Ο χαρακτηρισμός που μου έρχεται αυθόρμητα στο μυαλό όταν τον βλέπω να μπαίνει στο αμφιθέατρο είναι “cool” (άνετος). Ντυμένος με ένα κομψό μπλε κοστούμι χωρίς γραβάτα, που κάνει αντίθεση με τα άσπρα του μαλλιά, ο 76χρονος Robert “Bob” Melancton Metcalfe ανεβαίνει στο βήμα με πολύ χιούμορ και με διάθεση αυτοσαρκασμού για να μιλήσει για τη σημασία της παγκόσμιας συνδεσιμότητας (“connectivity”).
Το μαρτυράει εξάλλου και ο τίτλος της ομιλίας του που έχουμε ήδη διαβάσει στο πρόγραμμα: “Connectivity is a Thing. It’s the THING!” (σε ελεύθερη απόδοση η «συνδεσιμότητα είναι το Άπαν!»).
«Αυτή είναι η συμβουλή μου!», είναι η πρώτη του κουβέντα προς όλους όσοι ξεκινούν να σχεδιάζουν συστήματα για υπολογιστές. «Όταν το σφυρί είναι το εργαλείο, τότε όλα μπροστά του μοιάζουν με καρφιά.
Σας προειδοποιώ. Η συνδεσιμότητα είναι το σφυρί μου!», προσθέτει γελώντας, την οποία ορίζει ως “τη συσκευή για τη μετακίνηση αντικειμένων από το σημείο Α στο σημείο Β”.
Ο περσινός αποδέκτης του ACM A.M. Turing Award 2022 (Νόμπελ Πληροφορικής), αξίας 1$ εκατομμυρίου, κορυφαίος ερευνητής, που συχνά αποκαλείται και «πατέρας του Ethernet»-του καλωδιακού προγόνου του wi-fi-άνοιξε στα τέλη Σεπτεμβρίου, ως προσκεκλημένος ομιλητής, το 10o Heidelberg Laureates Forum, δηλαδή, την ετήσια «πνευματική ανταλλαγή»-θεσμό μεταξύ διαφορετικών γενεών επιστημόνων από όλο τον κόσμο στη Χαϊδελβέργη.
Ξεκαθάρισε από την αρχή ότι δεν θα χρησιμοποιούσε PowerPoint δείχνοντάς μας την ομιλία του σε μια κόλλα χαρτί: «Και να φανταστείτε πως υπήρξα μέλος του διοικητικού συμβουλίου της start-up που ανέπτυξε το PowerPoint και που το πούλησε στη Microsoft το 1987 για $ 14 εκατομμύρια», σχολιάζει με χιούμορ.
Ο επιστήμονας εστίασε στην παγκόσμια συνδεσιμότητα που έχει προχωρήσει πολύ τις τελευταίες δύο δεκαετίες.
«Μπορεί να είναι δύσκολο να το φανταστείτε έχοντας το smartphone ή τον φορητό σας υπολογιστή, συνδεδεμένα σε δίκτυο 5G ή 6G, αλλά υπήρξε μια εποχή, όχι πολύ καιρό πριν, που το Διαδίκτυο και η μεταφορά δεδομένων υψηλής ταχύτητας έμοιαζαν με όνειρο. Στη σύγχρονη εποχή, απέχουμε μόνο μερικά κλικ από το μεγαλύτερο μέρος της ανθρώπινης γνώσης και μπορούμε να προσεγγίσουμε τους φίλους και την οικογένειά μας με κείμενο, ήχο ή βίντεο.
Αλλά δεν θα πρέπει να θεωρούμε δεδομένο το άνοιγμα του διαδικτύου», πρόσθεσε. Ο Metcalfe ανέφερε την αφετηρία της παγκόσμιας συνδεσιμότητας από μονοπωλιακές εταιρείες, όπως η IBM και η AT&T και για να μας δώσει μια ιδέα για το πώς λειτουργούσε η συνδεσιμότητα στα νιάτα του, μας περιέγραψε με χιούμορ τι του είχε πει η μητέρα του όταν έφυγε για το κολέγιο:
“Όταν φτάσεις στη Βοστώνη Μπόμπι, τηλεφώνησε μας. Άστο να χτυπήσει τρεις φορές για να καταλάβουμε ότι είσαι εσύ και ότι είσαι καλά!”. «Φαίνεται πως οι γονείς μου δεν με αγαπούσαν αρκετά ώστε να πληρώσουν για αυτό το τηλεφώνημα!», πρόσθεσε με χιούμορ ο καθηγητής.
Όμως, εκείνη την εποχή, ακόμη και το κόστος ενός τηλεφωνήματος ήταν σημαντικό.
Ο Metcalfe είναι ένας από τους ανθρώπους που το άλλαξαν αυτό και που μας έφεραν στο σημείο όπου βρισκόμαστε σήμερα.
Επινοώντας το Ethernet
Πάνε σχεδόν 50 χρόνια από την ημέρα που ο Metcalfe, όπως διηγήθηκε, έστειλε ένα σημείωμα στους προϊσταμένους του στο Ερευνητικό Κέντρο Palo Alto (PARC) της Xerox προτείνοντας έναν καινοτόμο τρόπο σύνδεσης των υπολογιστών του εργαστηρίου με τον λέιζερ εκτυπωτή αλλά και μεταξύ τους.
Εμπνευσμένος από ένα πρωτοποριακό σύστημα δικτύωσης που αναπτύχθηκε στο πανεπιστήμιο της Χαβάης και που λειτούργησε το 1971 με την ονομασία ALOHAnet (συντομογραφία του «Additive Links On-line Hawaii Area»), επινόησε έναν τρόπο να χειρίζεται δυναμικά δεδομένα υψηλής ταχύτητας σε ένα δίκτυο χωρίς να έρχονται σε σύγκρουση τα bit ή να χρειάζεται επαναδιαμόρφωση κάθε φορά που εμφανίζεται ένας νέος χρήστης.
Ανέπτυξε αυτό το σύστημα μαζί με τον Ντέιβιντ Μπογκς, τον οποίο γνώρισε στο Palo Alto και το ονόμασε Ethernet.
Στην πιο καθαρή του μορφή, το ALOHAnet χρησιμοποιούσε απομακρυσμένες μονάδες που επικοινωνούσαν με ένα σταθμό βάσης μέσω δύο ξεχωριστών πειραματικών συχνοτήτων UHF (για εισερχόμενη και εξερχόμενη μετάδοση αντίστοιχα). Ήταν η πρώτη δημόσια επίδειξη ασύρματου δικτύου πακέτων δεδομένων.
Το Ethernet είναι μια βασική τεχνολογία για τοπικά δίκτυα υπολογιστών (Local Area Network, LAN) ή για δίκτυα ευρείας περιοχής (WΑΝ) που επιτρέπει σε ηλεκτρονικές συσκευές στην ίδια φυσική τοποθεσία να επικοινωνούν μεταξύ τους. Παρέχει ένα σύνολο πρωτοκόλλων και προτύπων για τον τρόπο με τον οποίο τα πακέτα δεδομένων πρέπει να τοποθετούνται στο δίκτυο για να μεταφέρονται μεταξύ υπολογιστών γρήγορα και αξιόπιστα.
Το Ethernet έθεσε τις βάσεις για τη σύγχρονη δικτύωση έχοντας μετασχηματιστικό αντίκτυπο σε όλα, από την εκπαίδευση και την τεχνολογία μέχρι την υγειονομική περίθαλψη, ενώ ενίσχυσε την εμφάνιση του Παγκόσμιου Ιστού, του mobile internet και της ευρυζωνικότητας.
«Το Ethernet ήταν γρήγορο σε ομοαξονικό καλώδιο, τουλάχιστον, σύμφωνα με την τεχνολογία εκείνη την εποχή – περίπου 2,94 Mbps, εισήλθε στην αγορά 40% γρηγορότερα από ό,τι υπολογίζαμε και καθιερώθηκε για διάφορους λόγους», εκτιμά ο καθηγητής:
«Καταρχάς λειτούργησε εύκολα για τους αρχάριους χρήστες, κάτι που ήταν πολύ σημαντικό. Επίσης ήταν πολύ γρήγορο, προσφέροντας ταχύτητες που ήταν περίπου 10.000 φορές μεγαλύτερες από τους προκατόχους του, ξεπερνώντας δραματικά τα ανταγωνιστικά πρωτόκολλα, τόσο σε ταχύτητα, όσο και σε αξιοπιστία.
Ήταν επίσης ανοιχτό και έδωσε ώθηση στην καινοτομία και τη συνεργασία»
Ο καθηγητής επισημαίνει πως ενώ οι υπολογιστές και το διαδίκτυο μεταβάλλονται, το Ethernet έχει καταφέρει να διατηρήσει τον ρυθμό του και πως όλες οι μεταγενέστερες ενημερώσεις και βελτιώσεις του το βοήθησαν να συμβαδίσει με τις όποιες αλλαγές.
Με διδακτορικό που απορρίφθηκε
Ο Robert Metcalfe γεννήθηκε στο Μπρούκλιν της Νέας Υόρκης το 1946 και συχνά αυτοαποκαλείται ως “one of the oldest boomers”.
Ο ίδιος λέει ότι μετά τη γέννησή του συνέβησαν σημαντικά τεχνολογικά επιτεύγματα, όπως η κυκλοφορία της πρώτης τηλεόρασης το 1947.
Γοητευμένος, ως παιδί, από την τεχνολογία και τα gadget ήξερε ήδη σε ηλικία δέκα ετών ότι ήθελε να γίνει ηλεκτρολόγος μηχανικός για αυτό και φοίτησε στο Ινστιτούτο Τεχνολογίας της Μασαχουσέτης (MIT), από όπου αποφοίτησε το 1969 με πτυχίο ηλεκτρολογίας και διοίκησης επιχειρήσεων. Το 1970 έλαβε μεταπτυχιακό στα εφαρμοσμένα μαθηματικά από το Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ και ξεκίνησε εκεί το διδακτορικό του στην επιστήμη των υπολογιστών.
Για να εκπονήσει τη διδακτορική του διατριβή ο Metcalfe βασίστηκε σε έρευνά του στη μεταγωγή πακέτων (μια τεχνική, που χρησιμοποιείται σε δίκτυα επικοινωνίας για την προώθηση μιας πληροφορίας από έναν πομπό σε έναν δέκτη) στο Advanced Research Projects Agency Network (ARPANET) και στα δίκτυα υπολογιστών Aloha στο Project MAC (Project on Mathematics and Computation) του MIT.
Το Project MAC χρηματοδοτήθηκε από την Υπηρεσία Προηγμένων Ερευνητικών Έργων (ARPA) του Υπουργείου Άμυνας των ΗΠΑ και το Εθνικό Ίδρυμα Επιστημών, με στόχο να επιτρέψει την πρόσβαση πολλών χρηστών στα προγράμματα ενός μόνο υπολογιστή από διάφορες τοποθεσίες και έγινε το θεμέλιο για τη σύγχρονη δικτύωση υπολογιστών και τη διαδικτυακή συνεργασία.
Δυστυχώς όμως στο Χάρβαρντ δεν έγινε δεκτή η διατριβή του με την πρόφαση ότι δεν υπήρχε η απαιτούμενη «θεωρητική συγκέντρωση». Ο Metcalfe υποψιάζεται ότι έπαιξαν και άλλοι παράγοντες ρόλο (όπως ότι το Χάρβαρντ δεν του επέτρεψε να κάνει κάποια από την ερευνητική δουλειά που ήθελε, και αντ' αυτού την έκανε στο MIT), αλλά το τελικό αποτέλεσμα ήταν ότι η διατριβή απορρίφθηκε. Όμως, το Ερευνητικό Κέντρο Palo Alto της Xerox τον «άρπαξε» στην κυριολεξία και τον παρότρυνε να συνεχίσει εκεί τη διατριβή του.
Και ενώ ο Metcalfe έψαχνε για τη «θεωρητική συγκέντρωση» που του έλειπε, βρήκε ένα άρθρο που εξηγούσε τη λειτουργία του AlOHAnet. Μπόρεσε έτσι να ολοκληρώσει τη διατριβή του ενσωματώνοντας ένα νέο «θεωρητικό» κεφάλαιο για το AlOHAnet, και κατά σύμπτωση, απέκτησε τη γνώση που θα του επέτρεπε να εφεύρει αργότερα μαζί με τον Δρ. Μπογκς αυτό που έγινε γνωστό ως Ethernet. Το 1976, σύμφωνα με τη βιογραφία του, ο Metcalfe μετακινήθηκε στο τμήμα ανάπτυξης συστημάτων της Xerox, όπου ήταν υπεύθυνος για μια σειρά εξελίξεων που οδήγησαν στον σταθμό εργασίας Xerox Star (με την επίσημη ονομασία Xerox 8010 Information System). Ήταν ο πρώτος εμπορικός προσωπικός υπολογιστής που ενσωμάτωσε τεχνολογίες που έκτοτε έχουν γίνει τυπικές σε υπολογιστές, όπως ένα πλήρες γραφικό περιβάλλον (GUI) με εικονίδια, φακέλους, mouse, Ethernet δικτύωση και λειτουργίες print server, file server, ακόμη και e-mail. Το 1979, ο επιστήμονας εγκατέλειψε τη Xerox και ίδρυσε την 3Com Corporation στη στη Silicon Valley για να αυξήσει την εμπορική βιωσιμότητα του Ethernet πουλώντας λογισμικό δικτύου, πομποδέκτες και κάρτες Ethernet για μικρούς υπολογιστές και σταθμούς εργασίας.
Η 3Com παρουσίασε μια από τις πρώτες διεπαφές Ethernet για υπολογιστές IBM και τους κλώνους τους όταν η εταιρεία κυκλοφόρησε τον προσωπικό της υπολογιστή.
Αν και δεν μπόρεσε να πείσει την IBM να χρησιμοποιήσει το Ethernet ως πρότυπο, ο Metcalfe συγκέντρωσε την Digital Equipment, την Intel και τη Xerox και έκανε το Ethernet το πιο ευρέως χρησιμοποιούμενο LAN. Ο ίδιος θεωρεί ως το μεγαλύτερο επίτευγμά του ως επικεφαλής πωλήσεων και μάρκετινγκ, την αύξηση των πωλήσεων από μηδέν σε 1 εκατομμύριο δολάρια το μήνα.
Μάλιστα, υπό την καθοδήγησή του, η 3Com πουλήθηκε στη Hewlett Packard για 2,7 δισεκατομμύρια δολάρια το 2009. Σήμερα ο Metcalfe κατέχει τη θέση του καθηγητή καινοτομίας και του Murchison Fellow of Free Enterprise στο Πανεπιστήμιο του Τέξας στο Ώστιν. Στην ερώτηση αν θα άλλαζε κάτι στη ζωή του ο ίδιος απαντά:
«Η ζωή μου πήγε τόσο καλά μέχρι τώρα που δεν θα ρίσκαρα να αλλάξω τίποτα. Θα ήθελα ίσως να είχα μάθει πως να πουλάω νωρίτερα»…
Πιστός στη δύναμη της δικτύωσης
Ένα ενδιαφέρον τμήμα της ομιλίας του Αμερικανού επιστήμονα αφιερώθηκε στον νόμο του Metcalfe, ο οποίος υποδηλώνει ότι η αξία ενός δικτύου αυξάνεται αναλογικά με το τετράγωνο του αριθμού των συνδεδεμένων χρηστών.
Με απλά λόγια, όσο περισσότερα άτομα και συσκευές διασυνδέονται, τόσο πιο πολύτιμο γίνεται το δίκτυο. Αυτή η επίγνωση έχει επιπτώσεις πολύ πέρα από τους υπολογιστές, επηρεάζοντας τα κοινωνικά δίκτυα, τις διαδικτυακές αγορές, ακόμη και τα πολιτικά κινήματα.
«Το πιο σημαντικό σύγχρονο επίτευγμα για την ανθρωπότητα είναι ότι τώρα όλοι μπορούμε να συνδεόμαστε», τονίζει ο επιστήμονας. Ωστόσο, στην ερώτηση αν έχει όρια η συνδεσιμότητα απαντάει:
«Δεν ξέρω την απάντηση και δεν μπορώ να κάνω προβλέψεις». Ο Metcalfe αναγνωρίζει ότι η δύναμη των δικτύων δεν είναι πάντα προς το καλό και στηλιτεύει τις αδυναμίες τους όπως είναι η παραπληροφόρηση ή το hacking.
«Δεν ξέρουμε πώς να χειριστούμε όλη αυτή τη συνδεσιμότητα», λέει. «Και από αυτό προέρχονται αυτές οι “παθολογίες”. Αλλά είμαι βέβαιος ότι θα καταλάβουμε πώς να χειριστούμε την αλήθεια, ώστε οι ψεύτικες ειδήσεις να μην μας σκοτώσουν». Άλλωστε, σημειώνει, κάποια στιγμή οι άνθρωποι πίστευαν ότι το πορνό θα κατέστρεφε το διαδίκτυο.
«Τώρα δεν διαφωνούμε πια για το πορνό. Έχει διευθετηθεί. Ακόμη και η διαφήμιση θεωρήθηκε ως παθολογία για λίγο μέχρι που χρηματοδότησε ολόκληρο το Διαδίκτυο», λέει. Ο Metcalfe φαίνεται αισιόδοξος για το μέλλον της συνδεσιμότητας. Η προσωπική του πορεία εξάλλου είναι απόδειξη της διασύνδεσης διαφορετικών κόσμων.
Σε όλη τη διάρκεια της καριέρας του υπήρξε ακαδημαϊκός, εφευρέτης, αρθρογράφος, επιχειρηματίας και ειδικός στην τεχνολογία.
Η πορεία του έχει δείξει πώς αυτοί οι διαφορετικοί κόσμοι μπορούν να συνδεθούν μέσω των κατάλληλων κινήσεων. Όταν ο επιστήμονας άφησε την 3Com έγινε αρθρογράφος για θέματα τεχνολογίας. Ήταν η δεύτερη αλλαγή σταδιοδρομίας μετά από περίπου μια δεκαετία σε μια καριέρα, και δεν θα ήταν η τελευταία, αφού συνέχισε να εργάζεται ως επιχειρηματίας και αργότερα ως καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Τέξας. Πριν από λιγότερο από ένα χρόνο, ο Metcalfe έκανε άλλη μια αλλαγή σταδιοδρομίας. Τώρα συνεργάζεται με το MIT, ως ερευνητής, μελετώντας την εφαρμογή υπερυπολογιστών σε πολύπλοκα προβλήματα στην ενέργεια και σε άλλους τομείς.
Νέα καριέρα στα σκαριά…
«Ο ενθουσιασμός είναι το μυστικό της χαράς!» λέει ο Metcalfe στους δημοσιογράφους για να μας προϊδεάσει για την επόμενη του καριέρα, η οποία βρίσκεται ακόμα στον «αέρα».
Ο ίδιος ενθουσιάζεται με τρία βασικά πεδία αυτή τη στιγμή, που του δίνουν χαρά, καθένα από τα οποία θα μπορούσε να εξελιχθεί σε καριέρα. Καταρχάς ασχολείται σε μεγάλο βαθμό με τη γεωθερμική ενέργεια, όπου με επιχορήγηση 1 εκατομμυρίου δολαρίων από το Υπουργείο Ενέργειας των ΗΠΑ, εγκαινίασε το 2019 μια μοναδική πρωτοβουλία με στόχο τη δημιουργία ενός ακμάζοντος γεωθερμικού οικοσυστήματος στο Τέξας και εντός της ίδιας της βιομηχανίας πετρελαίου και φυσικού αερίου. Ο νέος Οργανισμός Γεωθερμικής Επιχειρηματικότητας (GEO), όπως ονομάζεται η πρωτοβουλία, θα συγκεντρώσει μηχανικούς, ερευνητές και επιχειρηματίες για να αναπτύξουν τεχνολογίες και να λανσάρουν εταιρείες που θα συνεισφέρουν στην ανάπτυξη της βιομηχανίας γεωθερμικής ενέργειας. «Πιστεύω ότι θα έχουμε μια μεγάλη και ευχάριστη έκπληξη στο πεδίο», εκτιμά ο Metcalfe.
«Προβλέπω ότι θα γίνει μεγάλη στροφή προς τη γεωθερμία και πως οι εξελίξεις δεν θα είναι τόσο στην τεχνολογία, αλλά στην κλιμάκωση». Το Διαδίκτυο είναι ένα άλλο διαχρονικό πεδίο ενδιαφέροντος του καθηγητή.
Αυτό δεν αποτελεί έκπληξη δεδομένης της επίδρασής του στην ανάπτυξη του Διαδικτύου μέσω της συν-δημιουργίας Ethernet, το οποίο έχει μετασχηματίσει την κοινωνία με αμέτρητους τρόπους, καλώς ή κακώς. «Όταν χτύπησε η πανδημία, η συνδεσιμότητα αποδείχθηκε σωτήρια για εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο. Θα μπορούσαμε να παραφράσουμε το ακρωνύμιο CoVid από SARS-COV-2 σε Collaborative Video», λέει. Και το τρίτο μεγάλο πάθος του Metcalfe που και πάλι δεν αποτελεί έκπληξη, είναι η καινοτομία, ειδικά στο Τέξας.
Έχει επενδύσει σε πολλές startup στη ζωή του και ο ίδιος δηλώνει ότι ανυπομονεί να επενδύσει σε ακόμη περισσότερες στο μέλλον.
Ο Metcalfe έχει καταφέρει πολλά στις διάφορες καριέρες του και δεν φαίνεται να κόβει ταχύτητα. Εκτός από τις σημαντικές διακρίσεις που έχει αποσπάσει στη ζωή του μέχρι τώρα, τραβάει κατά καιρούς τα φώτα της δημοσιότητας και με αυτά που δηλώνει. Μέσα σε αυτά τα χρόνια έκανε μερικές προβλέψεις που άλλες ήταν αρκετά ακριβείς και άλλες λιγότερο. Για παράδειγμα, σε ένα άρθρο του 1995 που έγραψε για το InfoWorld απαρίθμησε τους λόγους για την επικείμενη κατάρρευση του Διαδικτύου, γράφοντας:
«Σχεδόν όλες οι πολλές προβλέψεις που γίνονται τώρα για το 1996 εξαρτώνται από τη συνεχιζόμενη εκθετική ανάπτυξη του Διαδικτύου, το οποίο θα καταρρεύσει θεαματικά!», πράγμα που δεν επαληθεύτηκε και για το οποίο τώρα ο ίδιος αυτοσαρκάζεται. «Έγραψα και βιβλίο με τίτλο: Internet Collapses and Other Punditry. Έκανα λάθος», παραδέχεται.
Όταν οι δημοσιογράφοι του ζητήσαμε να κάνει κάποιες προβλέψεις για τον τεχνολογικό κόσμο του αύριο, όλα κατέληξαν σε μια λέξη: «Το μέλλον είναι η συνδεσιμότητα!».
Ο κορυφαίος αυτός επιστήμονας μετά τη διάλεξή του αποχώρησε από το αμφιθέατρο έχοντας ανοίξει ένα σωρό ζητήματα προς συζήτηση. Από τα πολλά σημαντικά που ακούσαμε από αυτόν κρατήσαμε και τη συμβουλή του προς τους νέους επιστήμονες: «Να επιλέγετε με προσοχή τους μέντορές σας!», ενώ ως συμβουλή προς όλους δίνει πάντα το Κινέζικο ρητό: «Αν θέλετε να γίνετε πλούσιοι ξεκινήστε φτιάχνοντας έναν δρόμο!» (if you want to be rich, build a road). Και αναφέρεται πάντα στον δικό του πρόγονο Jack Metcalfe ή «Blind Jack» που δημιούργησε ένα κάποιο είδος υποδομής-με τρόπο όπως αναπτύσσεται σήμερα π.χ. η τεχνητή νοημοσύνη-ως πολιτικός μηχανικός κατά τη διάρκεια της βιομηχανικής επανάστασης.
