Μήπως έχουμε μπει σε νέο σπιράλ πολέμων, με κεντρικό ζητούμενο την αναδιανομή ενεργειακών πόρων, αγορών, δρόμων μεταφοράς, μπροστά σε ένα μεγάλο συστημικό αδιέξοδο;
Μήπως ο ψυχρός πόλεμος ήταν περίοδος αναγκαστικής ισορροπίας και όχι «ειρηνικής συνύπαρξης δυο κόσμων, με διαφορετικά κοινωνικά συστήματα»;
Μήπως το χρονικό διάστημα από το 1990 μέχρι σήμερα ήταν περίοδος προετοιμασίας για την σημερινή αντιπαλότητα;
Μήπως η πραγματική αντιπαράθεση των κυρίαρχων χωρών αρχίζει τώρα σαν «συνέχεια της πολιτικής με άλλα μέσα»;
Μήπως οι αδύναμοι ηγέτες της Ευρώπης είναι απλά οι εκπρόσωποι αδύναμων χωρών και περιοχών;
Ήδη μέσα σε λίγες μέρες επήλθε «ειρήνευση» στη Γάζα, ανακοινώθηκε η έγκριση από τον Τραμπ μυστικών επιχειρήσεων για την ανατροπή Μαδούρο στη Βενεζουέλα, αναμένεται η έγκριση πώλησης στην Ουκρανία πυραύλων μεγάλου βεληνεκούς Tomahawk, ο Ινδός πρόεδρος Μόντι αποδέχτηκε, σύμφωνα με τον Τραμπ, να σταματήσει την αγορά ρωσικού πετρελαίου, το Ιράν πιέζεται με επιπλέον κυρώσεις, η Ρωσία συνεχίζει τον πόλεμο, η Ε.Ε. ανακοίνωσε ευρύ πρόγραμμα επανεξοπλισμού για να αντιμετωπίσει ρωσική επίθεση από το 2030.
Ο πόλεμος στη Γάζα διακόπηκε γιατί έκανε περισσότερο ζημιά στον Τραμπ, παρά όφελος. Τα αμερικανικά πανεπιστήμια και η νεολαία βράζουν από αντιδράσεις για την γενοκτονία. Στην Ευρώπη το ίδιο. Εξάλλου ο Νετανιάχου την ημέρα ανακοίνωσης της συμφωνίας «κατάπαυσης του πυρός» και όχι «ειρήνευσης», δήλωσε ότι ο πόλεμος δεν σταμάτησε. Ο διάδρομος IMEC από Ινδία-Σαουδική Αραβία-Ισραήλ-Ευρώπη, φιλοδοξεί να είναι περισσότερο εμπορικός παρά ενεργειακός και μπορεί να υλοποιηθεί έτσι κι αλλιώς χωρίς να εμποδιστεί από την Γάζα.
Μάλλον σαν ανάπαυλα φαίνεται αν όχι «παγίδα» για να συνεχιστεί ο πόλεμος με επίθεση στο Ιράν. «Παγίδα» για τις συνειδήσεις των λαών και τη στάση των αραβικών χωρών και διάλειμμα προετοιμασίας για σοβαρότερες πολεμικές επιχειρήσεις.
Το Ιράν είναι η μόνη χώρα στη Μ. Ανατολή που δεν είναι υποταγμένη στην αμερικανική πολιτική. Παρά το αυταρχικό καθεστώς έδειξε στη διάρκεια των 12ήμερων βομβαρδισμών τον Ιούνιο ότι διατηρεί την κοινωνική συνοχή του και ίσως την ενίσχυσε. Ο ισχυρός του στρατός, τα πυραυλικά συστήματα και η μεγάλη γεωγραφική επιφάνεια εμποδίζουν οποιονδήποτε εισβολέα. Η σχεδόν ανύπαρκτη αεροπορία όμως δεν μπορεί να το προστατεύσει από ένα αεροπορικό πόλεμο φθοράς που θα διαρκέσει σε χρόνο. Τα λίγα ρωσικά αεροσκάφη που πήρε τελευταία και τα ρωσικά και κινεζικά αντιαεροπορικά δεν αρκούν. Εξάλλου επιδίωξη των ΗΠΑ είναι να διακόψει ή καθυστερήσει τη ροή του πετρελαίου που κατά 90% πηγαίνει στην Κίνα καθώς και η αποδυνάμωση του καθεστώτος και όχι η κατάληψη του Ιράν, που είναι πρακτικά αδύνατο.
Η αντίδραση του Ιράν με προσβολές στις αμερικανικές βάσεις στη Σαουδική Αραβία και το Κατάρ θα εντείνει αλλά δεν θα αλλάξει το σκηνικό. Το Ισραήλ θα αποτελέσει το μακρύ χέρι του Τραμπ αλλά όχι μόνο του. Ο Νετανιάχου πέραν ότι προσβλέπει στη δημιουργία του «μεγάλου Ισραήλ» έχει και προσωπικά/κομματικά συμφέροντα από τη συνέχιση του πολέμου.
Η Ευρώπη κάτω από τον μανδύα της αντίθεσης στο «απάνθρωπο» καθεστώς του Ιράν και στην κινεζική πίεση θα συναινέσει.
Ίσως είναι ένας προδιαγεγραμμένος πόλεμος με προφανείς οικονομικούς και γεωπολιτικούς στόχους.
Η Βενεζουέλα εξάγει το 90% του πετρελαίου της στην Κίνα. Ο Μαδούρο έχει κάνει μεγάλες υποχωρήσεις για να κατευνάσει την αμερικανική πίεση αλλά ως συνήθως χωρίς αποτέλεσμα. Έχει δώσει στην αμερικανική Chevron την εκμετάλλευση μεγάλων κοιτασμάτων πετρελαίου.
Το βραβείο Νόμπελ στην ηγέτη της αντιπολίτευσης Ματσάδο αποτελεί την κορύφωση της κωμωδίας πριν επέλθει η τραγωδία.
Τώρα ο Τραμπ τα θέλει όλα. Έδωσε εντολή στην CIA να εκτελέσει μυστικές αποστολές στη χώρα, με προφανή στόχο τον ίδιο τον Μαδούρο, τον οποίο έχει επικηρύξει.
Ίσως είναι η πρώτη φορά που ανακοινώνεται επιχείρηση της CIA πριν καν εκτελεσθεί.
Ο ασιατικός ιμπεριαλισμός με πρωτοπόρο την Κίνα και σε δεύτερο ρόλο την Ινδία και με ρωσική ενίσχυση, έρχεται σε αντιπαράθεση με τον δυτικό, κύρια τον αμερικανικό. Τα κίνητρα είναι οικονομικά. Οι κίνδυνοι παγκόσμιοι.
Η αμερικανική πολιτική Τραμπ για την Βενεζουέλα και δευτερευόντως τη Βραζιλία αλλά και την ενίσχυση με 20 δις του Μιλέι στην Αργεντινή, ξαναφέρνει στην επιφάνεια το δόγμα Μονρόε του 1823, που απαγόρευε την επιρροή ξένων δυνάμεων στη αμερικανική ήπειρο.
Θέλει να ελέγξει τις κύριες ενεργειακές χώρες, να στερήσει την ενέργεια από την Κίνα και να περιορίσει την εξαγωγή ρωσικού πετρελαίου στην Ινδία και την Ευρώπη. Κάνει όμως στραβά μάτια στην Τουρκία, μια και την χρησιμοποιεί σαν δική της περιφερειακή δύναμη.
Η Ευρώπη σχεδιάζει την οργάνωση τριών γραμμών άμυνας μέχρι το 2030 απέναντι στη Ρωσία και συμπεριλαμβάνει την Ουκρανία σαν ασπίδα. Η πρώτη γραμμή αφορά τα αντιαεροπορικά και τα αεροσκάφη, η δεύτερη ένα «τείχος» drones και η τρίτη το διάστημα. Διατίθενται 800 δις και παρότι τίθεται σαν στόχος το 55% να είναι ευρωπαϊκά, οι πιέσεις οδηγούν σε καταστρατήγηση, σε όφελος των αμερικανικών προϊόντων.
Φάνηκε ότι οι ανταγωνισμοί των κυρίαρχων καπιταλιστικών χωρών (ΗΠΑ, Κίνας, Ρωσίας) για σφαίρες επιρροής, σφαίρες επενδύσεων κεφαλαίων, την αναδιανομή τους, τις ενεργειακές πηγές και άξονες μεταφοράς, οδηγούν σε όξυνση των αντιθέσεων, οι οποίες κορυφώνονται σε ιμπεριαλιστικούς πολέμους, που τελικά είναι οικονομικά αναπόφευκτοι. Οι πόλεμοι αυτοί δεν μπορούν να σταματήσουν, παρά μόνο πρόσκαιρα, από συμφωνίες τύπου Αλάσκας με Πούτιν ή Κάιρου για την Γάζα.
Οι οικονομικές απαιτήσεις συνέχισης των πολέμων είναι μεγαλύτερες από εκείνες της «ειρηνικής συνύπαρξης» και ανθρωπιστικής αποφυγής απωλειών.
Η κυβέρνηση Μητσοτάκη, ενταγμένη πλήρως στους αμερικανικούς και ισραηλινούς σχεδιασμούς, βάζει τη χώρα στο επίκεντρο κινδύνων μια και δεν είμαστε σίγουροι πως και πότε η Τουρκία θα προσπαθήσει να εκμεταλλευτεί τη θέση που της έχει παραχωρηθεί από τους «συμμάχους». Η εγκατάλειψη της Κύπρου από μέρους μας και οι συνεχείς και παράλογες απαιτήσεις της Τουρκίας δεν είναι καλά σημάδια.
Τα «ήρεμα νερά» μπορούν να γίνουν ταραγμένα αν συνεχιστεί η κυβερνητική υποχωρητικότητα ή κάποιοι σχεδιασμοί για συνεκμετάλλευση στο Αιγαίο.
Μια βασική αρχή είναι να βρίσκεσαι μακριά από τις ιμπεριαλιστικές συγκρούσεις.
Αυτό δεν είναι πάντοτε εφικτό αλλά στη σημερινή κατάσταση η κυβέρνηση δεν έχει απλά πιεστεί από τις μεγάλες δυνάμεις, έχει επιλέξει συνειδητά να βρίσκεται στη ζώνη κινδύνου και στην Ουκρανία και στη Μ. Ανατολή. Η υποταγή της είναι σχεδιασμένη και συνειδητή.
Η χώρα βρέθηκε αδύναμη οικονομικά, παραγωγικά, με μικρή κοινωνική συνοχή και εκπροσωπείται από μια αδύναμη κυβέρνηση, με λάθος επιλογές στην εσωτερική και εξωτερική πολιτική.
Επειδή η εσωτερική πολιτική μιας χώρας συμβαδίζει με την εξωτερική, οι κοινωνικές επιπτώσεις θα είναι αρνητικές μαζί με τους κινδύνους για την κυριαρχία της χώρας.
Η γενικότερη αστάθεια και οι πόλεμοι έχουν βάλει στο περιθώριο το διεθνές δίκαιο που κάποτε αποτελούσε καταφύγιο.
(Ο Νίκος Τόσκας είναι υποστράτηγος ε.α. και πρώην υπουργός)
