Χαμένοι σε διαφορετικά χρωματιστά τιμολόγια ρεύματος, καλούμαστε ως καταναλωτές να επιλέξουμε αυτό που θεωρούμε ως ιδανικό για μας, με την προϋπόθεση ότι έχουμε καταλάβει για παράδειγμα, τι σημαίνει μεταβλητότητα της τιμής του ρεύματος στη βραχυχρόνια και μακροχρόνια περίοδο ή τι ακριβώς είναι το ασφάλιστρο κινδύνου. Και από εκεί ξεκινά και ο πονοκέφαλος.
Υπάρχουν όμως και απλούστεροι ‘γρίφοι’ που καλούμαστε να λύσουμε στην καθημερινότητά μας, όπως για παράδειγμα, αν θα πρέπει να πετάξουμε μια οικιακή συσκευή που θέλει μάστορα ή να την επισκευάσουμε, υπολογίζοντας φυσικά το κόστος κάθε μιας από αυτές τις επιλογές.
Το ιδανικό θα ήταν και στις δυο περιπτώσεις να μας έλεγε κάποιος ειδικός τι να κάνουμε ή να είχαμε στα χέρια μας ένα ‘εργαλείο’ που θα μας καθοδηγούσε προς την πιο σωστή και πιο συμφέρουσα οικονομικά απόφαση. Κάπως έτσι φαίνεται πως σκέφτηκαν ο Αναπληρωτής Καθηγητής του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας, Παναγιώτης Σαρηγιαννίδης και συν-ιδρυτής της MetaMind Innovations, της πρώτης εταιρείας-τεχνοβλαστού (spin-off) του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας, και ο Αναπληρωτής Καθηγητής Ιωάννης Πραγγίδης από το Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης, όταν δημιούργησαν το EVIDENT (μαζί με την κοινοπραξία του έργου), το οποίο δεν είναι τίποτα άλλο από ένα παιχνίδι σοβαρού σκοπού (serious game) που συνδέεται με μια εφαρμογή στο κινητό, το παιχνίδι φυσικά δεν μας δίνει απαντήσεις του τύπου «ναι» ή «όχι», αλλά μας εξηγεί στην πράξη τι είναι η ενεργειακή απόδοση και μας εκπαιδεύει στη λήψη αποφάσεων για θέματα ενεργειακής κατανάλωσης.
Με άλλα λόγια μας βοηθά να απαντήσουμε εμείς με «ναι» ή «όχι» σε τέτοιου τύπου διλήμματά μας «Τα παιχνίδια σοβαρού σκοπού εκπαιδεύουν τους χρήστες μέσα σε ένα διαδραστικό περιβάλλον που συνδυάζει την διασκέδαση με τη μάθηση.
Η αποτελεσματικότητά τους έχει αποδειχθεί σε ποικίλα περιβάλλοντα, συμπεριλαμβανομένης της ευαισθητοποίησης για την κατανάλωση και την περιβαλλοντική συμπεριφορά.
Το παιχνίδι EVIDENT διερευνά τη συμπεριφορά των καταναλωτών ως απάντηση στην επιλογή διαχείρισης μιας δυσλειτουργικής οικιακής συσκευής.
Συγκεκριμένα, εξετάζει τον τρόπο με τον οποίο τα άτομα αποφασίζουν αν θα την κρατήσουν ή αν θα την αντικαταστήσουν, καθώς και τον αντίκτυπο των προκαταλήψεων συμπεριφοράς σε αυτές τις αποφάσεις», εξηγεί ο συν-ιδρυτής της MetaMind Innovations, Δρ Σαρηγιαννίδης, ο οποίος ηγείται του Εργαστηρίου Εφαρμογών και Διαδικτύου των Πραγμάτων (ITHACA) στο Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας.
Σύμφωνα με τον καθηγητή, ο τεχνοβλαστός του Πανεπιστημίου Δυτικής Μακεδονίας MetaMind Innovations, από το 2021 που ιδρύθηκε, αναπτύσσει λογισμικά και υπηρεσίες νέας γενιάς και υψηλής τεχνολογίας, φιλοδοξώντας, με την προώθηση καινοτόμων “DeepTech” λύσεων ειδικότερα για υποδομές ενέργειας, κυβερνο- συστημάτων, υγείας, μεταφορών και “ευφυούς” γεωργίας, να διαδραματίσει πρωταγωνιστικό ρόλο κατά τη μετάβαση στη μεταλιγνιτική εποχή.
Αλλάζουμε συμπεριφορά παίζοντας Το EVIDENT (το οποίο είναι διαθέσιμο στο Google Play) όπως το περιγράφει ο Δρ Σαρηγιαννίδης είναι ένα παιχνίδι προσομοίωσης της καθημερινής ζωής στο οποίο οι χρήστες έχουν ως αποστολή να διατηρούν το εικονικό τους σπίτι, διασφαλίζοντας παράλληλα ότι ο εικονικός τους χαρακτήρας (avatar) έχει υψηλή ποιότητα ζωής (δηλαδή ικανοποιούνται βασικές ανάγκες του όπως διατροφή, ζεστασιά και υγιεινή), και παρακολουθώντας την ενεργειακή τους κατανάλωση και την οικονομική σπατάλη που αυτή συνεπάγεται.
«Κατά τη διάρκεια του παιχνιδιού, μία ή περισσότερες ηλεκτρικές συσκευές ενδέχεται να παρουσιάσουν πρόβλημα και ο χρήστης μαζί με τη βοήθεια ενός εικονικού τεχνικού πρέπει να πάρει αποφάσεις για την πιθανή επισκευή ή την αντικατάστασή τους.
Η ηλικία της συσκευής, η ενεργειακή της βαθμίδα και το κόστος μίας αντίστοιχης καινούργιας είναι παράγοντες που παρουσιάζονται και εξηγούνται στο χρήστη από τον εικονικό τεχνικό ώστε να μπορεί εκείνος να λάβει μία καλά συνεκτιμημένη απόφαση», εξηγεί ο Έλληνας επιστήμονας, ο οποίος συμπεριλαμβάνεται στο 2% των επιστημόνων παγκοσμίως, των οποίων η έρευνα έχει τον μεγαλύτερο αντίκτυπο στην επιστημονική τους περιοχή, σύμφωνα με την κατάταξη του Πανεπιστημίου του Στάνφορντ.
Μετά τη λήψη κάθε απόφασης, οι παίκτες λαμβάνουν σχετικά σχόλια και απλές αλλά χρήσιμες πληροφορίες σχετικά με τον τρόπο προσέγγισης αποφάσεων επισκευής ή αντικατάστασης συσκευών στο μέλλον.
Στο τέλος του παιχνιδιού, λαμβάνουν μία βαθμολογία η οποία συνυπολογίζει την επίδοση τους σε θέματα περιβαλλοντικών επιπτώσεων, στο επίπεδο ζωής τους και στις οικονομικές τους δαπάνες.
«Το παιχνίδι σοβαρού σκοπού EVIDENT είναι μέρος μίας μεγαλύτερης πλατφόρμας που προσφέρει καινοτόμες ερευνητικές λύσεις, όπως τον σχεδιασμό και την διενέργεια διαδικτυακών πειραμάτων με χρήση ερωτηματολογίων και παιχνιδιών σοβαρού σκοπού και που συνδυάζει τη διασκέδαση με την ενίσχυση των γνώσεων των χρηστών σε περιβαλλοντικά ζητήματα.
Ο στόχος της πλατφόρμας είναι να προάγει ένα συνεργατικό και καινοτόμο περιβάλλον γεφυρώνοντας το χάσμα μεταξύ της επιστημονικής έρευνας και του αντίκτυπου στον πραγματικό κόσμο», αναφέρει ο κ. Σαρηγιαννίδης.
Η συμπεριφορά του καθενός από μας μετράει
Σύμφωνα με τον καθηγητή Ιωάννη Πραγγίδη, οι καταναλωτές κρατούν το «κλειδί» για την επιταχυνόμενη ενεργειακή μετάβαση:
«Ο απλός σχεδιασμός και η απελευθέρωση ενεργειακά αποδοτικών προϊόντων δεν επαρκούν για την οποιαδήποτε αλλαγή αν δεν βοηθήσουμε πρώτα τους καταναλωτές να κατανοήσουν τη σύγχρονη και μεταβαλλόμενη αγορά ενέργειας. Η ουσιαστική αξιοποίηση των ψηφιακών δεδομένων θα δώσει τη δυνατότητα να κατανοήσουμε σε βάθος τη συμπεριφορά των καταναλωτών και ως αποτέλεσμα να προσφέρουμε ουσιαστικές και χρήσιμες λύσεις για την εξοικονόμηση ενέργειας».
Ο Δρ Πραγγίδης υποστηρίζει ότι «η αγορά ηλεκτρικής ενέργειας θα γίνει ακόμη πιο πολύπλοκη τα επόμενα χρόνια ακόμη και για τους οικιακούς καταναλωτές.
Τα χρωματιστά τιμολόγια, τα οποία είναι προς στη σωστή κατεύθυνση, δείχνουν ότι η λήψη αποφάσεων ακόμα και για θέματα καθημερινότητας γίνεται πιο σύνθετη.
Οι καταναλωτές θα πρέπει να υποστηριχτούν στη λήψη των αποφάσεών τους λαμβάνοντας πάντα υπόψη ότι ο χρόνος τους είναι περιορισμένος. Άρα υπάρχει ανάγκη για ακόμη περισσότερη έρευνα προς την εξεύρεση πρωτότυπων λύσεων» Λόγω της αναμφισβήτητης διασύνδεσης της συμπεριφοράς/δράσεων και της βιώσιμης ανάπτυξης, μελετητές υπογραμμίζουν την αλλαγή στη συμπεριφορά των καταναλωτών ως σημαντικό στοιχείο για την επίτευξη των στόχων της μετάβασης στην καθαρή ενέργεια (Στόχος Βιώσιμης Ανάπτυξης των Ηνωμένων Εθνών 7).
Αυτή την αλλαγή συμπεριφοράς επιδιώκει το έργο EVIDENT που ξεκίνησε τον Δεκέμβριο του 2020 συγκεντρώνοντας 9 εταίρους σε όλη την Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένων ερευνητικών ινστιτούτων, μελών του ακαδημαϊκού κόσμου, ΜΜΕ και βιομηχανίας, και που ολοκληρώνεται τον Φεβρουάριο.
Ευρύτερος στόχος του έργου είναι να προσδιορίσει τους κύριους μοχλούς λήψης αποφάσεων σε ατομικό επίπεδο και να δημιουργήσει νέες σχέσεις μεταξύ της κατανάλωσης ενέργειας και άλλων τομέων όπως ο χρηματοοικονομικός γραμματισμός.
Για τις ανάγκες του έργου οι ερευνητές διενήργησαν πολλές διαφορετικές περιπτωσιολογικές μελέτες στο πλαίσιο τυχαιοποιημένων δοκιμών ελέγχου (RCTs) και ερευνών. Όλες οι σχεδιασμένες, αναπτυγμένες και δοκιμασμένες τεχνολογίες λαμβάνουν υπόψη τα πιο πρόσφατα σχετικά ευρήματα της έρευνας και συμμορφώνονται με τα τρέχοντα βιομηχανικά πρότυπα.
