Ως «παχυσαρκία», σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, ορίζεται η μη φυσιολογική ή υπερβολική συσσώρευση σωματικού λίπους που μπορεί να επηρεάσει δυσμενώς την υγεία ενός ατόμου.
Ο σύγχρονος τρόπος ζωής έχει επιφέρει αλλαγές στον τρόπο διατροφής με όλο και περισσότερες ανθυγιεινές επιλογές, μείωση της φυσικής δραστηριότητας, αυξημένο χρόνο μπροστά σε οθόνη και μείωση της διάρκειας του ύπνου, γεγονότα που έχουν οδηγήσει σε αύξηση της παχυσαρκίας και ιδιαίτερα στην παιδική και εφηβική ηλικία.
Ο Δείκτης Μάζας Σώματος (ΔΜΣ), τονίζει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, η Μαρία Παπαγιάννη, παιδίατρος-παιδοενδοκρινολόγος, επίκουρη καθηγήτρια Τμήματος Διαιτολογίας και Διατροφολογίας του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, αποτελεί έναν εύκολο και αποδεκτό τρόπο εκτίμησης της παχυσαρκίας και υπολογίζεται ως το λόγο του βάρους σε κιλά προς το τετράγωνο του ύψους σε μέτρα.
Κι ενώ για τους ενήλικες η χρήση του ΔΜΣ κατατάσσει εύκολα ένα άτομο ως φυσιολογικού βάρους όταν έχει ΔΜΣ<25, υπέρβαρο όταν έχει 25>ΔΜΣ<30 και παχύσαρκο όταν έχει ΔΜΣ>30, στα παιδιά και στους εφήβους δεν συμβαίνει το ίδιο λόγω της συνεχούς μεταβολής του βάρους και του ύψους τους καθώς μεγαλώνουν. Οπότε, σύμφωνα με την ίδια, είναι αναγκαία η χρήση των διαγραμμάτων ΔΜΣ, με βάση τα κριτήρια που έθεσε η IOTF (International Obesity Task Force), από τον παιδίατρο για να εκτιμηθεί κατάσταση του κάθε παιδιού/εφήβου.
Σύμφωνα με στοιχεία του ΠΟΥ (Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας) το 2022, υπήρχαν 37.000.000 παχύσαρκα παιδιά ηλικίας<5 ετών και >390.000.000 παχύσαρκα παιδιά και έφηβοι 5-19 ετών, ενώ σύμφωνα με στοιχεία του ΟΟΣΑ έχουμε κατακτήσει ως χώρα, την πρωτιά στη συχνότητα της παχυσαρκίας στην παιδική και εφηβική ηλικία. Μετά την επιδημία του κορονοϊού, φαίνεται η συχνότητα να έχει αυξηθεί.
Οι παράγοντες κινδύνου
Η αιτιολογία, τονίζει η κ. Παπαγιάννη είναι σύνθετη και πολυπαραγοντική. Γενετικοί, ενδοκρινολογικοί (π.χ. υποθυρεοειδισμός, υπερκορτιζολαιμία), ψυχολογικοί, νευρολογικοί, περιβαλλοντικοί, φαρμακευτικοί παράγοντες ευθύνονται ή/και συμβάλλουν στην εμφάνιση παχυσαρκίας με τους δύο πρώτους να ευθύνονται για <1% των περιπτώσεων. Σίγουρα η κακή διατροφή, τονίζει, σε συνδυασμό με την έλλειψη φυσικής δραστηριότητας κατέχουν τη μερίδα του λέοντος στην αιτιολογία της παιδικής και εφηβικής παχυσαρκίας ενώ η επίδραση του περιβάλλοντος φαίνεται να αποκτά σημαντικό ρόλο μέσω της δράσης των ενδοκρινικών χημικών διαταρακτών.
Παράγοντες κινδύνου για εμφάνιση παχυσαρκίας στην παιδική και εφηβική ηλικία, προσθέτει, είναι: παχυσαρκία γονέων, αυξημένος χρόνος σε οθόνη (TV-DVD-Videogames-Κινητό Τηλέφωνο), έλλειψη άσκησης, κακή διατροφή, έλλειψη ύπνου, μικρό ή μεγάλο βάρος γέννησης, διαβήτης της μητέρας κατά την κύηση, κινητικά προβλήματα, προηγούμενη νόσηση από κακοήθεια,γενετικά νοσήματα που σχετίζονται με παχυσαρκία (π.χ. Prader-Willi) καθώς και θεραπεία με κορτικοστεροειδή.
Είναι σημαντικό οι γονείς να αντιλαμβάνονται έγκαιρα την υπερβαρότητα του παιδιού τους προκειμένου να λάβουν μέτρα, ώστε να ανατραπεί η εξέλιξή του σε παχύσαρκο. Δυστυχώς, όπως έχει αποδειχθεί, εξηγεί η επίκουρη καθηγήτρια, και μέσω επιστημονικών μελετών, σημαντικός αριθμός γονέων «βλέπουν» ως φυσιολογικό το υπέρβαρο παιδί τους και ως υπέρβαρο το παχύσαρκο παιδί τους.
Μιλώντας για τις επιπλοκές η ίδια τονίζει πως η παιδική παχυσαρκία έχει σοβαρές επιπλοκές και συσχετίζεται με αρκετές άλλες νοσηρότητες. Μεταξύ άλλων, τονίζει: «Η σημαντικότερη επιπλοκή είναι ότι >80% των παχύσαρκων παιδιών θα είναι παχύσαρκοι ως ενήλικες με αυξημένη πιθανότητα για εμφάνιση σοβαρών επιπλοκών και νοσημάτων. Κάποιες από τις επιπλοκές της παιδικής παχυσαρκίας είναι ορμονικές διαταραχές (π.χ. υποθυρεοειδισμός), άπνοιες στη διάρκεια του ύπνου, αθηρωμάτωση από μικρή ηλικία, και δυσλιπιδαιμία που θα οδηγήσουν αργότερα σε υπέρταση και αυξημένη θνητότητα από καρδιαγγειακά νοσήματα. Επίσης, λιπώδης διήθηση του ήπατος, προδιαβήτης και στη συνέχεια διαβήτης και επιπλέον, στα κορίτσια σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών. Σημαντικά αρνητική επίσης είναι η επίδραση της παχυσαρκίας στην αύξηση και την ενήβωση, με αυξημένη πιθανότητα για χαμηλότερο τελικό ανάστημα από το γενετικά εκτιμώμενο καθώς και πρώιμη ήβη. Παρατηρείται στα παιδιά αυτά επιτάχυνση της αύξησης και της οστικής ωρίμανσης που οδηγεί σε πρώιμη έναρξη ήβης με αρνητική επίπτωση στο τελικό ανάστημα».
«Η αντιμετώπιση της παχυσαρκίας στα παιδιά και στους εφήβους είναι πολυπαραγοντική και κρίνεται απαραίτητο να συμμετέχει όλη η οικογένεια. Βασικές αρχές αποτελούν η υιοθέτηση υγιεινών συνηθειών διατροφής, η αύξηση της φυσικής δραστηριότητας, η μείωση του χρόνου στην οθόνη και η αύξηση της χρονικής διάρκειας του ύπνου. Πρόσφατα, μπήκαν στη φαρέτρα μας και φαρμακευτικά σκευάσματα για την αντιμετώπιση αυτής της σοβαρής νόσου σε εφήβους καθώς και η βαριατρική χειρουργική» καταλήγει.
