Το νέο μεταναστευτικό σύμφωνο της ΕΕ - που «κλείδωσε» τον περασμένο Δεκέμβριο και υπερψηφιστήκε χθες από την Ολομέλεια του ΕΚ - σφραγίζει κι επίσημα την στροφή των «27» σε μια διαχείριση των ροών με περισσότερη επιτήρηση και τιμωρία και λιγότερα ανθρώπινα δικαιώματα.
Την ώρα που υπερασπιστές ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ΜΚΟ και εμπειρογνώμονες μιλούν για μεταρρυθμίσεις που θα σημαίνουν «λιγότερη προστασία και μεγαλύτερο κίνδυνο παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε όλη την Ευρώπη», το μπλοκ πανηγυρίζει για:
- Ταχύτερη εξέταση των αιτήσεων ασύλου, μεταξύ άλλων στα σύνορα της ΕΕ, και αποτελεσματικότερες επιστροφές
- Βελτιωμένη ταυτοποίηση κατά την άφιξη - «με υποχρεωτικούς ελέγχους ασφάλειας, ευαλωτότητας και υγείας για τα άτομα που εισέρχονται παράτυπα στην ΕΕ»
- Ανάληψη ευθύνης από «όλα» τα κράτη - μέλη για τους αιτούντες άσυλο - με οικονομική συνεισφορά στα κράτη υποδοχής ή παροχή επιχειρησιακής υποστήριξης
- Μεγαλύτερη ετοιμότητα σε καταστάσεις κρίσης και νέο προαιρετικό σύστημα επανεγκατάστασης προσφύγων από χώρες εκτός ΕΕ.
Περισσότερες από 160 οργανώσεις μιλούν για ένα σύμφωνο που θα έχει καταστροφικές συνέπειες για το δικαίωμα διεθνούς προστασίας στο μπλοκ, δίνοντας το «πράσινο φως» για καταχρήσεις σε όλη την Ευρώπη - νομιμοποιώντας με τον πλεόν επίσημο τρόπο αμφιλεγόμενες πρακτικές όπως η φυλετική καταγραφή, η αυτοματοποίηση της de facto κράτησης και οι επαναπροωθήσεις.
Οι αμφιλεγόμενες ρυθμίσεις του νέου Συμφώνου
Στο σύνολό τους, οι κανονισμοί θα εγκαινιάσουν ένα νέο σύστημα διαχείρισης των μεταναστευτικών ροών στην ΕΕ που θα χαρακτηρίζεται από τον de facto κανόνα κράτησης στα σύνορα - χωρίς εξαίρεση για οικογένειες με παιδιά - fast track υποβαθμισμένες διαδικασίες για την αξιολόγηση των αιτήσεων ασύλου, καθώς και έμφαση στις διαδικασίες επιστροφής με μειωμένες εγγυήσεις.
Πολύ περισσότεροι αιτούντες άσυλο θα καταλήξουν «παγιδευμένοι» στα σύνορα, με την «πλασματική είσοδο» - που εφαρμόζεται ήδη στις συνοριακές περιοχές και στα νησιά - να δίνει το νομικό παράθυρο προκειμένου να θεωρείται πως δεν βρίσκονται εντός ευρωπαϊκής επικράτειας, γεγονός που θα οδηγήσει σε χαμηλότερες εγγυήσεις και θα αυξήσει τον κίνδυνο παραβιάσεων.
Σημειώνεται πως το νέο Σύμφωνο προβλέπει πως ακόμα και ασυνόδευτα παιδιά μπορούν να υποβληθούν σε συνοριακές διαδικασίες και να οδηγηθούν σε de facto κράτηση, όταν οι κρατικές αρχές θεωρήσουν ότι αποτελούν «κίνδυνο για την εθνική ασφάλεια ή τη δημόσια τάξη». Επιπλέον, η εμπειρία έχει δείξει ότι ο περιορισμός μεγάλου αριθμού ανθρώπων σε συνοριακές περιοχές για παρατεταμένες περιόδους οδηγεί σε χρόνιο υπερπληθυσμό και απάνθρωπες συνθήκες, όπως άλλωστε παρατηρήθηκε στα νησιά του Αιγαίου.
Παράλληλα μέσω της διεύρυνσης της αρχής της «ασφαλούς τρίτης χώρας», τα άτομα που ζητούν άσυλο θα κηρύσσονται απαράδεκτα και θα απελαύνονται όλο και περισσότερο σε χώρες εκτός της ΕΕ βάσει μιας ευρέως καθορισμένης σχέσης με τις χώρες αυτές, αυξάνοντας τον κίνδυνο επαναπροώθησης.
Ελλείψει ασφαλών και τακτικών διαδρομών, οι άνθρωποι που αναζητούν ασφάλεια θα αναγκάζονται να ακολουθούν όλο και πιο επικίνδυνες διαδρομές: Είναι χαρακτηριστικό πως το 2023 υπήρξε η πιο θανατηφόρα χρονιά που έχει καταγραφεί από το 2015. Μόνο στη Μεσόγειο, περισσότερα από 2.500 άτομα αναφέρθηκαν ως νεκρά ή εξαφανισμένα πέρυσι - αριθμός που αντιστοιχεί μόνο στην κορυφή του παγόβουνου. Το Σύμφωνο όχι μόνο αποτυγχάνει να αντιμετωπίσει αυτό το ζήτημα, αλλά αντίθετα συνεχίζει να ενισχύει την Ευρώπη-φρούριο.
Ακόμη ένα σημαντικό στοιχείο είναι η εκρηκτική αύξηση της χρήσης τεχνολογιών επιτήρησης σε όλα τα στάδια των διαδικασιών μετανάστευσης και ασύλου. Το Σύμφωνο προχωρά ένα βήμα παραπάνω στη μαζική επιτήρηση και προωθεί την ανάπτυξη όλο και πιο παρεμβατικής τεχνολογίας στα σύνορα και στα κέντρα κράτησης. Τα προσωπικά δεδομένα των ανθρώπων θα συλλέγονται μαζικά και θα ανταλλάσσονται μεταξύ των αστυνομικών δυνάμεων σε ολόκληρη την ΕΕ, ενώ θα χρησιμοποιούνται και συστήματα βιομετρικής αναγνώρισης για την παρακολούθηση των κινήσεών τους.
Γιατί η Ελλάδα παραμένει «ξεκρέμαστη»
Όπως είχε προειδοποίησει λίγους μήνες πριν το ECRE, το νέο Σύμφωνο καταργεί τον δυσλειτουργικό κανονισμό του Δουβλίνου, μόνο και μόνο για τον αντικαταστήσει με... κανόνες που είναι σχεδόν οι ίδιοι (απλώς πιο άδικοι) - υποχρεώνει τα κράτη να κρατούν τους ανθρώπους σε κέντρα κράτησης στα σύνορα (ή αλλού) όπου θα υποβληθούν σε υποβαθμισμένες διαδικασίες ασύλου, ενώ η έννοια της «εργαλειοποίησης» που εισάγει είναι τόσο ευρεία που θα εφαρμοστεί σχεδόν σε όλες τις καταστάσεις στα σύνορα (ακόμη και όταν τα κράτη ισχυρίζονται ότι οι άνθρωποι «χειραγωγούνται» από τις ΜΚΟ).
Η αρχή της «πρώτης χώρας εισόδου» παραμένει, ενώ δεν προβλέπεται υποχρεωτική μετεγκατάσταση των ανθρώπων που διασώζονται μέσω των αποστολών έρευνας και διάσωσης - μια πρωτοβουλία που θα μπορούσε να προσφέρει ανθρώπινες και βιώσιμες λύσεις μέσω της αναλογικής κατανομής των αιτούντων άσυλο σε όλη την Ευρώπη.
Αντ' αυτού, τα κράτη μέλη χωρίς εξωτερικά σύνορα της ΕΕ μπορούν να αποφύγουν τον καταμερισμό της ευθύνης χρηματοδοτώντας την οχύρωση των συνόρων και τις εγκαταστάσεις κράτησης μεταναστών σε παραμεθόρια κράτη μέλη - πληρωμή 20.000 ευρώ για κάθε αιτούντα που δεν δέχονται στο έδαφός τους - ή ακόμη και χρηματοδοτώντας αμφίβολα «έργα» σε χώρες εκτός ΕΕ.
Προβλέποντας, τέλος, κανόνες εξαίρεσης που θα ενεργοποιούνται όταν το σύστημα ασύλου απειλείται από ξαφνική και μαζική άφιξη προσφύγων - όπως συνέβη κατά την κρίση του 2015-2016 - ή από μια κατάσταση ανωτέρας βίας - όπως η πανδημία - ανοίγει την πόρτα για νέες «νομιμοποιημένες» παραβιάσεις.
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ
