Πού πάει η Ευρωπαϊκή Ένωση; Έχει σημασία να ψηφίσουμε στις ευρωεκλογές; Ποια είναι τα πολιτικά επίδικα της ψήφου; Ερωτήματα που θα απασχολούν όλο και περισσότερους-ες πολίτες-ισσες στη χώρα μας, πλησιάζοντας στην 9η Ιουνίου.
Αν εύκολα μπορεί κανείς να αντιληφθεί ότι η ψήφος στις ευρωεκλογές έχει σημασία, όταν το 70-80% της εθνικής μας νομοθεσίας και πολιτικής επηρεάζεται άμεσα από τις αποφάσεις που παίρνονται από τα όργανα της Ε.Ε., είναι δύσκολο να καταλάβει πού βρίσκεται η Ε.Ε. και πώς η ψήφος του μπορεί να επηρεάσει την πορεία της και το δικό του μέλλον. Θα δώσω τις δικές μου απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα, εφόσον διεκδικώ την ψήφο σας ως υποψήφια ευρωβουλεύτρια.
Ταφόπλακα στο σχέδιο ευρωπαϊκής ενοποίησης
Οι ευρωεκλογές της 9ης Ιουνίου είναι οι σημαντικότερες των τελευταίων δεκαετιών και η ψήφος έχει τεράστια σημασία διότι η Ε.Ε. βρίσκεται αντιμέτωπη με την απειλή της διάλυσης της πολιτικής της ενότητάς της και της οικονομικής της παρακμής.
Καταρχήν, η διαφαινόμενη άνοδος της άκρας δεξιάς απειλεί την πορεία εμβάθυνσης της ευρωπαϊκής ενοποίησης (οικονομικής, κοινωνικής και πολιτικής). Εκτός από την αυταρχική, ρατσιστική-σεξιστική-ομοφοβική και αντιμεταναστευτική της ατζέντα, η άκρα δεξιά ως σύνολο είναι ευρωσκεπτικιστική και εθνικιστική. Είναι υπέρ της Ε.Ε. ως χαλαρής συνομοσπονδίας με επαναφορά αρμοδιοτήτων στα κράτη-μέλη και κάθετα εναντίον της μεταξύ τους αλληλεγγύης και σύγκλισης, μέσω της αύξησης των ευρωπαϊκών πόρων και της αναδιανομής τους υπέρ των φτωχότερων κρατών-μελών.
Ως εκ τούτου, αποτελεί βόμβα στα θεμέλια της Ε.Ε. η ανακοίνωση από την Φον ντερ Λάιεν της συμφωνίας συνεργασίας την επόμενη πενταετία του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος με τη Συμμαχία Ευρωπαίων Συντηρητικών και Μεταρρυθμιστών (Αδέλφια της Ιταλίας της Μελόνι, πολωνικό Νόμος και Τάξη), του ενός από τα δύο κόμματα της άκρας δεξιάς στο ευρωκοινοβούλιο. Κι αυτό διότι αυτή η συμμαχία αφενός θα «κανονικοποιήσει» την άκρα δεξιά στο ευρωπαϊκό πολιτικό σύστημα, αφετέρου θα βάλει ταφόπλακα στο σχέδιο της κριτικής ευρωπαϊστικής αριστεράς και των προοδευτικών δυνάμεων της Ευρώπης για τον εκδημοκρατισμό των θεσμών της Ε.Ε., ως προϋπόθεση για την πολιτική ενοποίηση και την αλληλέγγυα αντιμετώπιση των κοινών απειλών (πόλεμοι, κλιματική κρίση, δημόσια υγεία, αντιδημοκρατική χρήση νέων τεχνολογιών) και προκλήσεων που αντιμετωπίζουν οι ευρωπαϊκοί λαοί (μείωση ανισοτήτων, δίκαιη πράσινη και ψηφιακή μετάβαση, γήρανση πληθυσμού).
Το ευρωπαϊκό αναπτυξιακό μοντέλο σε αδιέξοδο
Δεύτερο, το ευρωπαϊκό αναπτυξιακό μοντέλο βρίσκεται σε αδιέξοδο. Η γερμανική ατμομηχανή είναι εκτός λειτουργίας, οι ευρωπαϊκές οικονομίες είναι καθηλωμένες, οι κοινωνίες διαιρεμένες και επιφυλακτικές και οι πολίτες ατενίζουν με ανασφάλεια το μέλλον. Αυτή η κατάσταση δεν προέκυψε ξαφνικά.
Τρεις δεκαετίες μετά τη συνθήκη του Μάαστριχτ, η άσκηση νεοφιλελεύθερων και περιοριστικών δημοσιονομικών πολιτικών, η ιδιωτικοποίηση των δημόσιων και κοινωνικών αγαθών, η βαθμιαία απομείωση των εργασιακών δικαιωμάτων και κοινωνικών κατακτήσεων των ευρωπαϊκών λαών και η αναδιανομή του εισοδήματος υπέρ του κεφαλαίου και των πλούσιων στρωμάτων, οδήγησαν την ευρωπαϊκή και τις εθνικές οικονομίες σε χαμηλούς ρυθμούς ανάπτυξης και συσσώρευσης του κεφαλαίου, σε αποβιομηχάνιση και χρηματιστικοποίηση, σε απώλεια τεχνολογικής υπεροχής και διεύρυνση των κοινωνικών ανισοτήτων. Η συνταγή της λιτότητας που εφαρμόστηκε στο σύνολο της Ε.Ε. κατά τη διάρκεια της παγκόσμιας κρίσης του 2008 και οι υπερβολικές της δόσεις στον ευρωπαϊκό Νότο διάβρωσαν τη συνοχή των κοινωνιών, την εμπιστοσύνη των «χαμένων» κάθε κοινωνίας στο πολιτικό σύστημα και δημιούργησαν καχυποψία απέναντι στους απρόσωπους και αδιαφανείς θεσμούς της Ε.Ε., εχθρότητα στο Νότο απέναντι στην τρόικα και την Ε.Ε. Αποτέλεσαν το ιδανικό έδαφος που όργωσε και καλλιέργησε ιδεολογικά και πολιτικά η άκρα δεξιά, μαζί με το μίσος για τους τεμπέληδες του Νότου, τους μετανάστες και τους πρόσφυγες.
Ο πόλεμος στην Ουκρανία και οι γεωπολιτικές ανακατατάξεις
Το αναπτυξιακό αδιέξοδο δεν θα γινόταν ορατό χωρίς τις επιπτώσεις του πόλεμου στην Ουκρανία στο γερμανικό μοντέλο ανάπτυξης, με τη διακοπή της εισαγωγής φυσικού αερίου από τη Ρωσία, και της όξυνσης του ανταγωνισμού με τις ΗΠΑ και την Κίνα στην τρέχουσα φάση γεωπολιτικών ανακατατάξεων, που σήμαναν το τέλος της παγκοσμιοποίησης και τον κατακερματισμό των αλυσίδων αξίας. Και είναι απορίας άξιο πώς, στον πόλεμο της Ουκρανίας, η Ε.Ε. και η Γερμανία ευθυγραμμίστηκαν χωρίς αντιστάσεις με την πολιτική των ΗΠΑ εις βάρος των δικών τους συμφερόντων.
Σήμερα, οι κυρίαρχες δυνάμεις στην Ε.Ε. αναζητούν ένα νέο αναπτυξιακό μοντέλο προς την κατεύθυνση της ενεργητικής τεχνολογικής και βιομηχανικής πολιτικής σε συνδυασμό με μεγάλες επενδύσεις στην ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία και την αύξηση των εξοπλιστικών δαπανών των κρατών-μελών. Ταυτόχρονα, όμως, η ευρωπαϊκή οικονομία βρίσκεται σε ύφεση λόγω των υψηλών επιτοκίων της ΕΚΤ, ενώ με το νέο Σύμφωνο Σταθερότητας στρέφεται τα επόμενα χρόνια ξανά στη λιτότητα, καθιστώντας τις εξοπλιστικές δαπάνες ανταγωνιστές των κοινωνικών δαπανών και αυτών που απαιτούνται για τον ριζικό οικολογικό μετασχηματισμό των οικονομιών.
Κρίση ηγεμονίας – ανταγωνιστικές πολιτικές προτάσεις
Προς το παρόν, απέναντι στο αναπτυξιακό αδιέξοδο υπάρχει «κρίση ηγεμονίας», καθότι υπάρχουν ανταγωνιστικές πολιτικές προτάσεις και προτεραιότητες ως προς τον τρόπο εξόδου της Ε.Ε. από τη σημερινή κατάσταση συνύπαρξης πολλαπλών και αλληλοτροφοδοτούμενων κρίσεων. Η ψήφος στις ευρωεκλογές θα καθορίσει που θα γύρει η πλάστιγγα, μέσα από τους πολιτικούς συσχετισμούς που θα διαμορφωθούν.
Η ΝΕΑ ΑΡΙΣΤΕΡΑ είναι μέρος της Ευρωπαϊκής Αριστεράς στο ευρωπαϊκό κοινοβούλιο. Υποστηρίζει τον ριζικό αναπροσανατολισμό της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης στη κατεύθυνση μιας ισχυρής και δημοκρατικής, αλληλέγγυας και συμπεριληπτικής, αυτόνομης και φιλειρηνικής Ευρώπης καθώς και τον ριζικό κοινωνικό και οικολογικό μετασχηματισμό της παραγωγής και της κατανάλωσης, ταυτόχρονα με τη στήριξη των «χαμένων» της πράσινης μετάβασης. Αυτός ο μετασχηματισμός θα φέρνει στο προσκήνιο τα κοινά αγαθά και θα προτάσσει μορφές κοινωνικής ιδιοκτησίας και μη εκμεταλλευτικές σχέσεις εργασίας. Επίσης επιδιώκει την πολιτική ενοποίηση της Ε.Ε., ώστε να ενισχυθούν τομείς όπου απαιτούνται λύσεις σε υπερεθνικό επίπεδο, υπό τον όρο του πλήρους εκδημοκρατισμού των θεσμών της Ε.Ε. και της αλλαγής του τρόπου λήψης των αποφάσεων, κάτι που απαιτεί την αλλαγή των ευρωπαϊκών Συνθηκών.
Πρώτα η ειρήνη
Η ειρήνη είναι υπέρτατο αγαθό, γι’ αυτό η αποτροπή μιας γενικευμένης πολεμικής σύγκρουσης συνιστά πρώτη προτεραιότητα. Η Ε.Ε. μπορεί και πρέπει να αποτελέσει παράγοντα ειρήνης και σταθερότητας με την προώθηση πολυμερούς διπλωματίας και την αναζήτηση ειρηνευτικής διεξόδου στις πολεμικές συγκρούσεις στη βάση του διεθνούς δικαίου. Οφείλει να αναπτύξει τη στρατηγική της αυτονομίας έναντι των προτεραιοτήτων της πολιτικής των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ με μεγαλύτερη εμβάθυνση της κοινής εξωτερικής και αμυντικής της πολιτικής, χωρίς αύξηση των εξοπλιστικών δαπανών και στροφή προς μια πολεμική οικονομία. Προτείνουμε την αναγνώριση του παλαιστινιακού κράτους από την Ελλάδα και όλες τις χώρες της Ε.Ε., καθώς και την οικοδόμηση μιας νέας αρχιτεκτονικής αμοιβαίας ασφάλειας και συνεργασίας στην Ευρώπη, μετά τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία, για τον οποίο η Ε.Ε. θα πρέπει να αναλάβει πρωτοβουλίες, αντί για αποστολή στρατού από κράτη-μέλη.
Εργασιακά και κοινωνικά δικαιώματα
Η ενίσχυση της κοινωνικής διάστασης της ευρωπαϊκής ενοποίησης αποτελεί κομβική προϋπόθεση για να είναι το αναπτυξιακό μοντέλο της Ε.Ε. κοινωνικά δίκαιο και βιώσιμο, ύστερα από τρεις δεκαετίες διάβρωσης των εργασιακών δικαιωμάτων και αντίστροφης αναδιανομής του εισοδήματος, από την κρίση της πανδημίας, που έδειξε τις συνέπειες της ιδιωτικοποίησης και των ανεπαρκειών των δημόσιων συστημάτων υγείας, και από την κρίση του κόστους ζωής (ακρίβειας), που ροκάνισε την αγοραστική δύναμη των μισθών και αύξησε τα κέρδη σε όλες τις χώρες της Ε.Ε. Η καθιέρωση ενός ελάχιστου επιπέδου προστασίας για όλες τις κατηγορίες επισφαλώς εργαζόμενων, η αξιοποίηση των πρόσφατων Οδηγιών για τους επαρκείς κατώτατους μισθούς, τις συλλογικές διαπραγματεύσεις και τους εργαζόμενους στις πλατφόρμες, η εξασφάλιση καθολικού δικαιώματος στη φροντίδα μέσω εκτεταμένων κοινωνικών επενδύσεων και ενός αντίστοιχου δικαιώματος στη στέγη, στο πλαίσιο ενός Ευρωπαϊκού Συμφώνου για την Κατοικία, και η ανάπτυξη μιας ολοκληρωμένης πολιτικής για τη δίκαιη πράσινη και ψηφιακή μετάβαση που να συνοδεύεται από επαρκείς πόρους, αποτελούν τις σημαντικότερες κατευθύνσεις πολιτικής για την προώθηση της κοινωνικής Ευρώπης της ισότητας και της αλληλεγγύης.
Για τον παραπάνω ριζικό αναπροσανατολισμό της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης προφανώς απαιτούνται ένα ριζικά διαφορετικό δημοσιονομικό υπόδειγμα (Σύμφωνο Αλληλεγγύης και Ανάπτυξης) που να ενσωματώνει κοινωνικούς και περιβαλλοντικούς στόχους και εναλλακτικούς οικονομικούς δείκτες πέραν του ΑΕΠ και του ύψους το χρέους και να εξαιρεί τις κοινωνικές και πράσινες επενδύσεις από τον υπολογισμό του τελευταίου, μια γενναία αύξηση του ευρωπαϊκού προϋπολογισμού με αυτόνομους κοινοτικούς πόρους (φόροι στις πολυεθνικές και στο μεγάλο πλούτο, στις χρηματοπιστωτικές συναλλαγές κλπ.) και η μονιμοποίηση του κοινού ευρωπαϊκού δανεισμού ως τρόπου χρηματοδότησης των πολιτικών προτεραιοτήτων της Ε.Ε. και της οικονομικής και κοινωνικής σύγκλισης των κρατών μελών της.
Υπέρ μιας αριστερής ριζοσπαστικής πρότασης ευρωπαϊκής ενοποίησης
Στη σημερινή λοιπόν συγκυρία κρίσης ηγεμονίας του νεοφιλελεύθερου μοντέλου ευρωπαϊκής ενοποίησης, η ψήφος υπέρ μιας αριστερής ριζοσπαστικής πρότασης ενοποίησης, όπως αυτή της ΝΕΑΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ, μπορεί να συμβάλει σε μια διαφορετική πορεία της Ε.Ε., σε συνδυασμό με τη δράση και τις προτάσεις άλλων προοδευτικών πολιτικών και κοινωνικών δυνάμεων (αριστερά, πράσινα και σοσιαλιστικά κόμματα, συνδικάτα, κινήματα, επιστημονική κοινότητα, οργανώσεις της κοινωνίας των πολιτών, ανεξάρτητα ΜΜΕ). Εξάλλου, η πανδημία του Covid-19 απέδειξε ότι, αν παραστεί ανάγκη, η Ε.Ε. μπορεί να αντιμετωπίσει τις κρίσεις με διαφορετικά εργαλεία από τις καταστροφικές συνταγές λιτότητας και εσωτερικής υποτίμησης της νεοφιλελεύθερης ορθοδοξίας που απέτυχε παταγωδώς στη διαχείριση των κρίσεων χρέους και της ευρωζώνης του 2010-2015.
Με τον πόλεμο στην Ουκρανία, την ενεργειακή κρίση και έκρηξη του πληθωρισμού, η νεοφιλελεύθερη ορθοδοξία επέστρεψε, με την αύξηση των επιτοκίων της ΕΚΤ προκειμένου να συμπιεστεί η ζήτηση και, τελευταία, με την αναθεώρηση του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης που επαναφέρει, έστω σε ηπιότερη εκδοχή, τη δημοσιονομική λιτότητα ως μόνιμο καθεστώς διακυβέρνησης.
Ψήφος στη ΝΕΑ ΑΡΙΣΤΕΡΑ
Συμπερασματικά, σε αυτές τις εκλογές, οι δυνάμεις της νεοφιλελεύθερης ορθοδοξίας και της λιτότητας επιδιώκουν να κλείσουν το «παράθυρο ευκαιρίας» για ένα διαφορετικό ευρωπαϊκό μοντέλο οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης και ευρωπαϊκής ενοποίησης που άνοιξε η πανδημία. Αφήνουν όμως ορθάνοιχτο το «παράθυρο ευκαιρίας» που άνοιξαν στην ακροδεξιά με την κρίση χρέους του 2010 και τις πολιτικές λιτότητας που ακολούθησαν. Η ψήφος των πολιτών στις ευρωεκλογές μπορεί να κρατήσει το πρώτο παράθυρο ανοιχτό και να κλείσει το δεύτερο. Αυτό τους καλούμε να κάνουν, ψηφίζοντας ΝΕΑ ΑΡΙΣΤΕΡΑ!
(Η Μαρία Καραμεσίνη είναι Καθηγήτρια Οικονομικών Παντείου Πανεπιστημίου, πρώην πρόεδρος και διοικήτρια ΟΑΕΔ (νυν ΔΥΠΑ), υποψήφια ευρωβουλεύτρια της ΝΕΑΣ ΑΡΙΣΤΕΡΑΣ)
