Η νέα προεδρία Ντόναλντ Τραμπ πυροδοτεί πολλούς φόβους. Και τα τελευταία 24ωρα αναζωπυρώθηκε η ανησυχία για τη στάση του πλανήτη απέναντι στην κλιματική αλλαγή. Γιατί αυτή είναι η μεγαλύτερη απειλή για την υγεία που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα, σύμφωνα με τον ΠΟΥ.
Πλημμύρες, φωτιές και κύματα καύσωνα γίνονται ολοένα πιο σφοδρά και συχνότερα. Ήδη, 3,6 δισεκατομμύρια άνθρωποι ζουν σε περιοχές που είναι εξαιρετικά ευάλωτες στην κλιματική αλλαγή, σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας. Και το 2024 ήταν το θερμότερο έτος στην ιστορία. Σε αυτό το «φόντο» υπέγραψε ο Ντόναλντ Τραμπ την απόσυρση των ΗΠΑ από τη Συμφωνία του Παρισιού για το κλίμα.
Από το 2030 έως το 2050, η κλιματική αλλαγή αναμένεται να προκαλέσει 250.000 επιπλέον θανάτους τον χρόνο, μόνο λόγω υποσιτισμού, ελονοσίας, διάρροιας και θερμικού στρες. Αυτή την εξαιρετικά ανησυχητική εκτίμηση επισημαίνουν σε άρθρα τους στο Dnews τόσο ο Δημήτρης Παρασκευής, καθηγητής Επιδημιολογίας- Προληπτικής Ιατρικής του ΕΚΠΑ, όσο και ο Ηλίας Κυριόπουλος, επίκουρος καθηγητής Οικονομικών της Υγείας, London School of Economics and Political Science.
«Από υφιστάμενες μελέτες έχει εκτιμηθεί ότι παραπάνω από το 50% των λοιμωδών νοσημάτων θα επηρεαστεί από την κλιματική αλλαγή», υπογραμμίζει ο Δημήτρης Παρασκευής, αναλύοντας τους κινδύνους για την υγεία από την κλιματική αλλαγή, ενώ σημειώνει και την αύξηση του κινδύνου έκθεσης για τον άνθρωπο σε «νέους» παθογόνους μικροοργανισμούς από τα ζώα.
«Η κλιματική αλλαγή δεν είναι πλέον μια μακρινή και αφηρημένη απειλή», επισημαίνει ο Ηλίας Κυριόπουλος, τονίζοντας ότι η παγκόσμια κοινότητα «πληρώνει ήδη το τίμημα της διαχρονικής αδράνειας ή - έστω - της όψιμης και αποσπασματικής δράσης για την αντιμετώπισή της».
Η Ελλάδα βρίσκεται αντιμέτωπη με έντονες συνέπειες από την κλιματική κρίση, υπογραμμίζει και σημειώνει ότι «καταγράφει ένα από τα υψηλότερα ποσοστά θνησιμότητας λόγω ατμοσφαιρικής ρύπανσης και υψηλών θερμοκρασιών μεταξύ των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης».
Η δεύτερη αποχώρηση Τραμπ από τη Συμφωνία του Παρισιού
Μία από τις πρώτες αποφάσεις που υπέγραψε ο Ντόναλντ Τραμπ επιστρέφοντας στο Οβάλ γραφείο ήταν η απόσυρση των ΗΠΑ από τη Συμφωνία του Παρισιού για το κλίμα.
Αυτή ήταν η δεύτερη φορά που υπέγραψε ένα τέτοιο εκτελεστικό διάταγμα. Το είχε κάνει και το 2017, αλλά όταν ο Τζο Μπάιντεν ανέλαβε πρόεδρος επανέφερε τις ΗΠΑ στη Συμφωνία του Παρισιού.
Τώρα, η κίνηση του Τραμπ ήρθε μόλις λίγες ημέρες μετά τις καταστροφικές πυρκαγιές στο Λος Άντζελες και στον απόηχο των αποκαλύψεων ότι το 2024 ήταν το θερμότερο έτος που έχει καταγραφεί ποτέ. Και από το 2017 που πήρε για πρώτη φορά αυτή την απόφαση έως τώρα, η κλιματική αλλαγή έχει γίνει ακόμα πιο έντονη.
Η απόσυρση από τη Συμφωνία του Παρισιού σηματοδοτεί το πρώτο βήμα μιας επιθετικής ατζέντας για την ανάκληση της αμερικανικής πολιτικής για το κλίμα, από έναν πρόεδρο που αμφισβητεί τα επιστημονικά θεμέλια της κλιματικής αλλαγής.
Με αυτή την απόφαση ο Τραμπ αναιρεί την υπόσχεση της Ουάσινγκτον επί Μπάιντεν για μείωση της ρύπανσης έως και 66% σε μία δεκαετία. Επίσης, θέτει υπό αμφισβήτηση σειρά από άλλες δεσμεύσεις των ΗΠΑ, όπως η παροχή δισεκατομμυρίων δολαρίων για την υποστήριξη φτωχότερων χωρών που υποφέρουν από πρωτοφανή κύματα καύσωνα, πλημμύρες και άνοδο της στάθμης της θάλασσας.
Επίσημα δεν υπάρχει συμφωνία για τι χρηματοδότηση που πρέπει να παρέχουν οι ΗΠΑ. Σύμφωνα με εκτιμήσεις της Mercy Corps- με βάση το ιστορικό της χώρας στις εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου και την οικονομική της δυνατότητα- η συνεισφορά των ΗΠΑ θα έπρεπε να είναι 44,6 δισεκατομμύρια δολάρια τον χρόνο. Πέρυσι, ο Μπάιντεν ανακοίνωσε ότι η αμερικανική βοήθεια για το κλίμα σε φτωχές χώρες ανήλθε σε 11 δισ. τον χρόνο.
Επιπλέον, η αποχώρηση αυξάνει τις πιθανότητες ότι, χωρίς τις ΗΠΑ, ο κόσμος θα μείνει ακόμα πιο πίσω σε ό,τι αφορά την επίτευξη του στόχου της Συμφωνίας του Παρισιού, να περιοριστεί η άνοδος της θερμοκρασίας σε 1,5 βαθμούς Κελσίου. Και δημιουργεί φόβους ότι άλλες χώρες θα ενθαρρυνθούν να περιορίσουν τις δεσμεύσεις τους για το κλίμα.
Όλα αυτά από τις ΗΠΑ, τη χώρα που αποτελεί τη δεύτερη μεγαλύτερη πηγή ρύπανσης από άνθρακα μετά την Κίνα, η οποία αυξάνει τη θερμοκρασία του πλανήτη. Ήδη οι ΗΠΑ είχαν μείνει πίσω στους κλιματικούς στόχους για το 2030, παρά τις προσπάθειες που περιελάμβαναν δισεκατομμύρια δολάρια σε δαπάνες καθαρής ενέργειας από τον Τζο Μπάιντεν. Μαζί με την απόσυρση από τη Συμφωνία του Παρισιού ο Τραμπ προχώρησε σε μπαράζ εκτελεστικών διαταγμάτων, μεταξύ των οποίων η κήρυξη εθνικής ενεργειακής ανάγκης που θα «ξεκλειδώσει» τον «υγρό χρυσό» της Αμερικής, σύμφωνα με τον νέο πρόεδρο, που έχει κάνει νέα αγαπημένη φράση του το «We will drill, baby, drill».
Αξίζει να σημειωθεί ότι αποχωρώντας από τη Συμφωνία του Παρισιού, οι ΗΠΑ θα γίνουν μία από τις- τέσσερις πλέον- χώρες των Ηνωμένων Εθνών που δεν συμμετέχουν σε αυτή τη συνθήκη. Οι άλλες τρεις είναι το Ιράν, η Λιβύη και η Υεμένη.
{https://www.youtube.com/watch?v=oxFGc_XGlgQ}
Τι είναι η Συμφωνία του Παρισιού
Αποτελεί μία νομικά δεσμευτική διεθνή συνθήκη για την κλιματική αλλαγή, που υιοθέτησαν 196 χώρες στο Παρίσι, στις 12 Δεκεμβρίου 2015 και τέθηκε σε ισχύ στις 4 Νοεμβρίου 2016.
Πρωταρχικός στόχος της Συμφωνίας του Παρισιού είναι να περιοριστεί «η αύξηση της παγκόσμιας μέσης θερμοκρασίας πολύ κάτω από τους 2 βαθμούς Κελσίου από τα προβιομηχανικά επίπεδα» και να επιδιώξει προσπάθειες «για να περιορίσει την αύξηση της θερμοκρασίας στους 1,5 βαθμούς πάνω από τα προ βιομηχανικά επίπεδα».
Όμως, σύμφωνα με τον ΟΗΕ, με την υπέρβαση του ορίου των 1,5 βαθμών Κελσίου υπάρχει ο κίνδυνος για ακόμα πιο σφοδρές συνέπειες της κλιματικής αλλαγής, συμπεριλαμβανομένων συχνότερων και πιο σφοδρών ξηρασιών, κυμάτων καύσωνα και βροχοπτώσεων.
Στο πλαίσιο της Συμφωνίας, ανά πέντε χρόνια οι κυβερνήσεις παρουσιάζουν τα σχέδια δράσης τους, κάθε φορά με πιο φιλόδοξους στόχους. Τα νέα πενταετή σχέδια δράσης θα ανακοινωθούν τον Φεβρουάριο.
Επίσης, πρέπει να ανακοινώνουν την πρόοδο για την επίτευξη αυτών των στόχων. Ακόμα, η Συμφωνία προβλέπει την οικονομική στήριξη των πιο ευάλωτων χωρών, από τα ανεπτυγμένα κράτη.
{https://www.youtube.com/watch?v=WiGD0OgK2ug}
9 τρομακτικά στοιχεία του ΠΟΥ για τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής
1. Η κλιματική αλλαγή είναι η μεγαλύτερη απειλή για την υγεία που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα. Οι επιπτώσεις της ήδη βλάπτουν την υγεία μέσω της ατμοσφαιρικής ρύπανσης, των ασθενειών, των ακραίων καιρικών φαινομένων, του αναγκαστικού εκτοπισμού, της διατροφικής ανασφάλειας και των πιέσεων στην ψυχική υγεία. Κάθε χρόνο, περιβαλλοντικοί παράγοντες κοστίζουν τη ζωή περίπου 13 εκατομμυρίων ανθρώπων.
2. Η επίτευξη των στόχων της Συμφωνίας του Παρισιού θα μπορούσε να σώσει περίπου ένα εκατομμύρια ζωές τον χρόνο παγκοσμίως έως το 2050, μόνο μέσω του περιορισμού της ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Η αποφυγή των χειρότερων συνέπειών της κλιματικής αλλαγής θα μπορούσε να βοηθήσει στην αποτροπή 250.000 επιπλέον θανάτων τον χρόνο που σχετίζονται με το κλίμα, από το 2030 έως το 2050, κυρίως από υποσιτισμό, ελονοσία, διάρροια και θερμική καταπόνηση.
3. Η αξία των οφελών για την υγεία από τη μείωση των εκπομπών άνθρακα θα είναι περίπου διπλάσια από το παγκόσμιο κόστος εφαρμογής των μέτρων για τον περιορισμό του άνθρακα.
4. Πάνω από το 90% των ανθρώπων αναπνέουν ανθυγιεινά επίπεδα ατμοσφαιρικής ρύπανσης, που σε μεγάλο βαθμό προέρχονται από την καύση ορυκτών καυσίμων, η οποία προκαλεί την κλιματική αλλαγή. Το 2018 το υγειονομικό και οικονομικό κόστος της ατμοσφαιρικής ρύπανσης από ορυκτά καύσιμα έφτασε τα 2,9 τρισεκατομμύρια δολάρια, περίπου 8 δισεκατομμύρια τη μέρα.
5. Οι μεταφορές παράγουν περίπου το 20% των παγκόσμιων εκπομπών άνθρακα. Εναλλακτικές όπως το περπάτημα και το ποδήλατο δεν είναι μόνο «πράσινες» αλλά έχουν και σημαντικά οφέλη για την υγεία, όπως η μείωση του κινδύνου για πολλές χρόνιες παθήσεις. Επίσης, βελτιώνουν την ψυχική υγεία.
6. Τα συστήματα παραγωγής, συσκευασίας και διανομής τροφίμων ευθύνονται για το ένα τρίτο των εκπομπών αερίου του θερμοκηπίου. Μια πιο βιώσιμη παραγωγή θα μετριάσει τις κλιματικές επιπτώσεις και θα υποστηρίξει πιο θρεπτικούς τρόπους διατροφής, οι οποίοι θα μπορούσαν να αποτρέψουν σχεδόν 11 εκατομμύρια πρόωρους θανάτους ετησίως.
7. Τα υγειονομικά συστήματα αποτελούν την κύρια γραμμή άμυνας απέναντι στις αναδυόμενες απειλές για την υγεία, συμπεριλαμβανομένης της κλιματικής αλλαγής. Για να προστατευθεί η υγεία και να αποφευχθεί η διεύρυνση των ανισοτήτων στον τομέα, οι χώρες πρέπει να δημιουργήσουν υγειονομικά συστήματα ανθεκτικά στο κλίμα.
8. Η πλειονότητα των χωρών αναγνωρίζει την υγεία ως τομέα προτεραιότητας που είναι ευάλωτος στην κλιματική αλλαγή. Όμως, παραμένει ένα τεράστιο κενό χρηματοδότησης. Λιγότερο από το 2% της πολυμερούς χρηματοδότησης για το κλίμα διατίθεται για πρότζεκτ στην υγεία.
9. Οι υγιείς κοινωνίες βασίζονται σε οικοσυστήματα που λειτουργούν καλά για την παροχή καθαρού αέρα, νερού, φαρμάκων και επισιτιστικής ασφάλειας. Αυτά βοηθούν στον περιορισμό των ασθενειών και τη σταθεροποίηση του κλίματος. Ωστόσο, είναι πρωτοφανής ο ρυθμός της απώλειας της βιοποικιλότητας, κάτι που επηρεάζει την ανθρώπινη υγεία παγκοσμίως και αυξάνει τον κίνδυνο για εμφάνιση μολυσματικών ασθενειών.
Δημήτρης Παρασκευής: Πάνω από το 50% των λοιμωδών νοσημάτων θα επηρεαστεί από την κλιματική αλλαγή
Οι ακραίες μεταβολές στις καιρικές και κλιματολογικές συνθήκες μπορεί να επηρεάσουν άμεσα και έμμεσα την υγεία του πληθυσμού, αυξάνοντας την εμφάνιση χρόνιων και λοιμωδών νοσημάτων και παράλληλα την αύξηση της θνησιμότητας στον πληθυσμό, υπογραμμίζει ο Δημήτρης Παρασκευής, καθηγητής Επιδημιολογίας- Προληπτικής Ιατρικής του ΕΚΠΑ, σε άρθρο του στο Dnews.
Από υφιστάμενες μελέτες έχει εκτιμηθεί ότι παραπάνω από το 50% των λοιμωδών νοσημάτων θα επηρεαστεί από την κλιματική αλλαγή, υπογραμμίζει.
Αναλύοντας τους κινδύνους για την υγεία από την κλιματική αλλαγή, σημειώνει ότι μπορεί να μεταβάλει τον κύκλο ζωής και το φυσικό περιβάλλοντος που βιώνουν και αναπτύσσονται διαφορετικά ζωικά είδη με συνέπεια να αυξηθεί ο κίνδυνος έκθεσης για τον άνθρωπο σε «νέους» παθογόνους μικροοργανισμούς από τα ζώα. Σε αυτό το πλαίσιο, υπενθυμίζει ότι η πανδημία covid-19 προκλήθηκε από μετάδοση του ιού SARS-CoV-2 που προσβάλλει διαφορετικά είδη ζώων.
Το άρθρο του Δημήτρη Παρασκευή στο Dnews
«Η κλιματική αλλαγή ορίζεται ως: 'Η αλλαγή στο κλίμα που οφείλεται άμεσα ή έμμεσα σε ανθρώπινη δραστηριότητα που μεταβάλλει τη σύνθεση της ατμόσφαιρας, ανεξάρτητα από τις φυσικές μεταβολές που παρατηρούνται στο κλίμα σε διαφορετικές χρονικές περιόδους'.
Η κλιματική αλλαγή μπορεί να επιφέρει πολλαπλές συνέπειες στο οικοσύστημα, όπως στην ποιότητα του ατμοσφαιρικού αέρα, στην επάρκεια των φυσικών πόρων, στη διαθέσιμη έκταση καλλιεργήσιμης γης, στη μείωση της παραγωγής και βιωσιμότητας της γεωργίας και της κτηνοτροφίας, αλλά και σε αλλαγές στην κατανομή και την αφθονία πολλών φυτικών και ζωικών ειδών, στην αλλαγή στη χρήση γης. Οι ακραίες μεταβολές στις καιρικές και κλιματολογικές συνθήκες, μπορεί να επηρεάσουν άμεσα και έμμεσα την υγεία του πληθυσμού, αυξάνοντας την εμφάνιση χρόνιων και λοιμωδών νοσημάτων και παράλληλα την αύξηση της θνησιμότητας στον πληθυσμό.
Η κλιματική αλλαγή έχει θεωρηθεί από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) ότι αποτελεί μείζονα απειλή θέμα δημόσιας υγείας.
Οι κίνδυνοι της κλιματικής αλλαγής είναι πολλαπλοί. Συγκεκριμένα, εκτιμάται ότι σχετίζεται με i) αυξημένη νοσηρότητα και θνησιμότητα λόγω έκθεσης σε ακραίες θερμοκρασίες, ii) αύξηση των τροφιμογενών και υδατογενών νοσημάτων λόγω της αύξησης ακραίων βροχοπτώσεων και της αυξημένης εμφάνισης αιφνίδιων πλημμυρών, iii) αυξημένη εμφάνιση και θνησιμότητα καρδιαγγειακών και αναπνευστικών νοσημάτων λόγω υποβάθμισης της ποιότητας του ατμοσφαιρικού αέρα, iv) αυξημένη κυκλοφορία λοιμωδών νοσημάτων, v) επιδείνωση της ψυχικής υγείας λόγω αυξημένου στρες, επιδείνωση των κοινωνικοοικονομικών συνθηκών, και καταστροφών, και vi) αύξηση έκθεσης σε αλλεργιογόνα λόγω αλλαγών στις περιόδους ανθοφορίας των φυτών.
Από υφιστάμενες μελέτες έχει εκτιμηθεί ότι παραπάνω από το 50% των λοιμωδών νοσημάτων θα επηρεαστεί από την κλιματική αλλαγή. Οι αιτίες αφορούν την αύξηση της θερμοκρασίας της ατμόσφαιρας, τη υγρασίας, των πλημμυρών, της ξηρασίας, των καταιγίδων, της αλλαγής σε κλιματολογικές συνθήκες των ωκεανών, στην απώλεια οικότοπων και στην αλλαγή του κύκλου ζωής ζωικών και φυτικών ειδών. Η τελευταία παράμετρος μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση του αριθμού των επιβλαβών οργανισμών και των χωροκατακτητικών ειδών, οργανισμοί δηλαδή όπως τα κουνούπια που εισάγονται σε χώρους εκτός της φυσικής περιοχής κατανομής του, αυξάνοντας τον κίνδυνο μεταδόσεων νοσημάτων που ενδημούν κατά κανόνα σε τροπικές και υποτροπικές περιοχές. Παράλληλα μπορεί να οδηγήσει στην αλλαγή του κύκλου ζωής και του φυσικού περιβάλλοντος που βιώνουν και αναπτύσσονται διαφορετικά ζωικά είδη με συνέπεια να αυξηθεί ο κίνδυνος έκθεσης για τον άνθρωπο σε 'νέους' παθογόνους μικροοργανισμούς από τα ζώα. Αξίζει να σημειώσουμε ότι η πανδημία covid-19 προκλήθηκε από μετάδοση του ιού SARS-CoV-2 που προσβάλλει διαφορετικά είδη ζώων.
Η επίδραση της κλιματικής αλλαγής στην υγεία δεν είναι εύκολο να προσδιοριστεί με ακρίβεια. Πρόσφατες μελέτες εκτιμούν ότι το 37% των θανάτων που σχετίζονται με ακραία ζέστη, σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή. Η συγκεκριμένη κατηγορία θανάτων σε άτομα ηλικίας άνω των 65 ετών παρουσιάζουν αύξηση κατά 70% τις δύο τελευταίες δεκαετίες. Σύμφωνα με συντηρητικές εκτιμήσεις του ΠΟΥ, αναμένεται αύξηση κατά 250.000 θανάτους, ετησίως, μέχρι τη δεκαετία του 2030 λόγω των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής σε νοσήματα όπως η ελονοσία αλλά και των επιπτώσεων από πλημμύρες.
Αναφορικά με τα πιθανά μέτρα πρόληψης, ή την επιτήρηση των επιδράσεων της κλιματικής αλλαγής, οι οργανισμοί δημόσιας υγείας βρίσκονται σε εγρήγορση επιτηρώντας τόσο υφιστάμενα νοσήματα τα οποία μπορεί να προκαλέσουν άμεση απειλή, όσο και νέα ή αναδυόμενα νοσήματα λόγω των πρωτόγνωρων συνθηκών που δημιουργεί η κλιματική αλλαγή. Επιπλέον για την έγκαιρη ανίχνευση πιθανών απειλών για τη δημόσια υγεία, αναπτύσσονται νέα εξελιγμένα συστήματα έγκαιρης ανίχνευσης παθογόνων, ή ανίχνευσης χρησιμοποιώντας καινοτόμες τεχνολογικές μεθόδους. Τέτοια παραδείγματα αποτελεί η γενωμική, η μεταγενωμική έρευνα, η επιδημιολογία λυμάτων, η χρήση ηλεκτρονικών μέσων επιτήρησης, η συστηματική επιτήρηση σε πύλες εισόδου, αλλά και γενικότερα η χρήση νέων τεχνολογιών και μεθόδων σε όλους τους τομείς ετοιμότητας και απόκρισης των οργανισμών και φορέων δημόσιας υγείας».
Ηλίας Κυριόπουλος: Στην Ελλάδα από τα υψηλότερα ποσοστά θνησιμότητας λόγω ατμοσφαιρικής ρύπανσης και υψηλών θερμοκρασιών
Η παγκόσμια κοινότητα πληρώνει ήδη το τίμημα της διαχρονικής αδράνειας ή - έστω - της όψιμης και αποσπασματικής δράσης για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, επισημαίνει ο Ηλίας Κυριόπουλος, επίκουρος καθηγητής Οικονομικών της Υγείας, London School of Economics and Political Science, σε άρθρο του στο Dnews.
Περισσότεροι από 3,6 δισεκατομμύρια άνθρωποι ζουν σε περιοχές που θεωρούνται ιδιαίτερα ευάλωτες στις επιπτώσεις της, ενώ οι οικονομικές και περιβαλλοντικές συνέπειες κλιμακώνονται ραγδαία, τονίζει.
Σε ό,τι αφορά στην Ελλάδα, υπογραμμίζει πως καταγράφει ένα από τα υψηλότερα ποσοστά θνησιμότητας λόγω ατμοσφαιρικής ρύπανσης και υψηλών θερμοκρασιών μεταξύ των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Το άρθρο του Ηλία Κυριόπουλου στο Dnews
«Η κλιματική αλλαγή δεν είναι πλέον μια μακρινή και αφηρημένη απειλή. Περισσότεροι από 3,6 δισεκατομμύρια άνθρωποι ζουν σε περιοχές που θεωρούνται ιδιαίτερα ευάλωτες στις επιπτώσεις της, ενώ οι οικονομικές και περιβαλλοντικές συνέπειες κλιμακώνονται ραγδαία. Η παγκόσμια κοινότητα αναγνώρισε το πρόβλημα με τον πλέον επίσημο τρόπο μέσω της Συμφωνίας του Παρισιού το 2015, την οποία επικύρωσαν σχεδόν όλες οι χώρες. Ωστόσο, οι αποκλίσεις από τους προβλεπόμενους στόχους παραμένουν σημαντικές, ενώ η πρόσφατη αποχώρηση των Ηνωμένων Πολιτειών αναμένεται να παρεμποδίσει περαιτέρω τις προσπάθειες για την αντιμετώπιση της κρίσης.
Η κλιματική κρίση, όμως, δεν είναι μόνο περιβαλλοντικό ζήτημα. Συνιστά και σοβαρή απειλή για την υγειονομική ασφάλεια. Σήμερα, περίπου το ένα τέταρτο της παγκόσμιας θνησιμότητας αποδίδεται σε ευρύτερους περιβαλλοντικούς παράγοντες, ενώ η ατμοσφαιρική ρύπανση ευθύνεται για περισσότερους από 7 εκατομμύρια θανάτους ετησίως. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, η κλιματική αλλαγή θα προκαλέσει επιπλέον 250.000 θανάτους ετησίως κατά την περίοδο 2030-2050. Παράλληλα, σύμφωνα με εκτιμήσεις του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ, μέχρι το 2050 η κλιματική κρίση θα οδηγήσει σε επιπλέον 14,5 εκατομμύρια θανάτους, ενώ το επιπρόσθετο κόστος για τα συστήματα υγείας θα υπερβεί το 1,1 τρισεκατομμύριο δολάρια. Στο πλαίσιο αυτό, το έγκριτο επιστημονικό περιοδικό The Lancet περιγράφει την κλιματική αλλαγή ως τη μείζονα απειλή για την παγκόσμια υγεία στον 21ο αιώνα. Και αυτό δεν οφείλεται μόνο στην ατμοσφαιρική ρύπανση ή στα ακραία καιρικά φαινόμενα, όπως οι καύσωνες, οι πυρκαγιές και οι πλημμύρες. Παράλληλα, η κλιματική κρίση ενισχύει την εξάπλωση μεταδιδόμενων και λοιμωδών νοσημάτων, αυξάνει τη συχνότητα εμφάνισης καρδιαγγειακών και αναπνευστικών παθήσεων και υπονομεύει την επισιτιστική αυτάρκεια και ασφάλεια. Επιπλέον, επιδεινώνει το πρόβλημα της επάρκειας του νερού, ενώ οι επιπτώσεις της έχουν σοβαρές αρνητικές συνέπειες και στην ψυχική υγεία των πληθυσμών.
Η επίδραση της κλιματικής αλλαγής στην υγεία δεν είναι η ίδια για όλους. Οι περιβαλλοντικοί κίνδυνοι και τα ακραία καιρικά φαινόμενα επηρεάζουν με τρόπο δυσανάλογο κοινωνικά και οικονομικά ευάλωτες ομάδες, όπως οι ηλικιωμένοι και όσοι διαβιούν σε συνθήκες φτώχειας. Παράγοντες όπως η πρόσβαση σε κλιματισμό, η ποιότητα της κατοικίας και η γεωγραφική τοποθεσία διαβίωσης καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό την ευαλωτότητα απέναντι στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.
Σε ένα τέτοιο πλαίσιο, η Ελλάδα βρίσκεται αντιμέτωπη με έντονες συνέπειες από την κλιματική κρίση, καταγράφοντας ένα από τα υψηλότερα ποσοστά θνησιμότητας λόγω ατμοσφαιρικής ρύπανσης και υψηλών θερμοκρασιών μεταξύ των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Σύμφωνα με την τελευταία έκθεση του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Περιβάλλοντος, που δημοσιεύτηκε τον Δεκέμβριο του 2024, η χώρα μας καταγράφει 10.730 πρόωρους θανάτους λόγω έκθεσης σε αιωρούμενα σωματίδια (PM 2.5), 2.230 θανάτους που αποδίδονται στο διοξείδιο του αζώτου και επιπλέον 2.270 θανάτους λόγω υπερβολικών επιπέδων όζοντος.
Η παγκόσμια κοινότητα πληρώνει ήδη το τίμημα της διαχρονικής αδράνειας ή – έστω – της όψιμης και αποσπασματικής δράσης για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής. Πλην όμως των θεμάτων δημόσιας υγείας, η κλιματική κρίση θα δοκιμάσει, ολοένα και πιο έντονα, τα όρια και τις αντοχές των συστημάτων υγείας. Αυτό θα οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στις αυξανόμενες δαπάνες υγείας, στην επιδείνωση των ανισοτήτων, αλλά και στους κινδύνους υποβάθμισης της πρόσβασης, της ποιότητας της φροντίδας και της ετοιμότητας του ανθρώπινου δυναμικού, ιδίως σε συνθήκες έκτακτων καταστάσεων. Το ελληνικό σύστημα υγείας οφείλει να προετοιμαστεί, θωρακίζοντας τις δομές του απέναντι και σε αυτή την κρίση. Απαιτείται μακροπρόθεσμος σχεδιασμός, συστηματική διατομεακή συνεργασία και ενσωμάτωση των περιβαλλοντικών παραμέτρων στη χάραξη πολιτικής υγείας, έναντι διαφόρων πυροσβεστικών λύσεων. Άλλωστε, η υγειονομική ασφάλεια, σε εθνικό και υπερεθνικό επίπεδο, είναι άρρηκτα συνδεδεμένη και με την κλιματική και περιβαλλοντική βιωσιμότητα».
Παγκόσμια Τράπεζα: Τουλάχιστον 21 τρισ. το υγειονομικό κόστος έως το 2050
Όσο οξύνεται η κλιματική κρίση, τόσο θα επιταχύνονται και οι καταστροφικές επιπτώσεις της για την υγεία και την ευημερία, προειδοποίησε τον περασμένο Νοέμβριο η Παγκόσμια Τράπεζα.
«Κανένας, πουθενά στον κόσμο δεν είναι στο απυρόβλητο, αλλά εκατομμύρια άνθρωποι- κυρίως γυναίκες, παιδιά, ηλικιωμένοι, περιθωριοποιημένες κοινότητες, εκτοπισμένοι, άτομα με προβλήματα υγείας και εκείνοι που ζουν σε συνθήκες φτώχειας- είναι ανάμεσα στους πιο ευάλωτους», ανέφερε η Παγκόσμια Τράπεζα.
Η κλιματική αλλαγή αυξάνει τις ασθένειες και τους θανάτους που σχετίζονται με τη ζέστη και αλλάζει τα μοτίβα μετάδοσης μολυσματικών ασθενειών, καθιστώντας πιο πιθανές τις εξάρσεις θανατηφόρων ασθενειών και τις πανδημίες, ενώ εντείνει τις επιπτώσεις στην υγεία που έχουν τα ακραία καιρικά φαινόμενα, όπως ξηρασίες, πλημμύρες, πυρκαγιές και ανεμοθύελλες.
Επίσης, η κλιματική αλλαγή ασκεί σημαντικές πιέσεις στα συστήματα υγείας. Αυξάνει τη ζήτηση για υπηρεσίες υγείας ενώ ταυτόχρονα μειώνει την ικανότητα του συστήματος να ανταποκριθεί. Επιπλέον, επιδεινώνει ραγδαία την πρόσβαση στην επισιτιστική ασφάλεια, το ασφαλές πόσιμο νερό και τον καθαρό αέρα. Το αποτέλεσμα, σύμφωνα με νέα στοιχεία της Παγκόσμιας Τράπεζας, είναι ότι η κλιματική αλλαγή θα μπορούσε να οδηγήσει σε επιπλέον υγειονομικό κόστος τουλάχιστον 21 τρισ. δολαρίων έως το 2050 για χώρες χαμηλού και μεσαίου εισοδήματος. Ποσό που αντιστοιχεί σε περίπου το 1,3% του προβλεπόμενου ΑΕΠ τους.
Εξάλλου, η συνεχιζόμενη κλιματική αλλαγή αναμένεται να καταστήσει ακόμα πιο δύσκολη την επίτευξη του παγκόσμιου στόχου για τη μείωση της φτώχειας. Πρόσφατη έκθεση της Παγκόσμιας Τράπεζας εκτιμά ότι η κλιματική αλλαγή μπορεί να ωθήσει επιπλέον 132 εκατομμύρια ανθρώπους- πάνω από τους μισούς στην υποσαχάρια Αφρική και τη νότια Ασία- στην ακραία φτώχεια έως το 2030, με τους 44 εκατ. από αυτούς λόγω επιπτώσεων στην υγεία.
{https://www.youtube.com/watch?v=kVTLrKzxBdU}
ΕΟΔΥ: Νέες προκλήσεις για τον έλεγχο των μολυσματικών ασθενειών
Αναλύοντας τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην υγεία, σε παλιότερη έκθεση ο ΕΟΔΥ έκανε ειδική αναφορά στις μολυσματικές ασθένειες και τις νέες προκλήσεις που αναδύονται.
Η κλιματική αλλαγή δημιουργεί νέες προκλήσεις για τον έλεγχο των μολυσματικών ασθενειών, σύμφωνα με τον Οργανισμό. Πολλές από τις μείζονες θανατηφόρες ασθένειες που μεταδίδονται από την πόση μολυσμένου νερού και τροφίμων, καθώς και μέσω διαβιβαστών είναι ιδιαίτερα «ευαίσθητες» στις ακραίες καιρικές συνθήκες, επιτείνοντας τη μετάδοσή τους. Η κλιματική αλλαγή απειλεί να επιβραδύνει, να σταματήσει ή να αντιστρέψει την τρέχουσα ιατρική πρόοδο έναντι πολλών από αυτές τις λοιμώξεις, ανέφερε ακόμα ο ΕΟΔΥ.
Τα νοσήματα που μεταδίδονται με διαβιβαστές μεταδίδονται μέσω δαγκώματος από τρωκτικά και άλλους διαβιβαστές όπως κουνούπια, μύγες, τσιμπούρια και κοριοί τα οποία φέρουν τον λοιμογόνο παράγοντα. Η εμφάνιση και η συχνότητα των νοσημάτων αυτών συνδέονται άμεσα με τις κλιματικές αλλαγές. Ο τρόπος επίδρασης των κλιματικών αλλαγών στα λοιμώδη νοσήματα ποικίλει, καθώς επηρεάζεται τόσο ο αναπαραγωγικός ρυθμός των διαβιβαστών όσο και η δραστηριότητα τους.
Για τα νοσήματα που μεταδίδονται με διαβιβαστές, ο ΕΟΔΥ έκανε αναφορά στα εξής:
- Ιός Δυτικού Νείλου
- Ελονοσία
- Δάγκειος πυρετός
- Λεϊσμανίαση
- Νόσος του Lyme
- Εγκεφαλίτιδα από κρότωνες
Φωτογραφίες: EPA, Unsplash
