Σε ισχύ τίθεται από τις 8 Αυγούστου ο Ευρωπαϊκός Νόμος για την Ελευθερία των Μέσων Ενημέρωσης (European Media Freedom Act – EMFA), ένας από τους πιο φιλόδοξους κανονισμούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την υπεράσπιση της ανεξαρτησίας και του πλουραλισμού των ΜΜΕ. Ωστόσο, παρά τις αρχικές προσδοκίες και την πανηγυρική υιοθέτησή του από τα ευρωπαϊκά θεσμικά όργανα, η υλοποίησή του παραμένει στάσιμη, εξαιτίας της έλλειψης πολιτικής βούλησης από την πλευρά αρκετών κρατών-μελών.
Με αφορμή την έναρξη της πλήρους εφαρμογής του κανονισμού, η διεθνής οργάνωση Δημοσιογράφοι Χωρίς Σύνορα (RSF) εξέδωσε ανακοίνωση-καμπανάκι, καλώντας για άμεση δράση. Ο γενικός διευθυντής της RSF, Thibaut Bruttin, χαρακτήρισε τη σημερινή ημέρα «χαμένη ευκαιρία», τονίζοντας πως αντί να αποτελεί ορόσημο για την ενίσχυση των δικαιωμάτων των δημοσιογράφων, αναδεικνύει την αποτυχία των κρατών-μελών να κινηθούν εγκαίρως. Όπως σημείωσε, παρότι ο EMFA εγκρίθηκε από τον Νοέμβριο του 2024, και ως κανονισμός έχει άμεση ισχύ, βασικές διατάξεις του —όπως η προστασία των δημοσιογραφικών πηγών (Άρθρο 4) και η διασφάλιση της ανεξαρτησίας των δημόσιων μέσων (Άρθρο 5)— απαιτούν προσαρμογές των εθνικών νομοθεσιών, οι οποίες καθυστερούν δραματικά.
Η Γερμανία δημοσίευσε τον Μάιο προσχέδιο εφαρμογής για τα ψηφιακά μέσα, όμως η πολυπλοκότητα της διαδικασίας έχει καθυστερήσει τη θεσμοθέτησή του. Στη Γαλλία, το σχετικό νομοσχέδιο δεν αναμένεται να εισαχθεί στη Βουλή πριν από το φθινόπωρο, ενώ σε άλλες χώρες δεν έχει γίνει καν δημόσια συζήτηση. Οι καθυστερήσεις εγείρουν ανησυχίες ότι ο κανονισμός είτε θα μείνει ανεφάρμοστος είτε θα υλοποιηθεί αποσπασματικά και χωρίς ουσία.
Την ίδια ώρα, η ανάγκη για προστασία των δημοσιογράφων γίνεται ολοένα και πιο επιτακτική. Περιπτώσεις παρακολουθήσεων, απειλών προς πηγές και πολιτικών πιέσεων προς ανεξάρτητα μέσα αυξάνονται σε ολόκληρη την ΕΕ. Σε αρκετά κράτη, οι διαδικασίες διορισμού επικεφαλής στα δημόσια μέσα παραμένουν ελεγχόμενες από κυβερνητικές πλειοψηφίες, με τη Σλοβακία να ξεχωρίζει ως παράδειγμα παραβίασης του πλαισίου ανεξαρτησίας που προβλέπει ο EMFA.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή βρίσκεται πλέον αντιμέτωπη με το κρίσιμο καθήκον να διασφαλίσει ότι ο EMFA δεν θα καταλήξει σε θεσμικό πυροτέχνημα. Ο κίνδυνος απώλειας αξιοπιστίας για την ίδια την Ένωση είναι ορατός, εάν δεν υπάρξουν μέτρα πίεσης και κυρώσεων προς τις κυβερνήσεις που αγνοούν τις υποχρεώσεις τους. Όπως επισημαίνουν οι Δημοσιογράφοι Χωρίς Σύνορα, η Κομισιόν οφείλει να ενεργοποιήσει —αν χρειαστεί— τη διαδικασία επί παραβάσει κατά των κρατών-μελών που δεν συμμορφώνονται, βάσει του Άρθρου 258 της Συνθήκης για τη Λειτουργία της ΕΕ.
Η πλήρης και ουσιαστική εφαρμογή του EMFA αποτελεί θεμελιώδη δομικό λίθο για τη «δημοκρατική ασπίδα» που έχει εξαγγείλει η Πρόεδρος της Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν. Χωρίς την απαιτούμενη πολιτική βούληση, όμως, ο νόμος κινδυνεύει να παραμείνει ένα ευρωπαϊκό θεσμικό πλαίσιο χωρίς αντίκρισμα στην πράξη.
