα συνδέονται συχνά με έθιμα μεταμφίεσης, όπου οι συμμετέχοντες φορούν παραδοσιακές στολές, μάσκες ή προβιές και περιδιαβαίνουν τα χωριά τραγουδώντας ευχετικά άσματα.
{https://www.youtube.com/watch?v=OtFiUekBuic&list=RDOtFiUekBuic&start_radio=1}
Οι μεταμφιέσεις αυτές έχουν συμβολικό χαρακτήρα και ανάγονται σε παλαιότερες λαϊκές και διονυσιακές δοξασίες, με σκοπό την καλοτυχία, τη γονιμότητα και την απομάκρυνση του κακού από το νέο έτος, ενώ το έθιμο ενισχύει το συλλογικό πνεύμα και τη συνοχή της κοινότητας.
Έτσι λοιπόν, τα κάλαντα, δεν είναι απλώς τραγούδια. Είναι ένας τρόπος μέσω του οποίου μεταφέρονται οι παραδόσεις και ενώνουν το παρελθόν με το παρόν και μεταδίδονται από γενιά σε γενιά.
Τα πιο σπάνια κάλαντα, είναι άρρηκτα συνδεδεμένα δείχνουν την πολιτισμική ποικιλομορφία της Ελλάδας και τη βαθιά σχέση με την τοπική ιστορία και τα έθιμα.






























