Χαρακτήρα προοδευτικής επανεκκίνησης του πολιτικού συστήματος προσέδωσε ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας στη θεσμική πρωτοβουλία που άμεσα αναλαμβάνει η κυβέρνηση για προοδευτικές τομές και αλλαγές στο Σύνταγμα.
«Μία ημέρα μετά την επέτειο για τα 42 χρόνια από την αποκατάσταση της Δημοκρατίας στην Ελλάδα και έξι χρόνια μετά το ξέσπασμα της πρωτόγνωρης οικονομικής κρίσης που ξέσπασε στη χώρα», ο πρωθυπουργός ανακοίνωσε σε ειδική εκδήλωση στον προαύλιο χώρο της Βουλής τα βήματα για έναν πλατύ διάλογο με την κοινωνία για τις αλλαγές στο Σύνταγμα. Στόχος του Αλέξη Τσίπρα είναι η πλατιά συμμετοχή των πολιτών, ιδίως της νέας γενιάς, αλλά και των τοπικών κοινωνιών, φορέων και κομμάτων στη διαμόρφωση της πρότασης για την αναθεώρηση του Συντάγματος.
«Σας καλώ να γυρίσουμε σελίδα και να γίνουμε όλοι μαζί η πρόοδος που έχουμε ανάγκη, να γίνουμε εμείς, οι Έλληνες πολίτες, η αλλαγή που επιθυμούμε και για πρώτη φορά ο λαός να αποφασίσει για το Σύνταγμα, να πάρει τη δημοκρατία στα χέρια του, να πάρει το μέλλον στα χέρια του. Για πρώτη φορά η δημοκρατία στην εξουσία», ανέφερε ο Αλέξης Τσίπρας, ο οποίος κατέστησε σαφή την πρόθεσή του ο διάλογος για την αναθεώρηση του συντάγματος, αυτή τη φορά, να μην αφορά μόνο με τα κόμματα, τους τεχνοκράτες και τους ειδικούς, αλλά τους ίδιους τους πολίτες.
Ο πρωθυπουργός περιέγραψε τους γενικούς άξονες πάνω στους οποίους θα ανοίξει ο διάλογος για τη συνταγματική αναθεώρηση και ξεκαθάρισε πως μολονότι η κυβέρνηση θα επιδιώξει συναινέσεις, όπου αυτό είναι εφικτό, δεν θα διστάσει και να συγκρουστεί με τις δυνάμεις που θέλουν τη χώρα καθηλωμένη στο παρελθόν.
Ο Αλέξης Τσίπρας παρουσίασε τους πέντε βασικούς άξονες με τους οποίους εκκινεί τον διάλογο για την αναθεώρηση του Συντάγματος. Δηλαδή άξονες με δέσμη αλληλοσυνδεόμενων μεταρρυθμίσεων στην αρχιτεκτονική του πολιτεύματος, ενίσχυση των θεσμών άμεσης δημοκρατίας, ενίσχυση του κράτους δικαίου, σχέσεις Κράτους-Εκκλησίας και κοινωνικά δικαιώματα. Έσπευσε ωστόσο εκ προοιμίου να διευκρινίσει ότι η συζήτηση που ξεκινά μπορεί να εμπλουτιστεί κατά το δημόσιο διάλογο και να αναδειχθούν και άλλα ζητήματα.
ΠΟΛΙΤΕΥΜΑ
Κομβικό σημείο των προτάσεων που παρουσίασε απόψε στη Βουλή ο πρωθυπουργός βρίσκεται η ενίσχυση της δημοκρατικής συμμετοχής και η διεύρυνση της εμπλοκής των πολιτών στη λήψη των κρίσιμων αποφάσεων.
Ειδικά για το πολίτευμα η κυβέρνηση προτείνει
-Συνταγματική καθιέρωση της απλής αναλογικής.
-Εποικοδομητική ψήφος δυσπιστίας. «Η υποχρέωση δηλαδή η πρόταση δυσπιστίας εναντίον της κυβέρνησης, να συνοδεύεται και από πρόταση για νέο πρωθυπουργό, πράγμα που εξυπηρετεί το σκοπό της κυβερνητικής σταθερότητας.
-Δυνατότητα εκλογής του Προέδρου της Δημοκρατίας από το κοινοβούλιο, μόνο αν εξασφαλίζεται η μέγιστη συναίνεση των δύο τρίτων της Βουλής στο πρόσωπό του σε δύο διαδοχικές ψηφοφορίες. Αν αποβούν άκαρπες, τότε η τρίτη ψηφοφορία θα ανήκει στο εκλογικό σώμα, που θα αποφασίζει την εκλογή του Προέδρου με καθολική ψηφοφορία που θα διεξάγεται ανάμεσα στους δύο πλειοψηφήσαντες υποψηφίους της τελευταίας ψηφοφορίας στο κοινοβούλιο.
-Παράλληλα ανοίγει η συζήτηση για τις αρμοδιότητές του με πρόταση για μια λελογισμένη αύξηση των αρμοδιοτήτων του. «Με στόχο να ενισχύσουμε το ρυθμιστικό, σταθεροποιητικό και εγγυητικό του ρόλο, αλλά και για να εμπλέξουμε όποτε είναι αναγκαίο, τον ίδιο το λαό στη διαδικασία της εκλογής του, χωρίς όμως να διακόπτεται η θητεία της κυβέρνησης και να διαλύεται η Βουλή», είπε ο κ. Τσίπρας και πρόσθεσε ότι η λελογισμένη αύξηση των αρμοδιοτήτων μπορεί να ενισχύσει τον ρυθμιστικό ρόλο του Προέδρου χωρίς να αγγίζεται ο πυρήνας του Πολιτεύματος. Για παράδειγμα: Το δικαίωμα του Προέδρου να απευθύνεται στη Βουλή για σπουδαίο λόγο, να συγκαλεί το Συμβούλιο των Πολιτικών Αρχηγών, αλλά και να παραπέμπει ψηφισμένο νόμο σε ειδικό γνωμοδοτικό όργανο, αποτελούμενο αποκλειστικά από δικαστές για να κρίνει επί της συνταγματικότητας του.
-Προτείνονται θητείες για τους βουλευτές, έτσι ώστε κανένας βουλευτής να μην μπορεί να εκλέγεται για πάνω από δύο συνεχόμενες κοινοβουλευτικές περιόδους ή για οκτώ συνεχόμενα έτη και
-πρωθυπουργός, εκτός φυσικά των υπηρεσιακών, να ορίζεται αποκλειστικά αιρετός από το λαό, δηλαδή μόνο εν ενεργεία βουλευτής.
ΘΕΣΜΟΙ ΑΜΕΣΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ
Στο σκέλος της ενίσχυσης των θεσμών άμεσης δημοκρατίας, η κυβέρνηση προτείνει
-Υποχρέωση κύρωσης με δημοψήφισμα, οποιασδήποτε συνθήκης μεταβιβάζει κυριαρχικές αρμοδιότητες του κράτους.
-Δυνατότητα διενέργειας δημοψηφίσματος με λαϊκή πρωτοβουλία και συλλογή άνω των 500.000 υπογραφών για εθνικά θέματα.
-Δυνατότητα διενέργειας δημοψηφίσματος με λαϊκή πρωτοβουλία και συλλογή άνω του 1 εκατομμυρίου υπογραφών, για ψηφισμένο νόμο, με εξαίρεση νόμους που αφορούν τα δημοσιονομικά.
-Δυνατότητα διενέργειας δημοψηφίσματος με λαϊκή πρωτοβουλία και συλλογή άνω του 1 εκατομμυρίου υπογραφών για νομοθετική πρωτοβουλία από τους ίδιους τους πολίτες.
ΚΡΑΤΟΣ ΔΙΚΑΙΟΥ
Αναφερόμενος στην ενίσχυση του κράτους δικαίου, ο πρωθυπουργός είπε ότι στόχος είναι να εξασφαλιστεί η απαιτούμενη ισορροπία μεταξύ της αρχής της διάκρισης των εξουσιών, της ταχύτητας στην απονομή της δικαιοσύνης, της ασφάλειας δικαίου αλλά και του σεβασμού των ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων.
Σε ό,τι αφορά τον συνταγματικό έλεγχο και αναφορικά με το ζήτημα της συγκρότησης Συνταγματικού Δικαστηρίου προκειμένου να αντικαταστήσει τον διάχυτο και παρεμπίπτοντα συνταγματικό έλεγχο των δικαστηρίων κάθε βαθμού, ο κ. Τσίπρας ανέφερε ότι χρειάζεται προσοχή και σε βάθος συζήτηση, «διότι δεν μπορούμε να μετατρέψουμε τον δικαστή σε νομοθέτη. Την ίδια στιγμή όμως δεν μπορούμε παρά να αναγνωρίσουμε την ανάγκη για ασφάλεια δικαίου αλλά και για ταχύτητα στην απονομή της δικαιοσύνης σε έναν κόσμο που διαρκώς μετασχηματίζεται». «Πρέπει, λοιπόν, να βρεθεί η χρυσή τομή. Η θεσμοθέτηση ενός ειδικού γνωμοδοτικού οργάνου, αποτελούμενου αποκλειστικά από δικαστές των Ανώτατων Δικαστηρίων που σε εξαιρετικές περιπτώσεις, μετά από πρόταση του ΠτΔ ή της Κυβέρνησης ή 120 Βουλευτών θα γνωμοδοτεί επί ψηφισμένου νομοσχεδίου εντός συντομότατης μάλιστα προθεσμίας, βρίσκει το απαιτούμενο σημείο ισορροπίας μεταξύ των αρχών που θέλουμε να υπηρετήσουμε», είπε ο πρωθυπουργός και υπογράμμισε ότι ενίσχυση του Κράτους Δικαίου σημαίνει και απαρέγκλιτη τήρηση της αρχής της ισότητας μεταξύ των πολιτών, «σημαίνει ότι δεν μπορούμε να επιτρέψουμε ρυθμίσεις που έχουν μετατρέψει Υπουργούς και Βουλευτές σε κάστα που απολαμβάνει ειδικά προνόμια και λειτουργεί ανεξέλεγκτα». Ο κ. Τσίπρας αναφέρθηκε στην ανάγκη για κατάργηση βουλευτικής ασυλίας και ίδια ποινική αντιμετώπιση με τους πολίτες, με δυνατότητα εξαίρεσης μόνο για σχετικές με την άσκηση των καθηκόντων κατηγορίες. Ανέφερε επίσης ότι θα πρέπει να τροποποιηθεί ριζικά «η κατάπτυστη διάταξη που ρυθμίζει τα περί της ευθύνης των υπουργών».
Για τις ανεξάρτητες αρχές, ο πρωθυπουργός είπε ότι η τεχνοκρατική ιδεολογία έχει αποθεώσει τη λειτουργία τους και επιθυμεί διακαώς την διαρκή διεύρυνση των αρμοδιοτήτων και των εξουσιών τους. «Με δεδομένη βέβαια την ολοένα και πιο τεχνική φύση της άσκησης της εξουσίας δεν αμφισβητώ την αναγκαιότητα ύπαρξης Ανεξάρτητων Αρχών. Ανεξαρτησία δεν σημαίνει όμως και πλήρης απουσία κοινοβουλευτικού ελέγχου», είπε ο πρωθυπουργός και σημείωσε ότι αντικείμενο του διαλόγου πρέπει να αποτελέσει ο τρόπος ελέγχου των ανεξάρτητων αρχών και υπογράμμισε ότι πρέπει να είμαστε σκεπτικοί με τον πολλαπλασιασμό τους. Με δεδομένο δε το προηγούμενο με το ΕΣΡ, ο κ. Τσίπρας είπε ότι οι ανεξάρτητες αρχές θα πρέπει να συγκροτούνται με μικρότερες πλειοψηφίες σε περίπτωση που τα 4/5 δεν συγκεντρωθούν σε συγκεκριμένη προθεσμία.
ΣΧΕΣΕΙΣ ΚΡΑΤΟΥΣ-ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ
Αναφερόμενος στις σχέσεις Κράτους-Εκκλησίας, ο πρωθυπουργός ανέφερε ότι πρόκειται για εξαιρετικά ευαίσθητο θέμα, για θέμα στο οποίο πρέπει να αποφευχθούν οι συγκρούσεις και να αναζητηθούν οι ευρύτερες δυνατές συναινέσεις, μεταξύ της πολιτείας, της εκκλησίας και των πολιτών. Στο πλαίσιο αυτό, όπως σημείωσε, «είναι ώριμο το αίτημα για ρητή κατοχύρωση της θρησκευτικής ουδετερότητας του κράτους, με διατήρηση όμως για ιστορικούς και πρακτικούς λόγους της αναγνώρισης της Ορθοδοξίας ως κρατούσας θρησκείας». «Περιμένουμε και στο θέμα αυτό να κατατεθούν απόψεις ώστε μέσα από εξαντλητική διαβούλευση να ανοίξει ο δρόμος για τον αναγκαίο εκσυγχρονισμό των σχετικών ρυθμίσεων, χωρίς να θίγεται το θρησκευτικό συναίσθημα κανενός», είπε και προσέθεσε ότι πρέπει να προχωρήσουμε με την αναγκαία συναίνεση και στην κατοχύρωση της υποχρεωτικότητας του πολιτικού όρκου, στις ορκωμοσίες των αιρετών του πολιτεύματος, των δικαστών και των υπόλοιπων δημόσιων λειτουργών, όπου απαιτείται».
ΚΟΙΝΩΝΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ
Αναφορικά με τις προτάσεις για τα κοινωνικά δικαιώματα ο πρωθυπουργός πρότεινε:
-Ρητή απαγόρευση άρσης του δημόσιου ελέγχου των αγαθών του νερού και της ηλεκτρικής ενέργειας.
-Σαφή και αποτελεσματική κατοχύρωση των συλλογικών διαπραγματεύσεων ως του μοναδικού μέσου για τον προσδιορισμό του μισθού.
-Συνταγματική κατοχύρωση της υποχρεωτικότητας της διαιτησίας.
Η διαβούλευση
Ο πρωθυπουργός έδωσε ιδιαίτερη έμφαση στην ομιλία του στη διαδικασία διαλόγου για την αναθεώρηση του Συντάγματος, σημειώνοντας μάλιστα πως όση σημασία έχει το περιεχόμενο της συνταγματικής αναθεώρησης άλλη τόση, ίσως και περισσότερη, έχει η διαδικασία μέσα από την οποία θα φθάσουμε σ' αυτή.
«Θέλουμε μια διαδικασία που θα εμπλέκει, θα οργανώνει, θα κινητοποιεί τους πολίτες. Μια διαδικασία ενεργού συμμετοχής των πολιτών και όχι μια διαδικασία περιορισμένη, στους τέσσερις τοίχους της Ολομέλειας της Βουλής», είπε ο Αλέξης Τσίπρας. Στο πλαίσιο αυτό τον Σεπτέμβριο θα ανακοινωθεί η σύνθεση μιας οργανωτικής επιτροπής που θα αναλάβει τη διεξαγωγή μιας πλατιάς, ανοιχτής διαδικασίας διαλόγου σε πανεθνική κλίμακα. Σε πρώτη φάση οι συζητήσεις για την αναθεώρηση θα γίνουν σε όλους τους δήμους της χώρας με τη συμμετοχή επιστημονικών και κοινωνικών φορέων, κινήσεων πολιτών και συλλογικοτήτων αλλά και μεμονωμένων πολιτών. «Σε αυτή την προσπάθεια προσβλέπουμε στη βοήθεια και τη στήριξη από την Τοπική Αυτοδιοίκηση», είπε ο Αλέξης Τσίπρας και πρόσθεσε ότι σε δεύτερη φάση τα συμπεράσματα να συγκεντρωθούν με τη διοργάνωση 13 συνελεύσεων σε κάθε Περιφέρεια της χώρας. Εξάλλου θα προχωρήσει η δημιουργία ειδικής ιστοσελίδας, στην οποία όλοι οι πολίτες θα έχουν τη δυνατότητα να καταθέσουν τις προτάσεις τους, τις συμφωνίες και τις αντιρρήσεις τους.
Μετά το τέλος της μεγάλης αυτής διαβούλευσης, την 'Άνοιξη του 2017, η Οργανωτική Επιτροπή θα συγκεντρώσει τα αποτελέσματα του διαλόγου και θα παραδώσει την έκθεσή της σε όλα τα πολιτικά κόμματα, που από κει και πέρα θα πάρουν τη σκυτάλη για να εκκινήσει η κοινοβουλευτική διαδικασία, όπως ακριβώς ορίζεται από το άρθρο 110 του Συντάγματος και τον κανονισμό της Βουλής.
Το δημοψήφισμα
Ειδικά για τη σημασία που αποδίδει στη διεξαγωγή ενός πλούσιου και γόνιμου διαλόγου με τους πολίτες, ο Αλέξης Τσίπρας επέμεινε ότι το νέο Σύνταγμα δεν μπορεί μονάχα να είναι υπόθεση των πολιτικών και των ειδικών, αλλά πρωτίστως υπόθεση των ίδιων των πολιτών. Γι' αυτό, όπως τόνισε, η κυβέρνηση ανοίγει το διάλογο με στόχο οι αποφάσεις να ληφθούν, σε ένα χρόνο από σήμερα με την προβλεπόμενη διαδικασία, αφού λάβουν υπόψη τη γνώμη των πολιτών και ανάλογα με τη δυναμική που θα λάβει αυτός ο διάλογος και τα διλήμματα που θα προκύψουν από την ίδια την κοινωνία, όπως σημείωσε ο πρωθυπουργός: «Δεν αποκλείουμε να απευθυνθούμε στους ίδιους τους πολίτες για κρίσιμα διλήμματα ώστε να εκφράσουν γνήσια τη θέλησή τους με τον πιο αυθεντικό τρόπο. Δεν αποκλείουμε δηλαδή, αν κριθεί σκόπιμο, ακόμη και διεξαγωγή δημοψηφίσματος, όπως δίνει τη δυνατότητα το ίδιο το σύνταγμα». Διευκρίνισε δε ότι αυτό με αυτό το πιθανό δημοψήφισμα, δεν θα ζητείται η έγκριση συγκεκριμένης συνταγματικής διάταξης αλλά η απόφαση για μεγάλα πολιτικού και κοινωνικού χαρακτήρα ζητήματα που ενδέχεται να περιληφθούν στη διαδικασία της αναθεώρησης.
Οι συναινέσεις και οι συγκρούσεις
«Για να αλλάξουμε την Ελλάδα, για να αλλάξουμε το σύνταγμα δεν αρκούν μόνο οι συναινέσεις, θα τις αναζητήσουμε όπου είναι εφικτό. Ξέρουμε όμως ότι είναι αναπόφευκτο να υπάρξουν και συγκρούσεις γιατί το παλιό ποτέ δεν είναι διατεθειμένο να δώσει με συναίνεση χώρο στο καινούργιο», είπε ο πρωθυπουργός και πρόσθεσε: «Δεν θα φοβηθούμε τις συγκρούσεις αρκεί να γνωρίζουμε πάντα ότι έχουν τη νομιμοποίηση της μεγάλης πλειοψηφίας του λαού μας».
Ανέφερε δε στο σημείο αυτό ότι οι επιλογές που έχουμε ως κοινωνία είναι είτε να μείνουμε προσκολλημένοι στο χτες είτε να προχωρήσουμε μπροστά. «Σε αυτό το δίλημμα ο λαός έδωσε τρεις φορές απάντηση πέρυσι. Αποφάσισε να προχωρήσουμε μπροστά και να αφήσουμε πίσω οτιδήποτε εμποδίζει την πρόοδο της χώρας, να συγκρουστούμε με το παρελθόν», είπε ο κ. Τσίπρας και υπογράμμισε ότι η Ελλάδα του 2021 θα πρέπει να είναι μια χώρα πραγματικά ελεύθερη, αληθινά δημοκρατική που για όλα τα μεγάλα θέματα θα αποφασίζει ο λαός.
