Αντίθετα, θα βρίσκονται εκεί όπου υπάρχει ζήτηση, όταν για παράδειγμα ένας ποδοσφαιρικός αγώνας ή μια μεγάλη συναυλία τελειώνουν και χιλιάδες φίλαθλοι ή θεατές ξεχύνονται στους δρόμους αναζητώντας μέσα μαζικής μεταφοράς. Οι κινήσεις των πολιτών για αναψυχή, οι πραγματικές ανάγκες τους, οι καταναλωτικές και συναλλακτικές συνήθειες θα καταγράφονται επίσης στη "μνήμη" της πόλης, ώστε αυτή να "αντιδρά" στις καθημερινές μεταβολές και να λειτουργεί με τρόπο που θα είναι συνολικά πιο λειτουργικός κι ευέλικτος.
Μπορεί η επιβεβαίωση του σεναρίου αυτού ν' απέχει ακόμη χρονικά και να προϋποθέτει την πιο ευέλικτη λειτουργία των διοικήσεων και του θεσμικού πλαισίου και την πιο ενεργή συμμετοχή των πολιτών, αλλά αναδεικνύει ήδη από σήμερα μια σημαντική ανάγκη: την ανάγκη να αλλάξει ο τρόπος με τον οποίο σχεδιάζουμε τις πόλεις μας ανά τον κόσμο.
Συζητήσαμε το θέμα με τον καθηγητή Γρηγόρη Καυκαλά, ενόψει της 11ης συνάντησης προέδρων των Σχολών Πολεοδομίας-Χωροταξίας της Ευρώπης (AESOP) στη Θεσσαλονίκη, στην οποία είναι κεντρικός ομιλητής. Η AESOP, με περισσότερα από 160 θεσμικά μέλη (σχολές και τμήματα πολεοδομίας και χωροταξίας) σε 38 χώρες, στοχεύει στην προώθηση τής αριστείας στην εκπαίδευση και στην έρευνα στον πολεοδομικό και χωροταξικό σχεδιασμό.
"Πρέπει ν' απαλλαγούμε από την εντύπωση ότι ένας μελετητής ή μια ομάδα μπορεί να αποφασίσει πώς θα είναι, π.χ. η Θεσσαλονίκη, το 2020 ή το 2030. Πρέπει να πάμε σε μια λογική διαρκούς ενορχήστρωσης των δεδομένων, η οποία θα ανταποκρίνεται στις πραγματικές ανάγκες των πολιτών. Χρειάζεται ν αποκτήσουμε ευελιξία και να κατανοήσουμε ότι οι πόλεις εξελίσσονται διαρκώς και αλλάζουν συμπεριφορές, με τρόπους που δεν μπορούν να προβλεφθούν. Αυτό πάντα υπήρχε ως φαινόμενο, αλλά η τεχνολογία έχει επιταχύνει τον ρυθμό των εξελίξεων" σημειώνει μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Καυκαλάς, καθηγητής στον Τομέα Πολεοδομίας, Χωροταξίας και Περιφερειακής Ανάπτυξης του Τμήματος Αρχιτεκτόνων της Πολυτεχνικής Σχολής ΑΠΘ και την Ερευνητική Μονάδα Χωρικού Σχεδιασμού και Βιώσιμης Ανάπτυξης (ΕΜΧΑ).
Όπως λέει, ο σωστός χωρικός σχεδιασμός και η πολεοδομία προϋποθέτουν πολιτική στήριξη και κοινωνική αποδοχή σε σχέση με τους στόχους που θέτουν, καθώς και τεχνική ικανότητα "ώστε αυτά που λένε ότι θα κάνουν να μπορούν να τα κάνουν, χωρίς να δημιουργούν νέα προβλήματα".
Μια βασική πρόκληση για τον μελετητή είναι, συμπληρώνει, ότι πρέπει "να πάει από μια σημερινή κατάσταση σε μια μελλοντική, συνήθως απροσδιόριστη”. Ωστόσο, προσθέτει, αν περάσουν πέντε ή δέκα χρόνια για τον σχεδιασμό, η κατάσταση για την οποία σχεδιάζουμε συνήθως έχει αλλάξει με τρόπο που δεν φανταζόμαστε. Άρα, ο μελετητής πρέπει να σχεδιάζει γεφυρώνοντας το παρόν και το μέλλον και να συνταιριάζει τις καταστάσεις, ώστε να κινούμαστε σε αρμονία με τις δυνατότητες που μας δίνει το περιβάλλον".
Ιδίως στην περίπτωση των Γενικών Πολεοδομικών Σχεδίων, η χρονική διάρκεια που απαιτεί ο σχεδιασμός είναι τέτοια, που ήδη πριν ολοκληρωθούν ...θα πρέπει να αλλάξουν. "Επιβάλλεται να πάμε σε μια λογική, που ο σχεδιασμός θα είναι διαρκής με βάση τη συμπεριφορά πχ των επιχειρήσεων και των πολιτών σε άμεση συνάρτηση με όσα συμβαίνουν σε πραγματικό χρόνο" σημείωσε ο καθηγητής, αναφέροντας ενδεικτικά εκτός από το προαναφερθέν παράδειγμα με τα λεωφορεία χωρίς προκαθορισμένες διαδρομές και στάσεις και τη δυνατότητα συνεχούς ενημέρωσης των δεδομένων για τη συμπεριφορά των πολιτών ως προς τις υπηρεσίες και τις υποδομές της πόλης καθώς και τη συνεχή καταγραφή φαινομένων όπως τα ατυχήματα ή η εγκληματικότητα.
"Είμαστε αρκετά μακριά από το να δούμε όλα αυτά να συμβαίνουν στην πράξη, αλλά το σίγουρο είναι ότι αντί να κάνουμε σήμερα ένα σχέδιο για δέκα χρόνια μετά πρέπει να κινούμαστε πιο δυναμικά. Αυτή η δυναμική απαιτεί μεταξύ άλλων πολύ ενεργή συμμετοχή των πολιτών, πολιτών εξοικειωμένων με τη μεταβλητότητα και τη χρήση apps. Τις λεγόμενες έξυπνες πόλεις, για παράδειγμα, δεν μπορούμε να περιμένουμε ότι θα τις κάνει έξυπνες η τεχνολογία από μόνη της. Για να γίνει κάτι τέτοιο χρειάζεται ευελιξία στον τρόπο με τον οποίο λειτουργούν η διοίκηση και οι πολίτες. Επίσης, χρειάζεται όλα αυτά τα δεδομένα που συγκεντρώνουμε για τις πραγματικέ ανάγκες και συνήθειες των πολιτών να τα βάλουμε σε μία άλλη σφαίρα, να τροφοδοτούμε με αυτά μια βάση δεδομένων, ώστε να τα παρακολουθούμε και να προλαβαίνουμε να σχεδιάζουμε με βάση όσα συμβαίνουν σε πραγματικό χρόνο" καταλήγει.
Στην 11η συνάντηση της AESOP, αμέσως μετά τις δύο κεντρικές ομιλίες -του κ.Καυκαλά και της καθηγήτριας Angelique Chettiparamb από τη Σχολή Επιχειρήσεων Henley του πανεπιστημίου του Reading, θα ακολουθήσουν τρεις στρογγυλές τράπεζες, με αντικείμενο την εκπαίδευση σε θέματα πολεοδομίας και χωροταξίας.
