«Δεν μπορείς να διαχειριστείς τις κραυγές ασθενών και συγγενών. Οι ασθενείς καταλάβαιναν ότι θα διασωληνωθούν,και ίσως φύγουν και ζητούσαν να πουν το τελευταίο αντίο στους αγαπημένους τους. Ήταν όλοι σε κατάσταση σοκ. Αυτές οι σκηνές έχουν στοιχειώσει μέσα μας».
Η κ. Μάτα Τσικρικά, είναι πνευμονολόγος-φυματιολόγος, Πρόεδρος της Ομάδας Προαγωγής Υγείας, Ιατρικής Εκπαίδευσης και Διακοπής Καπνίσματος Ελληνικής και Ευρωπαϊκής Πνευμονολογικής Εταιρείας και Πρόεδρος της Ένωσης Πνευμονολόγων Ελλάδας. Είναι μία από τους γιατρούς, που «μπήκε» στη μάχη εναντίον του κορονοϊού, από την πρώτη στιγμή. Έζησε την πανδημία και ότι αυτή έφερε, στο νοσοκομείο «Σωτηρία», που δέχθηκε και το μεγαλύτερο κύμα νοσηλευόμενων στη χώρα.
Λίγες ημέρες πριν κλείσουμε 4 χρόνια, από το πρώτο κρούσμα της πανδημίας, η κ. Τσικρικά μίλησε στο Dnews, για το πώς έζησε εκείνη την περίοδο μέσα στο νοσοκομείο και πώς βγήκε τελικά το ΕΣΥ, από αυτή την παγκόσμια περιπέτεια.
Περιγράφει τις σοκαριστικές στιγμές που έζησε με τους συναδέλφους της και τις καταστάσεις που κρίθηκαν να διαχειριστούν οι γιατροί της «πρώτης γραμμής». Γεγονότα και περιστατικά που ενδέχεται σύμφωνα με τους ειδικούς, να επαναληφθούν.
26 Φεβρουαρίου. Πρώτο κρούσμα. Τι σκέφτεστε; Τι περιμένετε; Ποιες ήταν οι πρώτες σας ενέργειες;
Το θυμάμαι πολύ έντονα. Εγώ προσωπικά σκέφτηκα, άργησε και να έρθει στη χώρα μας. Αναρωτιόμασταν αν είναι το πρώτο κρούσμα, γιατί γνωρίζουμε πολύ καλά, ότι πολλές φορές κάποια νοσήματα μεταδοτικά και λοιμώδη, υπάρχουν ήδη στην κοινότητα αλλά δεν έχουν ανιχνευτεί. Είμασταν σε επαγρύπνηση. Θέλαμε να δούμε τι θα γίνει, πώς θα το διαχειριστούμε, ποια είναι τα συμπτώματα, πώς θα κινηθεί το σύστημα υγείας, δεν γνωρίζαμε τίποτα.
Περνάνε οι ημέρες. Μεγαλώνει το πρόβλημα. Τι συμβαίνει στο νοσοκομείο;
Αρχίζουμε και βλέπουμε στην τηλεόραση όλο αυτό. Παγκόσμια. Και καταλαβαίνουμε ότι τα πράγματα δεν είναι όπως τα είχαμε εκτιμήσει αρχικά. Υπάρχει μία αόρατη απειλή. Και αρχίζει στη ζωή μας, στις κουβέντες μας, στις γνώσεις μας, να μπαίνει αυτή η απειλή.
Τι σκέφτεστε εκείνες τις στιγμές που το πράγμα πλέον γίνεται ακραίο;
Το πρώτο πράγμα που σκέφτεσαι, είναι τι πρέπει να κάνεις για να μην μολυνθείς, αν έρθεις αντιμέτωπος με το κρούσμα. Μετά σκεφτήκαμε ότι κρούσμα, μπορεί να είναι οποιοσδήποτε. Ήταν ελάχιστα τα τεστ. Από τη στιγμή που το νοσοκομείο μας, είχε οριστεί ως Κέντρο Αναφοράς, έρχονταν άνθρωποι, που κατά πάσα πιθανότητα είχαν μία απλή λοίμωξη του αναπνευστικού και εμείς τους αντιμετωπίζαμε ντυμένοι «αστροναύτες», με πρωτόκολλα που οι άνθρωποι δεν είχαν φυσικά αντιληφθεί. Δεν υπήρχε τρόπος εύκολης διάγνωσης, καθυστερούσε 24 ή και 48 ώρες.
Σκεφτήκατε ποτέ, ότι όσα μάθατε στην επιστήμη σας για μία ενδεχόμενη πανδημία, τελικά επαληθεύτηκαν;
Η πανδημία, είναι κάτι που ποτέ δεν φεύγει από το μυαλό ενός επιστήμονα, που ασχολείται με τα λοιμώδη και τα μεταδοτικά νοσήματα. Το περιμέναμε ότι θα γίνει κάποια στιγμή. Όπως περιμένουμε και την επόμενη. Γνωρίζουμε ότι περιοδικά, υπάρχουν πανδημίες και αυτές μεταδίδονται με πολύ εύκολους τρόπους στην κοινότητα. Το πόσο καλά όμως, είναι καλά προετοιμασμένη η επιστημονική κοινότητα για να αντιμετωπίσει μία πανδημία, είναι κάτι που δεν μπορούμε να ξέρουμε.
Έρχονται τα πρώτα κρούσματα στο νοσοκομείο. Πως το διαχειρίζεστε;
Με το που ήρθαν τα πρώτα κρούσματα, έχουμε συνάδελφο που κάναμε μαζί εφημερία, να νοσεί αμέσως. Βλέπουμε τις εικόνες από όλο τον κόσμο. Αντιλαμβανόμαστε ότι κάτι συμβαίνει με την Κίνα. Που δεν δίνει στοιχεία. Εκεί θορυβηθήκαμε πολύ. Δεν ξέραμε το μέγεθος, ούτε πώς να το διαγνώσουμε, αλλά ούτε και τη θεραπεία. Βλέπεις ως γιατρός, ότι έχεις να κάνεις με κάτι πρωτόγνωρο, που πρέπει να αντιμετωπίσεις με όποιο τρόπο και όση εμπειρία έχεις και τεχνογνωσία από προηγούμενους ιούς. Υπήρχε λοιπόν άγχος και κλάμα. Όταν νόσησε η πρώτη συνάδελφος από κορονοϊό, συγκλονίστηκε όλο το νοσοκομείο. Σκεφτόμασταν όλοι, πώς θα κάνουμε ένα δεύτερο πλάνο, ώστε να μην πάμε σπίτι μας, αν κολλήσουμε. Ψάχναμε να βρούμε στο νοσοκομείο έναν τέτοιο χώρο, για να απομονωθούμε.
Με την οικογένειά σας και τον κύκλο σας, πώς το αντιμετωπίσατε;
Γύριζα πίσω στο σπίτι μου και φόραγα τη μάσκα, δεν κοιμόμουν κοντά στα παιδιά μου. Φανταστείτε ότι η κόρη μου έχει βρογχικό άσθμα και προσπαθούσα να είμαι μακριά. Με έβλεπαν να κατεβαίνω τη σκάλα του και άλλαζαν όροφο οι γείτονες. Όχι από κακία φυσικά, αλλά από ανησυχία. Δεν έμπαινε κανείς μαζί μου στο ασανσέρ. Φοβόταν όλος ο κόσμος.
Ξεσπάει η πανδημία, με τα αποτελέσματα που είχαμε. Τι συμβαίνει στο νοσοκομείο;
Το «Σωτηρία», ως νοσοκομείο εξειδικευμένο, δέχεται το μεγαλύτερο κύμα ασθενών. Δεχόμαστε τους πρώτους ασθενείς από κορονοϊό και αρχίζει όλο αυτό και γίνεται συγκλονιστικό. Βλέπουμε τις εικόνες των νεκρών πολιτών αλλά και συναδέλφων από την Ιταλία, στις τηλεοράσεις και έχουμε σοκαριστεί. Προσπαθούμε να βρούμε επαφές στην Ιταλία, να μας δώσουν στοιχεία, πληροφορίες που θα μας φανούν χρήσιμες, πόσο μεγάλο είναι το ιϊκό φορτίο, πώς μεταδίδεται, ποια φάρμακα έδωσαν. Το μεγάλο σοκ έρχεται όταν αφήνει την τελευταία του πνοή στο νοσοκομείο, ένας συνάδελφός μας. 43 ετών με τρία παιδιά. Κόλλησε από ασθενή. Έφυγε μέσα σε 4 ημέρες. Ένας υγιέστατος άνθρωπος.
Φτάνουμε λοιπόν στα τέλη Μαρτίου να έχουμε 49 νεκρούς. Και στις 23 Μαρτίου έχουμε lockdown.
Καταλάβαμε τότε ότι θα εξελιχθούν άσχημα τα πράγματα από παντού. Και κλείνουν όλα. Πρωτόγνωρο για όλους και σοκαριστικό. Εμείς οι ειδικευμένοι γιατροί, ξέραμε ότι θα έρθει κάποια στιγμή η πανδημία, γνωρίζαμε ότι θα μπορεί να συμβεί, αλλά το να συμβαίνει είναι διαφορετικό.
Τι ήταν αυτό που σας εμπόδιζε περισσότερο στη διαχείριση μίας τέτοιας κατάστασης;
Δούλευα και στα επείγοντα και στη μονάδα εντατικής θεραπείας. Γύριζα προς το σπίτι και έκλαιγα στο αυτοκίνητο. Δεν μπορούσαμε να διαχειριστούμε τον ένα μετά τον άλλο θάνατο. Τις κραυγές των ασθενών. Ο ασθενής καταλάβαινε ότι θα φύγει από τη ζωή. Το αίσθημα του «επικείμενου θανάτου». Μας ζητούσε να χαιρετίσει τους αγαπημένους του. Είναι σκηνές που δεν θα ξεχάσω ποτέ. Έρχονταν οι συγγενείς έξω από τις ΜΕΘ, να δουν έστω και λίγο τον άνθρωπό τους και έκλαιγαν. Δεν έβλεπαν τους νεκρούς τους. Ήταν απίστευτο. Να μην μπορούν να τιμήσουν τους νεκρούς τους οι άνθρωποι. Αυτές οι σκηνές μας έχουν στοιχειώσει, γιατί κληθήκαμε να τις διαχειριστούμε. Υπήρξαν απίστευτα περιστατικά, που μόνο οι συνάδελφοι μπορούν να καταλάβουν τον πόνο και την τραγικότητα της στιγμής. Όσο και αν είσαι γιατρός, τέτοια μαζική κραυγή, μοναξιά, πόνο και θάνατο, δεν μπορείς να διαχειριστείς. Οι ασθενείς μας έβλεπαν με τις στολές. Δεν μας άκουγαν όταν μιλούσαμε, δεν ήξεραν τα πρόσωπά μας.
Δεκέμβριος και ξεκινούν οι εμβολιασμοί. Ανακουφίστηκε το σύστημα;
Η αλήθεια είναι ότι υπήρξε μεγάλη ανακούφιση με τους εμβολιασμούς. Διαβάζαμε τα πάντα για να μπορέσουμε να διαχειριστούμε την πανδημία. Ότι δημοσιευόταν, μπαίναμε στα email μας να το διαβάσουμε, συμμετείχαμε σε φόρα. Τα μεγαλύτερα επιστημονικά περιοδικά του κόσμου, δεν ήθελαν πλέον συνδρομές και μπορούσαμε on line, να διαβάσουμε ότι καινούργιο υπήρχε. Ήταν συγκλονιστικό. Διαβάζαμε άπειρες ώρες, αντί να ξεκουραζόμαστε. Είχαμε φτιάξει ομάδες στα κοινωνικά δίκτυα για να ανταλλάσσουμε απόψεις.
Μετά από 4 χρόνια, τι άφησε πίσω ο κορονοϊός, τι κρατάμε από όλη αυτή την παγκόσμια περιπέτεια;
Οι πνευμονολόγοι, βγήκαμε πολύ πιο έμπειροι από όλο αυτό. Μάθαμε σύγχρονες τεχνικές, ήρθε νέος εξοπλισμός στα νοσοκομεία. Δεν είχαμε τις δυνατότητες που έχουμε σήμερα. Οι τόσες δωρεές που δόθηκαν στα νοσηλευτικά ιδρύματα, δεν έχουν δοθεί ποτέ. Κερδίσαμε λοιπόν σε τρομερή εμπειρία, ειδικά στα δύσκολα περιστατικά. Αποκτήσαμε ικανότητες και δεξιότητες.
Τι χάσαμε από την πανδημία, τι θεωρείτε ότι πήγε λάθος;
Στο 2024 πλέον, νομίζω το ΕΣΥ είναι πληγωμένο. Τα νοσοκομεία είναι υποστελεχωμένα, ενώ οι γιατροί και το νοσηλευτικό προσωπικό, είναι εξουθενωμένοι και ψυχικά εξαντλημένοι. Βάλαμε πλάτη για να τα βγάλουμε πέρα ως χώρα, όπως έβαλαν πλάτη και άλλες ομάδες επαγγελματιών. Δεν πήραμε όμως αυτό που μας άξιζε, δεν πήραμε και αυξήσεις. Έχουμε φτάσει στα όριά μας οι γιατροί, αλλά έχουν δίκιο και οι ασθενείς, όταν περιμένουν ώρες. Δεν φτάνουν οι γιατροί και νοσηλευτές όμως. Δεν γίνεται να δουλεύουν όλοι τόσες ώρες.
Επίσης ο κόσμος θεωρεί, ότι μετά τον κορονοϊό, τα νοσοκομεία είναι πλέον τα καλύτερα σε προδιαγραφές, ενώ δεν είναι έτσι. Με τα εμβόλια, τη συνωμοσιολογία και όλα αυτά, έχει διαταραχθεί επίσης, η σχέση του ασθενή με τον γιατρό. Η εμπιστοσύνη μεταξύ των δύο. Μπήκε η αμφιβολία στην ιατρική διάγνωση και είναι άδικο αυτό για τον ασθενή. Μας λένε οι ασθενείς, εγώ δεν κάνω εμβόλιο να γίνω πειραματόζωο. Και αυτό δεν είναι φυσικά σωστό και μας έχει κουράσει.