Το νέο κληρονομικό δίκαιο εισάγει εκτεταμένες αλλαγές που αναμορφώνουν τη διαχείριση της περιουσίας μετά θάνατον. Διατηρούνται οι ιδιόγραφες διαθήκες αλλά με αυστηρότερο έλεγχο γνησιότητας, μειώνεται το όριο ηλικίας για σύνταξη διαθήκης στα 16 έτη και δίνεται η δυνατότητα σε άτομα με αναπηρία να συντάσσουν διαθήκη μέσω τεχνολογικών μέσων.
Θεσπίζονται κληρονομικές συμβάσεις, αναμορφώνεται η εξ αδιαθέτου διαδοχή με νέους κανόνες για τον επιζώντα σύζυγο και τους συμβιούντες, ενώ προβλέπεται ειδική ρύθμιση για συντρόφους χωρίς σύμφωνο. Καθιερώνεται πλήρης διαχωρισμός της κληρονομικής περιουσίας από την ατομική περιουσία του κληρονόμου, περιορίζοντας τις αποποιήσεις και διευκολύνοντας την τακτοποίηση κληρονομικών ζητημάτων.
To Dnews.gr παραθέτει έναν πρακτικό οδηγό με βασικές ερωτήσεις και απαντήσεις για το τι αλλάζει στο νέο κληρονομικό δίκαιο:
1. Τι αλλάζει συνολικά στο κληρονομικό δίκαιο μετά από ογδόντα χρόνια;
Για πρώτη φορά μετά το 1946 αναμορφώνεται πλήρως το πλαίσιο που ρυθμίζει τη μεταβίβαση της περιουσίας μετά θάνατον. Το νέο κληρονομικό δίκαιο προσαρμόζει τις διατάξεις στις σύγχρονες κοινωνικές και οικογενειακές συνθήκες, ενισχύει την ασφάλεια δικαίου, μειώνει τις δικαστικές διαμάχες και διευκολύνει την ορθολογική αξιοποίηση των περιουσιών.
2. Διατηρούνται οι ιδιόγραφες διαθήκες;
Ναι, οι ιδιόγραφες διαθήκες παραμένουν σε ισχύ. Ωστόσο, εισάγεται υποχρεωτικός έλεγχος γνησιότητας όταν κατατίθενται από συγγενείς που δεν είναι παιδιά ή σύζυγοι ή όταν έχει περάσει ένας χρόνος από τον θάνατο του διαθέτη.
3. Από ποια ηλικία μπορεί πλέον κάποιος να συντάξει διαθήκη;
Το νέο πλαίσιο μειώνει το όριο ηλικίας στα 16 έτη, επιτρέποντας σε περισσότερα άτομα να καθορίσουν τη μεταθανάτια διάθεση της περιουσίας τους.
4. Τι προβλέπεται για άτομα με αναπηρία;
Άτομα με αναπηρίες μπορούν πλέον να συντάσσουν διαθήκη με τη βοήθεια τεχνολογικών μέσων, όπως φωνητική υποστήριξη ή άλλες τεχνολογίες, εξασφαλίζοντας ίση πρόσβαση στη διαδικασία.
5. Υπάρχουν περιορισμοί στη σύνταξη διαθήκης για άτομα που νοσηλεύονται;
Θεσπίζεται αυστηρή απαγόρευση σύνταξης διαθήκης υπέρ προσώπων που υπηρετούν, διοικούν ή παρέχουν υπηρεσίες σε νοσοκομεία, γηροκομεία, ιδρύματα περίθαλψης ή άλλες δομές όπου βρίσκεται ο διαθέτης, ώστε να αποτρέπονται καταχρηστικές συμπεριφορές.
6. Εισάγεται η έννοια της αυτοδίκαιης κληρονομικής ανικανότητας;
Ναι. Όποιος έχει καταδικαστεί για εγκλήματα κατά της ζωής, της υγείας ή της γενετήσιας ελευθερίας του διαθέτη αποκλείεται αυτοδίκαια από την κληρονομιά.
7. Τι είναι οι κληρονομικές συμβάσεις και πώς λειτουργούν;
Θεσμοθετούνται για πρώτη φορά δύο είδη συμβάσεων: η σύμβαση μέσω της οποίας ο διαθέτης καθορίζει εν ζωή σε ποιον θα μεταβιβαστεί η περιουσία του μετά θάνατον και η σύμβαση με την οποία κάποιος παραιτείται εν ζωή από μελλοντικά κληρονομικά του δικαιώματα. Και οι δύο ρυθμίσεις αποσκοπούν στη μείωση συγκρούσεων και στην ορθολογική οργάνωση της περιουσίας.
8. Τι αλλάζει στην εξ αδιαθέτου διαδοχή για τον επιζώντα σύζυγο;
Το ποσοστό του επιζώντος συζύγου αυξάνεται στο 33% όταν υπάρχει ένα παιδί, ενώ όταν υπάρχουν δύο ή περισσότερα παιδιά το ποσοστό ορίζεται στο 25%. Ελλείψει τέκνων, ο επιζών σύζυγος προηγείται πλέον των γονέων και των υπόλοιπων συγγενών.
9. Τι ισχύει για τα ζευγάρια με σύμφωνο συμβίωσης;
Οι συμβιοιούντες με σύμφωνο αποκτούν τα ίδια κληρονομικά δικαιώματα με τους συζύγους. Το νομοσχέδιο αναγνωρίζει πλέον θεσμικά αυτή τη μορφή οικογένειας.
10. Υπάρχει πρόβλεψη για ζευγάρια χωρίς σύμφωνο συμβίωσης;
Ναι, όταν δεν υπάρχουν άλλοι συγγενείς με κληρονομικό δικαίωμα και η περιουσία θα περιερχόταν στο Δημόσιο, ο επιζών σύντροφος αποκτά πλήρες κληρονομικό δικαίωμα εφόσον απέδειξε ότι συμβίωνε με τον θανόντα τουλάχιστον τρία χρόνια και υποβάλει αίτηση εντός τεσσάρων μηνών.
11. Πώς αλλάζει το καθεστώς ευθύνης για τα χρέη της κληρονομίας;
Καθιερώνεται απόλυτος διαχωρισμός ανάμεσα στην κληρονομική περιουσία και την ατομική περιουσία του κληρονόμου. Ο κληρονόμος δεν επιβαρύνεται πλέον με ίδια περιουσιακά στοιχεία για τα χρέη που συνοδεύουν την κληρονομία, γεγονός που αναμένεται να μειώσει δραστικά τις αποποιήσεις.
12. Ποιες είναι οι βασικές οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις των αλλαγών;
Η μεταρρύθμιση ενισχύει την ασφάλεια δικαίου, διευκολύνει τη συνέχιση οικογενειακών επιχειρήσεων, ενεργοποιεί ανενεργές περιουσίες, αυξάνει τη ρευστότητα στην αγορά ακινήτων και μειώνει τη δικαστική αντιδικία. Παράλληλα, προσαρμόζει το δίκαιο στις σύγχρονες μορφές οικογένειας και ενισχύει τον σεβασμό στη βούληση του διαθέτη.
