Opinions

Η Ευρώπη δεν δρα. Αντιδρά;

Image of Κωστής Χατζηδάκης Κωστής Χατζηδάκης
Η Ευρώπη δεν δρα. Αντιδρά;
Αν συνεχιστεί η αδράνεια, ειδικά γύρω από την οικονομία και την κοινή άμυνα, ανεξάρτητα από την εκλογή Τραμπ, η ΕΕ θα αντιμετωπίσει μετά βεβαιότητος σοβαρά προβλήματα τόσο στον ένα όσο και στον άλλο τομέα.

Ας είμαστε ειλικρινείς και ευθείς: Τι κυριαρχεί στη σκέψη όσων ασχολούνται με τα ευρωπαϊκά πολιτικά και οικονομικά πράγματα μετά την επανεκλογή Τραμπ στις ΗΠΑ; Ότι η Ευρώπη, είχε που είχε τα προβλήματά της, από εδώ και πέρα θα την πάρει και θα τη σηκώσει!

Πόσο εσφαλμένη μπορεί να είναι αυτή η εκτίμηση; Μπορεί και να μην είναι. Αν συνεχιστεί η αδράνεια, ειδικά γύρω από την οικονομία και την κοινή άμυνα, ανεξάρτητα από την εκλογή Τραμπ, η ΕΕ θα αντιμετωπίσει μετά βεβαιότητος σοβαρά προβλήματα τόσο στον ένα όσο και στον άλλο τομέα. Διότι πράγματι έχει κατορθώσει να είναι μια ήπια υπερδύναμη, αλλά από την άλλη πλευρά έχει ολοένα και αυξανόμενες πιέσεις στην ανταγωνιστικότητά της, στο δημογραφικό της και στη διαχείριση του μεταναστευτικού, ενώ παράλληλα δεν έχει κατορθώσει, παρά τις επανειλημμένες διακηρύξεις πολλά και ουσιώδη βήματα στον τομέα της εξωτερικής πολιτικής και της άμυνας.

Στην οικονομία για παράδειγμα, και πριν ακόμα την εκλογή Τραμπ, τόσο η έκθεση Λέττα όσο και η έκθεση Ντράγκι μιλούσαν ξεκάθαρα για το έλλειμα διεθνούς ανταγωνιστικότητας της ευρωπαϊκής οικονομίας, η οποία συμπιέζεται ανάμεσα στις ΗΠΑ και την Κίνα. Υστερούμε σημαντικά στην καινοτομία, στην παραγωγικότητα και τις επενδύσεις. Δυσκολευόμαστε να μεταφράσουμε το οικονομικό μας μέγεθος σε οικονομική δύναμη, λόγω της απουσίας ισχυρού κεντρικού συντονισμού. Στο τομέα της ενέργειας λείπουν αποτελεσματικές κοινές πολιτικές, κυρίως όσον αφορά τα ευρωπαϊκά ενεργειακά δίκτυα και ιδιαίτερα τα δίκτυα ηλεκτρικών διασυνδέσεων. Σύμφωνα με την έκθεση Ντράγκι απαιτούνται 750-800 δισ. ευρώ επενδύσεων σε ετήσια βάση προκειμένου να καταφέρουμε να κλείσουμε το χάσμα που μας χωρίζει από τους βασικούς μας εμπορικούς εταίρους. Για να βρεθούν τα χρήματα αυτά θα πρέπει να προχωρήσουμε, μεταξύ άλλων, σε ενοποίηση των ευρωπαϊκών κεφαλαιαγορών, αλλά και έκδοση κοινού χρέους, στο πρότυπο του Ταμείου Ανάκαμψής και Ανθεκτικότητας.

Το δεύτερο μέτωπο είναι η πολιτική ενοποίηση και η ενίσχυση της αμυντικής ικανότητας της Ευρώπης. Η εποχή που το ΝΑΤΟ εγγυάτο την ασφάλειά μας και η ΕΕ αρκούνταν στην επίδειξη ήπιας ισχύος έχει περάσει ανεπιστρεπτί. Η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, έδειξε με τον πιο σκληρό τρόπο ότι το μέρισμα ασφαλείας που απολάμβανε η Ευρώπη στη μεταψυχροπολεμική εποχή δεν υπάρχει πια.

Τι αλλάζει ως προς αυτά μετά την εκλογή Τραμπ; Οι ΗΠΑ όπως έχουν κάθε δικαίωμα φυσικά, αποφάσισαν να έχουν μια πολιτική περισσότερο αμερικανοκεντρική. Μια πολιτική που θα προτάξει το δόγμα “America first”, εις βάρος διαφόρων παγιωμένων αντιλήψεων που είχαν ως κοινό παρονομαστή την παγκοσμιοποίηση της οικονομίας. Μια έκφραση αυτής της αντίληψης θα είναι η ενδεχόμενη επιβολή δασμών στις ευρωπαϊκές εξαγωγές, πράγμα που θα συμπιέσει ακόμα περισσότερο τις ευρωπαϊκές οικονομίες. Οι ΗΠΑ, με βάση τη βούληση της πλειοψηφίας στις τελευταίες εκλογές, φαίνεται ότι θα έχουν μια άλλη προσέγγιση στο μέτωπο της Ουκρανίας, με ενδεχόμενες πιέσεις για άμεσο συμβιβασμό και με απόσυρση από τη συγκεκριμένη περιοχή, αφήνοντας στην Ευρώπη, δια της εις άτοπον απαγωγής, όλο το σχετικό φορτίο.

Η Ευρώπη την ίδια στιγμή είναι αντιμέτωπη και με δύο διαφορετικές πολιτικές κρίσεις τις οποίες διέρχονται αυτή την ώρα οι μεγαλύτερες χώρες της ΕΕ, η Γερμανία και η Γαλλία. Η πρώτη ανάγνωση, είναι φυσικά πως οι προοπτικές μέσα σε αυτόν τον ορίζοντα είναι ιδιαίτερα ζοφερές. Υπάρχει όμως και μια αιρετική άποψη που είχε ήδη ξεπροβάλει πριν την εκλογή Τραμπ. Η οποία λέει ότι η Ευρώπη δεν δρα, αλλά κυρίως αντιδρά όταν προκύπτουν κρίσεις.

Οι μεγαλύτεροι θυμούνται ότι η οικονομική στασιμότητα, και η συνύπαρξη υψηλής ανεργίας και πληθωρισμού, που ακολούθησαν τις ενεργειακές κρίσεις της δεκαετίας του 1970 έπαιξαν καταλυτικό ρόλο στην επίσπευση της ολοκλήρωσης της Κοινής Ευρωπαϊκής Αγοράς και της Νομισματικής Ένωσης. Πιο πρόσφατα οι χρηματοπιστωτική κρίση και η κρίση χρέους έφεραν σημαντικές αλλαγές στην οικονομική διακυβέρνηση της ΕΕ. Με νέους κανόνες εποπτείας των δημοσίων οικονομικών και του χρηματοπιστωτικού συστήματος. Ενώ η κρίση της πανδημίας οδήγησε στην πρωτοποριακή απόφαση τη δημιουργίας του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, με αμοιβαίο δανεισμό των κρατών μελών – μια ιδέα που έως τότε θεωρούνταν «ταμπού».

Υπ’ αυτή την έννοια, η αβεβαιότητα που δημιουργεί εκλογή Τραμπ θα μπορούσε να λειτουργήσει ευεργετικά για την Ευρώπη. Καλλιεργώντας μια αίσθηση επείγοντος και βοηθώντας μας να εστιάσουμε στη μεγάλη εικόνα και να παραμερίσουμε τις επιμέρους διαφωνίες.

Πόσο σίγουρος είμαι ότι θα συμβεί αυτό; Δεν μπορώ να στοιχηματίσω. Είμαι σίγουρος όμως για τρία πράγματα.

Πρώτον, πως το αποτέλεσμα των εκλογών στις ΗΠΑ είναι δεδομένο και δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτε άλλο από το να το σεβαστούμε.

Δεύτερον, ότι πρέπει να επιδιώξουμε ασφαλώς ως ΕΕ τη συνέχιση της συνεργασίας μας με τη άλλη πλευρά του Ατλαντικού, σε ένα κόσμο στον οποίο αυξάνονται ολοένα και περισσότερο οι προκλήσεις.

Τρίτον, ότι σε κάθε περίπτωση είναι περισσότερο αναγκαίο παρά ποτέ να κάνουμε ουσιαστικά βήματα στην ευρωπαϊκή οικονομία, ιδιαίτερα στο πεδίο της ανταγωνιστικότητας, αλλά και στην κοινή άμυνα. Αν δεν τα κάνουμε, δεν θα διαψευστεί μόνο αυτό που είχε πει ο Jean Monnet, ότι η Ευρώπη προχωρεί «εν μέσω κρίσεων ή και μέσω κρίσεων». Το κυριότερο είναι ότι θα υπονομευτεί το μέλλον της ευρωπαϊκής ηπείρου αλλά και το μέλλον των παιδιών μας.

Θέλουμε μια ΕΕ που να είναι απλώς ένα ξενοδοχείο του πλανήτη; Ή θέλουμε μια ήπειρο με ειρηνική συνύπαρξη των λαών της, με δημοκρατικές αρχές, αλλά και με δυναμική οικονομία και ισχυρή πολιτική παρουσία; Αν θέλουμε το δεύτερο, τώρα είναι η πιο κρίσιμη περίοδος!

(Ο Κωστής Χατζηδάκης είναι υπουργός Οικονομικών. Το άρθρο αποτελεί αναδημοσίευση από το Κ-Report)