Με την επώδυνη απομάκρυνση του γνωστού τυχοδιώκτη ένας άνεμος ανακούφισης, αλλά και δημιουργικής αμηχανίας έφερε μία νέα κατάσταση στον χώρο της ριζοσπαστικής Αριστεράς. Με δημόσιες τοποθετήσεις του νέου Προέδρου Σωκράτη Φάμελου, αλλά και ευρύτερα, δημόσια και ιδιωτικά, αναδύεται με διάφορους τρόπους ένα σημαντικό θέμα -αίτημα για πολλούς: υπάρχουν λόγος, περιθώριο και προϋποθέσεις για συγκροτημένη σύμπραξη του Σύριζα με την Νέα Αριστερά που, τουλάχιστον, θα επανέφερε στην σωστή του τάξη τον συσχετισμό δυνάμεων στη βουλή; Περιορίζομαι σε αυτό, διότι, προφανώς, η πρόσκληση του Φάμελου για επιστροφή στον υπό τον ίδιο Σύριζα, («ελάτε χωρίς προϋποθέσεις και θα βρούμε την άκρη στο Συνέδριο»), εκτός από ανέφικτη, και όχι τόσο σαφής ως προς το εάν ο παραλήπτης της είναι (και) το κόμμα της Νέας Αριστεράς ή ένα ευρύτερο κοινό, με σκοπό να εκτεθεί όποιος δεν αποδεχθεί ωμή κι αμάσητη, παραγνωρίζει ότι ούτε ο χρόνος γυρίζει πίσω ούτε όσα, σε και από κάθε πλευρά και κάθε πρόσωπο, έγιναν μπορούν να αγνοηθούν σαν να μην είχαν γίνει ποτέ. Καμία σοβαρή προοπτική κοινής πορείας δεν μπορεί να υπάρξει με το να κρύβονται θεμελιώδη ζητήματα και με το να κρυβόμαστε εμείς από αυτά.
***
Δεν αναφέρομαι λοιπόν στην ανέφικτη, και για σήμερα πάντως εσφαλμένη και όχι επιθυμητή, τουλάχιστον από εμένα, προοπτική «επανάκαμψης», «επανασυγκόλλησης», «επανένωσης» κλπ. Αναφέρομαι αποκλειστικά και μόνο στην δημιουργία ενός κεντρικού πολιτικού γεγονότος με την συγκρότηση ενιαίας κοινοβουλευτικής ομάδας από βουλευτές που θα ανήκουν στον Σύριζα και στην Νέα Αριστερά. Αυτό θα αποκαταστήσει τα κοινοβουλευτικά πράγματα όπως τα θέλησε το εκλογικό σώμα με την επάνοδο των βουλευτών αυτών -όλων, μέσω της κοινοβουλευτικής ομάδας που θα συγκροτήσουν, και όχι κάποιου από τα κόμματά τους- στην θέση που τους έταξαν οι εκλογείς τους, δηλαδή στην αξιωματική αντιπολίτευση, με όποιες ευθύνες συνεπάγεται αυτό. Το άρθρο 20 του Κανονισμού της Βουλής προσδιορίζει την έννοια της αξιωματικής αντιπολίτευσης με αναφορά στην δύναμη των κοινοβουλευτικών ομάδων, όχι σε κόμματα ή σε ψήφους. Ο Κανονισμός της Βουλής δεν αποκλείει να συμπήξουν μία ενιαία κοινοβουλευτική ομάδα βουλευτές προερχόμενοι από διαφορετικά κόμματα.
Νομίζω ότι οι βουλευτές της Νέας Αριστεράς και του Σύριζα μπορούν, όχι βιαστικά και πρόχειρα, αλλά και χωρίς απώλεια στρατηγικού πολιτικού χρόνου, δηλαδή όχι όταν θα είναι πολύ αργά, να προχωρήσουν στο εγχείρημα αυτό. Δεν είναι καθόλου εύκολο, απαιτεί ειλικρίνεια προθέσεων και λόγων, πολιτικό και προσωπικό θάρρος, αίσθηση των πολιτικών μεγεθών και του πολιτικού κόστους και οφέλους που αναλογεί σε κάθε πλευρά, αλλά και λεπτότητα, καθαρές κουβέντες και αποφασιστικότητα. Αδεξιότητες όπως η αμήχανη απουσία ανταλλαγής τυπικών επιστολών, π.χ. συγχαρητήριας εκ μέρους του Χαρίτση, ή τυπικής πρόσκλησης σε συνάντηση εκ μέρους του Φάμελου (που εκπροσωπεί άλλωστε και την κοινοβουλευτικά ισχυρή πλευρά), ή και τοξικά λογάκια που ξεφεύγουν και από τις δύο πλευρές δεν βοηθούν πολύ. Όπως δεν βοήθησε και -για να εκφρασθώ επιεικώς- η φοβική αμηχανία του Σύριζα μπροστά στην πρόταση που υποβάλαμε ως Νέα Αριστερά για εκλογή του Χρήστου Ράμμου στην Προεδρία της Δημοκρατίας. Ελπίζω η τελική πρόταση και ψήφος του Σύριζα -και του ΠΑΣΟΚ- για το πρόσωπο του Προέδρου της Δημοκρατίας να μην περιέχει κάποιον κύριο ή κάποια κυρία Γουλιμή.
***
Σε μια προσπάθεια να συμβάλω στον διάλογο αυτόν, και μιλώντας αποκλειστικά για τον εαυτό μου (όχι και χωρίς τη σκιά μιας ενδεχόμενης ματαιότητας), στέκομαι σε τέσσερα σημεία. Ασφαλώς όχι τα μόνα, είναι όμως αντικειμενικοί όροι για την αξιοπιστία και την πολιτική και οργανωτική σταθερότητα του εγχειρήματος, αν είναι να αντέξει και να ανοίξει και οποιαδήποτε άλλη θετική προοπτική. Χωρίς καθαρή συνεννόηση σε αυτά δεν βλέπω κάποιο νόημα στη σχετική συζήτηση.
Το πρώτο αφορά στην περίπτωση «Κασσελάκης». Η μεγάλη ήττα του Σύριζα δεν ήταν το 17,8% των εκλογών του 2023, ήταν η εκλογή, ελεύθερα, με μαζική συμμετοχή και όχι χωρίς την καθοριστική στήριξη ενός μεγάλου κομματιού από τον «βαθύ Σύριζα» αυτού του ανθρώπου στην θέση του Προέδρου του Κόμματος. Κανείς μας δεν είναι αθώος στο θέμα αυτό, και αυτό πρέπει όλοι και όλες, στο βαθμό που μας αναλογεί, να το αναγνωρίσουμε ευθέως. Δεν είμαστε αθώοι όσοι, πριν την εκλογή του (κάποιοι μάλιστα κεντρικά σήμερα στελέχη μας στης Νέα Αριστερά), δήλωναν ότι αν του λείπουν υπογραφές για την υποψηφιότητά του θα προσέθεταν τις δικές τους -τέτοια δημοκρατίτιδα!- ούτε όσοι, όπως εγώ, ως μέλη του Διαρκούς Συνεδρίου του Σύριζα εγκρίναμε την υποψηφιότητά του αν και είδαμε και ακούσαμε την γελοιότητα της εμφάνισής του, ενώ μπορεί και να διασκεδάσαμε λίγο με αυτό που είδαμε στο βήμα του Συνεδρίου ή, ακόμη χειρότερα, με σοβαρή δόση οπορτουνισμού να τον ανεχθήκαμε, προσδοκώντας ότι η περσόνα του θα αυξήσει την συμμετοχή στις εσωκομματικές εκλογές μας. Δεν είμαστε όλοι αθώοι, όχι όμως όλοι στον ίδιο βαθμό.
Άλλης τάξης, και πολύ σοβαρότερη, είναι η αρνητική συμβολή όσων είτε τον στήριξαν για να εκλεγεί, είτε, μετά την εκλογή του, συνέχισαν να τον στηρίζουν. Το επιχείρημα «ας έχει ο άνθρωπος τον χρόνο για μια ευκαιρία», φαινόταν από την πρώτη στιγμή ότι ήταν κοντόθωρο, έωλο και καταστροφικό: ο άνθρωπος έδειξε ήδη από τις πρώτες λίγες εβδομάδες, αν όχι μέρες, το ποιον του φυράματός του. Το είχε άλλωστε δείξει από τα προεκλογικά του, που τα άρχισε στη Μακρόνησο, όπου πήγε επιδεικτικά να οικειοποιηθεί τον τόπο όπου άφησαν αίμα και δάκρυα τόσοι και τόσες δικοί μας, και τον μαγάρισε, σαν το σκύλο που κατουράει για να ορίσει την περιοχή του.
Η γρήγορη, σχεδόν άμεση, απομάκρυνσή του ασφαλώς θα ήταν μία πρωτοφανής ενέργεια, αλλά αυτό για τα ελληνικά πράγματα, όχι γενικώς. Το βρετανικό Συντηρητικό Κόμμα εξέλεξε την Liz Truss (Λιζ Τράς) ως Πρωθυπουργό στις 6 Σεπτεμβρίου του 2022 και την αποκαθήλωσε στις 25 Οκτωβρίου 25 2022, δηλαδή σε ενάμιση μήνα, επειδή μετέβαλε την γραμμή του Κόμματος ως προς τον προϋπολογισμό, δηλαδή για πολύ λιγότερα από όσα διέπραξε στον Σύριζα και στην Αριστερά το περί ου ο λόγος υποκείμενο.
***
Δεν έχουν όλες οι αρνητικές συμβολές το ίδιο βάρος. Υπάρχουν στον Σύριζα πρόσωπα που όχι μόνο πρωταγωνίστησαν στο να εδραιωθεί το εκτόπλασμα, αλλά και που είτε από αφέλεια είτε από πλημμελή κατανόηση των πραγμάτων είτε και από ιδιοτέλεια το άφηναν να εξευτελίζει ό,τι και όποιον εύρισκε μπροστά του -και το έκαναν τυφλά, κουφά, μουγκά. Κάποιοι και κάποιες, προς τιμή τους, αντέδρασαν έγκαιρα, και το πλήρωσαν με διασυρμό από τους λούμπεν καλοπληρωμένους κεκράκτες του. Άλλοι αντέδρασαν όταν η κατεδάφιση πήγαινε να γίνει οριστική και ίσως άρχιζε να τους αγγίζει και προσωπικά, και αναγνώρισαν ευθέως το λάθος τους, αν και ελλιπώς: δηλαδή αν το πόθεν έσχες του ανθρώπου είχε καλώς, θα ήταν τώρα κομμάτι του Σύριζα; Τον καρκινικό όγκο δεν τον εξοντώνουμε με φάρμακα και δεν τον απομακρύνουμε με εγχείρηση; Ή μήπως για λόγους ακεραιότητας του οργανισμού μέσα στον οποίο αναπτύχθηκε «του δίνουμε μια ευκαιρία»; Άλλοι πάλι, και άλλες, αναζητούν καταφύγιο σε μία όχι και τόσο τιμητική για τα πρόσωπά τους σιωπή.
***
Δεν είναι ο τόπος ούτε αρκεί ο χρόνος για την αναγκαία βαθύτερη μελέτη, ανάλυση και κατανόηση του φαινομένου. Επίσης η απόπειρα για γενικευμένη απόδοση συνολικών ευθυνών είναι πολιτικά άγονη. Δεν έχει άδικο η Νέα Αριστερά αν πει ότι αυτή, και όχι ο Σύριζα, διαφύλαξε και υπερασπίσθηκε, από την πρώτη στιγμή, την απαραίτητη πολιτική και προσωπική αξιοπρέπεια του ριζοσπαστικού προοδευτικού χώρου. Και ναι, η Νέα Αριστερά δημιούργησε κεφάλαιο πολιτικής αξιοπιστίας ως οργανισμός και τα πρόσωπά της ως πολιτικά στελέχη, τούτο όμως καταβάλλοντας το βαρύ κόστος να κολλήσει σε εξωκοινοβουλευτικά εκλογικά και δημοσκοπικά μεγέθη. Ούτε όμως και ο Σύριζα έχει άδικο αν πει ότι τελικά αυτός και όχι η Νέα Αριστερά, τον ξαπόστειλε εκεί που πράγματι ανήκει, δηλαδή εκτός του δημοκρατικού τόξου. Με τεράστιο πολιτικό και οργανωτικό κόστος, δημοσκοπική κατάρρευση, κακές επιγεύσεις και βαθειές πληγές και ερωτηματικά για πολλά κεντρικά στελέχη του, αλλά πάντως αυτός τον ξαπόστειλε. Το να μην αναγνωρισθεί αυτό εκτός από άδικο είναι και λάθος. Σε κάθε περίπτωση, μία γενικευμένη αντιπαράθεση σχετικά με το ποιος και πόσο φταίει για το θέμα αυτό είναι αδιέξοδη και αδιάφορη για την ελληνική κοινωνία, όταν απλώς δεν την διασκεδάζει. Και, φυσικά, είναι απολύτως δικαιολογημένος όποιος αρνηθεί να την παρακολουθήσει.
***
Επί του πρακτέου πάντως, η όποια συμβολή στο να φτάσει το πράγμα όπου έφτασε πρέπει να αναγνωριστεί με παρρησία, και αυτό όχι (τόσο) για ηθικούς κλπ. λόγους, αλλά για να αποκατασταθεί και ένα κλίμα εμπιστοσύνης μεταξύ μας και όσο γίνεται από το διασυρμένο πολιτικό, μερικές φορές και προσωπικό, κεφάλαιο και κύρος ανθρώπων, ανδρών και γυναικών, που και προσέφεραν και έχουν να προσφέρουν. Σε κάθε περίπτωση οι καθαρές κουβέντες στο θέμα αυτό είναι Λυδία λίθος για την αξιοπιστία του όποιου οργανωμένα κοινού κοινοβουλευτικού εγχειρήματος των δύο κομμάτων. Πώς να βγούμε στον κόσμο και να τον πείσουμε ότι θα αλλάξουμε την Ελλάδα αν στο θέμα αυτό επιλέξουμε την δειλία της σιωπής;
***
Το δεύτερο σημείο είναι η θετική αποτίμηση της κυβερνητικής θητείας του Σύριζα, κυρίως μετά το δεύτερο εξάμηνο του 2015. Τιμούμε την κυβερνητική αυτή θητεία. Χωρίς μισόλογα. Η διακυβέρνηση Σύριζα, ήταν προϊόν αναγκαστικού συμβιβασμού ενόψει της καταστροφικής κατάστασης στην οποία έριξαν τη χώρα οι προηγούμενες κυβερνήσεις -με όποια ευθύνη αναλογεί σε κάθε μια από αυτές. Δεν έφερε ο Σύριζα τη πτώχευση, οι βασικοί αντίπαλοι και κατήγοροί του την έφεραν. H διατύπωση της απόφασης της Νέας Αριστεράς περί «λάθους του 2015», με όσα περιτυλίγματα και εξηγήσεις και αν συνοδεύτηκε, είναι λάθος. Αντίθετα, με γνώμονα την σταθερή κατεύθυνση της χώρας στη Ευρώπη και στην ζώνη του ευρώ με την κοινωνία όρθια, η διακυβέρνηση του Σύριζα, σε κάθε περίπτωση από τον Σεπτέμβρη του 2015 μέχρι και τις εκλογές του 2019, αντιμέτωπη με ακροκεντρώο μίσος, δεξιά δημαγωγία, λαϊκιστικό βερμπαλισμό και τιμωρητική, έως εκδικητική συμπεριφορά ισχυρών Ευρωπαϊκών δυνάμεων πέτυχε εκεί όπου όλοι οι άλλοι, περιλαμβανομένων μεγαλόσχημων ονομάτων όπως «Σαμαράς» ή «Βενιζέλος» κλπ. τα κάνανε μούσκεμα. Η κυβέρνηση Σύριζα, υπό την πρωθυπουργία του Αλέξη Τσίπρα -ενός homo novus που, χωρίς να κρατάει από τζάκι, τελικά κυβέρνησε με την αναγκαία για το αποτέλεσμα ευελιξία και πυγμή και αυτό δεν του το συγχώρησαν ούτε τα «συστημικά» κέντρα, μέσα και πρόσωπα, αλλά δεν το χώνεψαν και αρκετοί δικοί μας- ήταν μια πετυχημένη κυβέρνηση. Κράτησε τη χώρα στο ευρώ, έκλεισε με επιτυχία το πρόγραμμα σταθεροποίησης, απάλλαξε την Ελλάδα από 4ο Μνημόνιο αφήνοντας 37,5 δισεκατομμύρια ευρώ στον κρατικό προϋπολογισμό, μπόρεσε, μέσα στα ασφυκτικά πολιτικά και δημοσιονομικά πλαίσια να συγκρατήσει ό,τι μπορούσε να συγκρατηθεί από την κοινωνική συνοχή, ψήφισε μέτρα ελευθερίας και ανοικτότητας, έδειξε, και με τη Συμφωνία των Πρεσπών, τι σημαίνει αποφασιστική και δυναμική εξωτερική πολιτική. Και αυτά άλλοτε με λάθη, κάποια ίσως μεγάλα, κάποια ίσως παιδαριώδη, κανένα όμως καταστροφικό, άλλοτε με μεγάλες αδεξιότητες στην καθημερινή μεν, σημαντικότατη όμως πολιτική διαχείριση, άλλοτε με αρκετές εσφαλμένες επιλογές προσώπων, με πολλά κυβερνητικά, κάποτε και υπουργικά ακόμη στελέχη, χωρίς πείρα, κάποια και αφελή, και χωρίς αίσθηση του βάρους της εξουσίας που τους αναλογούσε. Όμως πάντοτε με τα χέρια καθαρά -ούτε οι πιο δηλητηριώδεις εχθροί μας, ούτε καν οι σύγχρονοι μιμητές του Γεωργίου Γεωργαλά δεν τόλμησαν να πουν λέξη για την ακεραιότητα της οικονομικής διακυβέρνησης του Σύριζα. Τα 37,5 δισεκατομμύρια που αφήσαμε στα δημόσια ταμεία δεν ήταν μόνο, ούτε καν κυρίως οικονομικό μέγεθος. Ήταν, προς κάθε κατεύθυνση μέσα και έξω από τη χώρα, η απόδειξη ότι, εκεί που πάει να σκύψει με το σουγιά στο κόκκαλο με το λουρί στο σβέρκο, μπορεί να πεταχτεί ξανά όρθια και η χώρα και η κοινωνία. Το ότι άλλοι κατασπαταλούν και λυμαίνονται βάναυσα αυτό που εμείς αφήσαμε δεν αναιρεί το γεγονός ότι εμείς, εμείς και όχι οι άλλοι, μετατρέψαμε τον πόνο και τον κόπο των μνημονιακών χρόνων σε πολύτιμη οικονομική και πολιτική παρακαταθήκη της χώρας και της κοινωνίας. Αυτό αναγνωρίζεται πια και διεθνώς με τους πιο έγκυρους τρόπους. Ενοχλητικά για τους αντιπάλους μας, αλλά, τι να κάνουμε; έτσι έχουν τα πράγματα.
***
Και κάτι ακόμη: η συμφωνία με τους ΑΝΕΛ, μία αναγκαία επιλογή, κατ΄ αποτέλεσμα δικαιώθηκε. Δεν ακολουθήσαμε ποτέ τον ίδιο ιδεολογικό δρόμο, δεν είχαμε το ίδιο ύφος εξουσίας. Όμως: οι ΑΝΕΛ στήριξαν την προσπάθεια να σταθεί η χώρα όρθια μέσα στα Μνημόνια και τελικά να βγει από αυτά -επ΄ αυτού ήταν η συμφωνία μας, όχι για άλλα. Και πάντως, όταν τέθηκε ζήτημα ψήφισης της Συμφωνίας των Πρεσπών, αντίθετα απ΄ ότι ο κ. Σαμαράς διέπραξε σε βάρος του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη για το ίδιο θέμα, δεν έριξαν, την κυβέρνηση ενώ θα μπορούσαν να το κάνουν. Αν όχι οι ΑΝΕΛ, αλήθεια, ποιοι ήταν πραγματικά έτοιμοι να αποδεχθούν ότι ο Πρόεδρος του Δεκαπενταμελούς που σάρωσε στις εκλογές, αυτός κι όχι κάποιος γόνος ή κάποιο γυαλιστερό και κολοπετσωμένο κατάλιπο του καθεστώτος που οδήγησε στην χρεοκοπία θα είναι Πρωθυπουργός και κύριος κυβερνητικός εταίρος; Ποιοι ακριβώς;
***
Δεν ενδιαφέρει εδώ μια συμφωνημένη αναλυτική -τομέα προς τομέα, Υπουργείο προς Υπουργείο, νομοθέτημα προς νομοθέτημα, και αυτό από τον Γενάρη του 2015- αποτίμηση της συνολικής διακυβέρνησής του Σύριζα και η συναγωγή γενικότερων πολιτικών ή και θεωρητικών συμπερασμάτων και πολύτιμης πείρας. Αυτά στον καιρό τους. Τώρα περιορίζομαι σε ένα ουσιαστικά ταυτοτικό ζήτημα για την κυβερνώσα Αριστερά. Καλώς κάναμε που κυβερνήσαμε και καλώς κυβερνήσαμε, ναι ή όχι; Μπορούμε, ως Αριστερά, να μετρηθούμε με το καθήκον της άσκησης κυβερνητικού έργου ή το μόνο που μπορούμε είναι να μετριώμαστε μεταξύ μας και να κατηγορούμε τους άλλους; Δεν είναι δυνατόν από αρκετές πλευρές, τόσο του Σύριζα όσο και της Νέας Αριστεράς να εκπέμπεται ένα μήνυμα περίπου απολογίας για την κυβερνητική μας θητεία. Ναι, καλώς κυβερνήσαμε και αυτό το προβάλλουμε επιθετικά, όχι απολογητικά. Δεν χρειάζονται πολλά-πολλά. Τρείς καθαρές κουβέντες φτάνουν.
***
Το τρίτο σημείο είναι η προγραμματική βάση της κοινοβουλευτικής συμφωνίας. Νομίζω ότι και στη Νέα Αριστερά και στον Σύριζα υπάρχουν όλα τα αναγκαία στοιχεία για ένα συνεκτικό προγραμματικό κείμενο. Δεν αρκεί βέβαια ο καταγγελτικός λόγος. Ούτε εκλογικά μας βοήθησε ούτε πολιτικά λειτουργεί. Δεν πρόκειται να μας ψηφίσει κανένας επειδή θα φωνασκούμε ότι η ζωή ακρίβυνε, ότι οι άνθρωποι, οι οικογένειες φτωχαίνουν, ότι καρτέλ και ημέτεροι πλουτίζουν βάναυσα, ότι οι δημόσιες υπηρεσίες ξεχαραβαλώνονται, ότι η εμπιστοσύνη ότι μπορείς κάπου να βρεις το δίκηο σου και το δικαίωμά σου εξανεμίζεται, ότι ό,τι μπορεί να πουληθεί ξεπουλιέται, ότι οι διεθνείς εξελίξεις μας παίρνουν φαλάγγι, ότι αν δεν έχεις μπάρμπα στην Κορώνη και άκρη στο Μαξίμου δύσκολα θα τα καταφέρεις κλπ. Αυτά καλώς τα τονίζουμε, αλλά κανείς δεν περιμένει να τα μάθει από μας, τα ξέρει καλύτερα μόνος του. Αυτό που αναμένεται από το λόγο και την πράξη μας, μέσα και έξω από την βουλή, είναι το τι θέλουμε και τι μπορούμε να κάνουμε. Για τις ανάγκες του εγχειρήματος αρκούν λίγες, καίριες όμως και σαφείς, προγραμματικές αιχμές και αντίστοιχη κοινοβουλευτική και εξωκοινοβουλευτική πρακτική. Δηλαδή τα έξι σημεία που πρότεινε τον περασμένο Σεπτέμβρη ο Χαρίτσης είναι τόσο ασύμβατα, π.χ., με τα έξι σημεία που πρότεινε στην εσωκομματική προεκλογική του εκστρατεία ο Πολάκης; Αντιλαμβάνομαι ότι το θέμα των αμυντικών δαπανών και γενικότερα το θέμα της άμυνας τέμνει εγκάρσια και τα δύο κόμματά μας και ότι πρέπει -θα έλεγα επειγόντως- να συζητηθεί σε βάθος με πραγματικούς και όχι ιδεολογικούς (για να μην πω ιδεοληπτικούς) όρους, αλλά το να μη μιλιώνται μεταξύ τους το περίπου δυόμισι τοις εκατό με το όμορο περίπου εξήμισυ τοις εκατό για το αν η Εθνική Τράπεζα θα πρέπει ξαναγίνει κρατική ή απλώς θα πρέπει να βρίσκεται υπό ισχυρό κρατικό έλεγχο μάλλον μειδιάματα προκαλεί.
Οι αποφάσεις των Συνεδρίων κλπ. των δύο κομμάτων, καθώς και οι βασικές τοποθετήσεις και αγορεύσεις των εκπροσώπων τους στη βουλή σε κρίσιμα νομοσχέδια όπως είναι ο προϋπολογισμός φτάνουν και περισσεύουν για ένα συνεκτικό, σύντομο κείμενο, θα έλεγα όχι πάνω από 2, 3 το πολύ σελίδες. Αυτό θα θέτει το πλαίσιο και τις προτεραιότητες της αντιπολιτευτικής δραστηριότητας της κοινής κοινοβουλευτικής ομάδας. Όχι κάποιο ολοκληρωμένο προγραμματικό πλαίσιο των δύο κομμάτων, αυτά έχουν τους τόπους, τους τρόπους, τους χρόνους και τους δρόμους τους. Αναφέρομαι μόνο στο πλαίσιο δράσης της κοινής κοινοβουλευτικής ομάδας. Είναι θέμα απόφασης. Όχι απλής, αλλά πάντως απόφασης.
***
Το τέταρτο σημείο αφορά στο ΠΑΣΟΚ. Καλές οι συζητήσεις, ευγένειες και φιλοφρονήσεις για κοινή δράση με το Πράττω του Νίκου Κοτζιά και τον Κόσμο του Πέτρου Κόκκαλη (επαναλαμβάνω, το σχήμα «Κασσελάκης» βρίσκεται έξω από το δημοκρατικό τόξο), αλλά το κομβικό σημείο είναι το ΠΑΣΟΚ. Ο αγώνας της Νέας Αριστεράς και του Σύριζα δεν μπορεί παρά να είναι αυστηρά, σχεδόν φανατικά μονόπλευρος. Αντίπαλός μας είναι η Δεξιά και η δεξιά πολιτική, αυτά και μόνον, ακόμη κι αν το ΠΑΣΟΚ κάνει διμέτωπο. Ως όμορος χώρος -που μες τη χαρά λιβανίζεται με ξένα κόλλυβα, αφού στην αξιωματική αντιπολίτευση ανήλθε επειδή ξεφτίσαμε εμείς, όχι επειδή η ψήφος είτε στις πολιτικές εκλογές, είτε και στις ευρωβουλευτικές, για ό,τι αυτές σημαίνουν, το έφερε στην δεύτερη εκλογικά θέση- το ΠΑΣΟΚ θα διεκδικήσει χώρο, ψήφους και στελέχη μας, όπως αντίστοιχα και εμείς, και αυτό είναι φυσικό. Φυσικές είναι και οι τριβές που ασφαλώς θα υπάρξουν ανάμεσά μας, προφανώς και κάποιες εντάσεις.
Το ΠΑΣΟΚ όμως εμφανίζεται και με τα πρόσωπα μιας νεότερης γενιάς, όπως ο Κατρίνης, ο Χρηστίδης, ο Μάντζιος, ο Τσουκαλάς, η Μαρκογιαννάκη και άλλοι. Πόσο βαρύνονται οι άνθρωποι αυτοί με τη σκουριά και τις ευθύνες του ΠΑΣΟΚ της προηγούμενης γενιάς; Ναι, στις τάξεις του ΠΑΣΟΚ υπάρχουν, ορατά και φωναχτά, και πρόσωπα που αποτάσσονται μετά βδελυγμίας κάθε συνεργασία με εμάς ενώ, άλλα, καθόλου δεν θα απέκλειαν κάποια αυριανή κυβερνητική συνεργασία με μία μη αυτοδύναμη Νέα Δημοκρατία, ίσως χωρίς τον σημερινό Πρωθυπουργό. Αυτό όμως είναι πρόβλημα του ΠΑΣΟΚ (μπορεί κάποια στιγμή να εξελιχθεί και σε πρόβλημα ενότητάς του, πράγμα που απεύχομαι), και πάντως δεν είναι θέμα της άμεσης επικαιρότητας.
Η δική μας πολιτική πρέπει να έχει μία και μόνο κατεύθυνση: την ήττα της Δεξιάς και της δεξιάς πολιτικής. Χωρίς εκπτώσεις όταν το ΠΑΣΟΚ κάνει -και κάνει- εκπτώσεις, χωρίς ούτε να αφήνουμε αναπάντητα αυτά που πρέπει να απαντούμε ούτε να μειώνουμε την κριτική μας εκεί που νομίζουμε ότι πρέπει να την ασκήσουμε, αλλά αυτό χωρίς τοξικότητα, και, κυρίως, χωρίς να πέφτουμε στο Τι Παπάγος τι Πλαστήρας ή στο Τι μπρόκολα τι λάχανα; Αν είναι η Αριστερά και η Κεντροαριστερά να αποκτήσει κυβερνητική δυναμική, το τελευταίο που της χρειάζεται είναι να αναγάγει το ένα τμήμα της ως βασικό του αντίπαλο το άλλο.
***
Τίποτε στην ιδέα που παρουσιάζω δεν αναιρεί την αυτοτέλεια των δύο κομμάτων. Αυτό διότι θεωρώ ότι το θέμα «Κασσελάκης» έφερε στην επιφάνεια βαθύτατα προβλήματα, τα περισσότερα αναγόμενα σε πρότερους χρόνους, όξυνε προσωπικές σχέσεις, και γενικά ανέδειξε σοβαρά θέματα που δεν επιλύονται ούτε με συγκολλήσεις ούτε με πολλές-πολλές αγάπες και φιλιά. Αυτά θα τα λύσει, ή δεν θα τα λύσει, ο χρόνος, ο οποίος, αυτός και μόνον, θα δείξει αν υπάρχουν και άλλες προοπτικές στον πολιτικό αυτόν χώρο. Άλλωστε για την Αριστερά η ενότητα ποτέ δεν ήταν αυτοσκοπός.
***
Στον πυρήνα της ιδέας που παρουσίασα βρίσκεται δημιουργία ενός ισχυρού πολιτικού γεγονότος που θα ανατρέψει, εδώ και τώρα, τους κοινοβουλευτικούς συσχετισμούς, και θα θέσει νέες συνθήκες στο πολιτικό και κομματικό σύστημα επαναφέροντάς μας σε θέση κεντρικής αντιπολιτευτικής ευθύνης, αλλά και θα υποχρεώσει τις άλλες δυνάμεις της προοδευτικής αντιπολίτευσης, κυρίως το ΠΑΣΟΚ, να μετρηθούν με την νέα πραγματικότητα. Η ιδέα που προτείνω θεμελιώνεται στα πλαίσια ενός έντιμου συμβιβασμού, όπου εκείνα που χωρίζουν και βλάπτουν -και δεν είναι λίγα- θα αφήσουν τόπο για εκείνα που ενώνουν και ωφελούν -και αυτά είναι περισσότερα. Προφανώς, για την πρακτική λειτουργικότητα του εγχειρήματος, όλες οι παράμετροι, ποσοτικές και ποιοτικές δεν μπορεί παρά να ληφθούν υπόψη. Κρίσιμο, σχεδόν καθοριστικά κρίσιμο στοιχείο είναι ο χρόνος. Οποιαδήποτε συνεργασία κλπ. περιμένει τις επερχόμενες εκλογές, ξεκινήσει δηλαδή π.χ. μετά από ένα ή δύο χρόνια από σήμερα, δεν θα έχει την ωφέλεια της σημερινής δημιουργικής ρευστότητας, θα έχει πελαγώσει μέσα σε ατελείωτες συζητήσεις επί συζητήσεων, θα βρεθεί μπροστά της παγιωμένες καταστάσεις εδραιωμένες σε κενές πολιτικού άλλα πλήρεις προσωπικού περιεχομένου αντιπαλότητες και, πάντως, εύκολα, και ίσως όχι και άδικα, θα περάσει σαν ευκαιριακή κολληγιά για να μην χαθούν βουλευτικές θέσεις. Με πιθανότερο αποτέλεσμα και αυτές να χαθούν, και μάλιστα πολύ άδοξα.
(O Γιάννης Δρόσος είναι ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών)
